Lào Cai: Phát triển chuỗi sản phẩm quế hữu cơ bền vững

Chưa tương xứng với tiềm năng và kỳ vọng

Cây quế được đồng bào dân tộc Dao đưa vào trồng một số xã vùng thấp thuộc các huyện: Bắc Hà, Văn Bàn, Bảo Yên, Bảo Thắng tỉnh Lào Cai. Mặc dù diện tích quế ngày càng được mở rộng nhưng việc phát triển chuỗi giá trị quế vẫn được đánh giá là chưa tương xứng với tiềm năng và kỳ vọng của tỉnh Lào Cai.

Người dân Nậm Dạng thu hoạch vỏ quế

Tại huyện Bảo Yên, hầu hết các sản phẩm chế biến từ quế mới chỉ dừng lại ở mức khai thác các sản phẩm phụ (cành, lá) để lấy tinh dầu trong khi giá trị của cây quế nằm ở vỏ (chiếm khoảng 80% giá trị) lại chưa được quan tâm đầu tư, khai thác. Số lượng doanh nghiệp quy mô lớn đầu tư chế biến vỏ chưa nhiều. Hiện có 7 doanh nghiệp hoạt động sản xuất, chế biến các sản phẩm từ quế, trong đó có 6 đơn vị sản xuất chế biến tinh dầu và chỉ có 1 đơn vị chế biến vỏ quế. Phần lớn sản phẩm vỏ quế được bán cho các thương lái ở dạng thô, giá thấp và không ổn định.

Tại huyện Bảo Thắng, việc phát triển chuỗi giá trị quế còn chưa tương xứng với tiềm năng của địa phương. Cây quế phát triển nhanh nhưng tràn lan chưa theo quy hoạch, một số nơi trồng ra ngoài vùng sinh thái dẫn đến quế phát triển chậm, kém chất lượng hiệu quả không cao. Diện tích rừng quế đạt tiêu chuẩn quế hữu cơ còn chiếm tỷ lệ thấp... Đặc biệt, việc chế biến chủ yếu là chiết xuất tinh dầu quế từ cành lá, trong khi đó giá trị lớn nhất của sản phẩm quế là từ vỏ quế (chiếm 70%) chưa được các doanh nghiệp chú trọng đầu tư. Mẫu mã sản phẩm quế chưa đẹp, chưa đáp ứng nhu cầu thị trường, đặc biệt là thị trường nước ngoài; chưa có những doanh nghiệp đầu tầu trong chế biến sản phẩm quế có quy mô lớn...

Qua việc rà soát, lấy mẫu, các chuyên gia xác định hàm lượng và chất lượng tinh dầu quế Lào Cai đứng thứ ba trong cả nước. Vậy nhưng, tinh dầu quế chủ yếu được chế biến thô, đa phần xuất sang Trung Quốc với giá trị không cao, thiếu tính bền vững. Hiện nay, đối với sản phẩm vỏ quế chế biến thành các sản phẩm quế thanh, quế ống điếu, bột quế, quế ống sáo... chỉ ở mức độ là đơn vị trung gian để xuất khẩu sản phẩm sơ chế. Thị trường tiêu thụ vỏ quế chủ yếu là Ấn Độ, Trung Quốc... Bởi vậy, việc chế biến sâu các sản phẩm là yêu cầu sống còn để nâng cao giá trị cho cây quế Lào Cai.

Mở rộng diện tích quế hữu cơ

Lào Cai xác định, thời gian tới sẽ tập trung hỗ trợ phát triển sản xuất quế bền vững theo hướng hữu cơ đáp ứng nhu cầu thị trường trong và ngoài nước; gắn sản xuất quế theo chuỗi giá trị từ sản xuất, khai thác, chế biến và tiêu thụ sản phẩm. Đặc biệt, chú trọng chế biến sâu, chế biến tinh nhằm đem lại các sản phẩm có giá trị cao; quy hoạch các cơ sở chế biến vỏ quế, gỗ quế và tinh dầu quế theo hướng bền vững. Nhiệm vụ đặt ra đối với các địa phương là xây dựng chuỗi liên kết chặt chẽ trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, đa dạng hóa các sản phẩm quế; xây dựng vùng nguyên liệu quế đạt chuẩn hữu cơ phục vụ thị trường cao cấp (EU, Mỹ…), từ đó nâng cao giá trị cây quế, nâng cao thu nhập cho nhân dân.

Hợp tác xã quế Hữu cơ Chiến Thắng thu mua sản phẩm quế Nậm Đét

Với mục tiêu phát triển vùng nguyên liệu quế hữu cơ bền vững, xây dựng và mở rộng liên kết sản xuất với thị trường tiêu thụ, nâng cao năng lực cạnh tranh, tỉnh Lào Cai đã xây dựng Kế hoạch phát triển quế hữu cơ năm 2023 đạt 7.500 ha. Theo đó, Lào Cai đề ra mục tiêu đến năm 2025 có 30% sản phẩm quế được công nhận hữu cơ. Trong năm 2023, địa phương sẽ kêu gọi các tổ chức nước ngoài, thu hút các doanh nghiệp phấn đấu xây dựng mới cấp chứng chỉ hữu cơ 7.500 ha đạt tiêu chuẩn hữu cơ quốc tế phục vụ xuất khẩu. Đến năm 2030, có trên 50% sản phẩm quế đạt chứng nhận hữu cơ và được quản lý trên hệ thống xác thực số (QRS).

Để hoàn thành mục tiêu trên, Lào Cai sẽ tổ chức đào tạo, tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc, bảo vệ diện tích quế theo hướng hữu cơ bền vững làm cơ sở mở rộng, phát triển vùng quế hữu cơ. Tổ chức các hội thảo, hội nghị bàn giải pháp về phát triển quế hữu cơ; có ít nhất 60 tổ, nhóm, hợp tác xã, doanh nghiệp được đào tạo, nâng cao năng lực với hơn 3.000 người tham gia. Các tổ, nhóm này sẽ được ký thỏa thuận hợp tác với các hợp tác xã, doanh nghiệp để đánh giá, cấp chứng chỉ quế hữu cơ và tiêu thụ sản phẩm quế. Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân hiểu về hiệu quả và lợi ích của việc phát triển quế hữu cơ; thành lập tổ, nhóm sản xuất quế hữu cơ; hướng dẫn kỹ thuật sản xuất quế hữu cơ. Vận động hình thành các tổ, nhóm sản xuất quế, tạo liên kết giữa người dân, tổ, nhóm với các doanh nghiệp, hợp tác xã. Huy động nguồn vốn xã hội hóa để đầu tư, thực hiện việc đánh giá, cấp chứng chỉ hữu cơ…