Quảng Ninh: Khôi phục và phát triển nghề làm nón của dân tộc Dao

Xã Quảng An, huyện Đầm Hà, tỉnh Quảng Ninh có đến 92% người dân là đồng bào dân tộc thiểu số như: Dao, Sán Chỉ… Trước thực trạng nghề làm nón của người Dao có nguy cơ bị mai một, xã Quảng An đã có kế hoạch khôi phục và phát triển nghề truyền thống gia truyền. Năm 2018, Hợp tác xã Chu Ka (HTX) được thành lập với ngành nghề sản xuất các sản phẩm từ mây tre đan, trong đó sản phẩm chủ lực là nón “Đại Hiệp”. Từ khi đi vào hoạt động đến nay, HTX Chu Ka đã tạo việc làm cho hàng chục lao động, nghệ nhân trên địa bàn, đồng thời giúp địa phương khôi phục lại nghề làm nón truyền thống đang dần bị mai một. Mô hình của HTX cũng là điểm du lịch của xã Quảng An nên thu hút rất đông du khách đến tham quan, trải nghiệm.

Làm nón đòi hỏi sự tỉ mỉ, kì công

Đến nay, HTX Chu Ka đã tạo dựng được thương hiệu cho sản phẩm nón lá Quảng An, lấy tên là “Nón Đại Hiệp”. Sản phẩm được Sở Khoa học và Công nghệ cấp chứng nhận, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp thương hiệu độc quyền. Đặc biệt, sản phẩm của HTX đã đạt OCOP 3 sao và được sản xuất đại trà nhằm đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.

Nghề làm nón lá dù là nghề truyền thống của đồng bào dân tộc Dao ở Quảng An nhưng không đem lại nhiều lợi nhuận, lại phải làm thủ công rất tỉ mỉ. Để làm ra một chiếc nón lá hoàn chỉnh, tính từ lúc lên rừng tìm nguyên liệu đến lúc thành thành phẩm phải mất khoảng 2-3 ngày. Các nguyên liệu dùng để đan một chiếc nón lá bao gồm: Tre Dùng, lá tre rừng, mây đan và dầu toa chống mối mọt. Tre Dùng để đan nón là một loại tre của địa phương, loại tre này có đặc tính dẻo dai được dùng để làm vành nón.

Nếu như ở miền xuôi, người ta thường dùng lá cọ để làm áo nón thì ở Quảng An “áo nón” được dùng hoàn toàn bằng lá tre rừng. Lá tre rừng được hái trên rừng về phải còn tươi và nguyên vẹn. Sau đó, đem lá tre luộc qua nước nóng và phơi khô cho đến khi ngả màu bạc tạo độ cứng và dai nhất định. Điều này giúp cho chiếc nón có độ bền lâu, trời mưa không bị thấm nước và ẩm mốc. Để đan được một chiếc nón lá đẹp đòi hỏi người thợ đan nón phải khéo tay, cẩn thận chuốt từng nan tre, chọn từng chiếc lá để phụ màu cho từng loại nón. Có lẽ chính bởi sự tỉ mỉ, kì công như vậy mà người biết làm nón ở Quảng An ngày càng ít.

Nghề làm nón giúp đồng bào Dao ở Quảng An tăng thu nhập

Nhằm khôi phục và phát triển nghề làm nón truyền thống, vừa qua, xã Quảng An đã mở một số lớp dạy đan nón lá truyền thống. Đồng thời, tăng cường quảng bá và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm thông qua các hội chợ, triển lãm trong và ngoài tỉnh. Hiện nay, sản phẩm nón “Đại Hiệp” đã được trưng bày và bán tại một số địa điểm như: Các Hội chợ OCOP trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, các điểm du lịch tại TP. Hạ Long, một số địa điểm du lịch ở các huyện trên địa bàn tỉnh. Sản phẩm cũng được bán trên kênh bán online của HTX, được khách hàng trên thị trường đón nhận, đặc biệt là khách du lịch trong nước và quốc tế.

Để tăng năng suất và nâng cao chất lượng sản phẩm, hiện nay, HTX Chu Ka đã sản xuất nón “Đại Hiệp” theo dây chuyền. Mỗi người một công đoạn, người chuyên vào rừng tìm vật liệu, người chuyên làm khung nón, người hoàn thành các khâu cuối cùng. Với số lượng sản phẩm tăng lên và được nhiều người ưa chuộng, nón “Đại Hiệp” đã theo chân du khách sang các nước Nhật Bản, Hàn Quốc và nhiều nước ở châu Âu.