Tiếp sức cho hàng không Việt: Cần khơi thông chính sách

Tại cuộc tọa đàm về khơi thông cơ chế thị trường, tiếp sức hàng không Việt diễn ra chiều 24/2, các chuyên gia kinh tế-tài chính-hàng không đã đánh giá nhiều khía cạnh về thách thức, triển vọng cũng như kiến nghị các giải pháp để “tiếp sức” cho ngành hàng không.

Công bố của Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA) trong năm 2022 cho biết, Việt Nam đứng vị trí số 1 trong danh sách 25 nước có thị trường hàng không nội địa phục hồi nhanh nhất thế giới. Ngay từ tháng 4/2022, thị trường vận chuyển hàng không nội địa đã ở mức tương đương cùng kỳ năm 2019, với 69 đường bay đã được tái khai thác, mở mới và tăng tần suất. Nhờ vậy, nhu cầu di chuyển trong giai đoạn cao điểm hè, sản lượng khách nội địa đã hồi phục hoàn toàn và tăng trưởng 40 – 42% so với cùng kỳ năm 2019 trong các tháng 6 - 8/2022.

Thị trường nội địa bắt đầu hồi phục

Còn theo thống kê của Cục Hàng không Việt Nam, trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát ở Việt Nam, số chuyến bay của các hãng hàng không Việt Nam lên tới gần 35 nghìn chuyến (tháng 1/2020). Khi dịch bùng phát (đợt 1), hoạt động bay giảm mạnh, chỉ còn chưa đầy 5.000 chuyến (tháng 4/2020), giảm hơn 85% chỉ trong vòng 2 tháng; tháng 9/2021, các hãng chỉ còn bay hơn 1.300 chuyến, bằng khoảng 4,5% số chuyến khai thác cùng thời gian trước khi dịch bùng phát (tháng 9/2019), chưa bằng 4% so số chuyến bay tháng 1/2020.

Thị trường vận chuyển hành khách hàng không giảm mạnh, dòng tiền mất cân đối nặng nề, khiến tính thanh khoản của các doanh nghiệp giảm nhanh và sâu. Hàng không là ngành kinh tế-kỹ thuật có độ tương tác cao nên khó khăn của các doanh nghiệp tác động dây chuyền tới nhau. Cơ sở vật chất-kỹ thuật của ngành giảm hoặc xuống cấp, nhiều hãng phải cơ cấu, bán bớt tàu bay để cân đối dòng tiền.

Phát biểu tại Hội thảo, TS. Bùi Doãn Nề, Phó Chủ tịch VABA cho biết, bên cạnh sự phục hồi mạnh mẽ của thị trường hàng không nội địa từ tháng 6/2022 đến nay, tại thị trường hàng không quốc tế, các hãng hàng không đã khôi phục 118 đường bay, kết nối từ 9 sân bay Việt Nam đến 24 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, vận chuyển 11 triệu lượt khách quốc tế, gấp 22 lần so với năm 2021.

Với việc tăng cường công suất, các hãng hàng không đã nhanh chóng đi tắt đón đầu trong hoạt động nâng cao chất lượng dịch vụ hàng không, xây dựng các dòng sản phẩm mới, đa dạng, hấp dẫn để đáp ứng nhu cầu hành khách. Nhờ những nỗ lực vượt bậc này, các hãng bay Việt Nam đã ghi nhận doanh thu liên tục đạt mức cao kỷ lục thời gian qua.

Các hãng hàng không Việt đang nỗ lực tái cơ cấu để vượt qua khó khăn

Theo kịch bản lạc quan của Cục Hàng không Việt Nam, ngành Hàng không Việt Nam có thể đạt mức hồi phục toàn phần vào cuối năm 2023. Dự kiến, tổng thị trường vận tải hàng không năm 2023 ước đạt xấp xỉ 80 triệu khách và 1,44 triệu tấn hàng hóa, tăng tương ứng 45% về hành khách và 15% về hàng hóa so với năm 2022.

Trong bức tranh chung nêu trên, đến đầu năm 2023, các hãng hàng không Việt Nam đã vận chuyển 37 triệu khách hành khách (tăng 157,0% so với cùng kỳ năm 2021 và giảm 10,8% so với cùng kỳ 2019), 211.000 tấn hàng hóa, tăng 4,5% so với cùng kỳ năm 2021 và giảm 34,6% so với cùng kỳ 2019.

Song, báo cáo của VABA cho thấy, thị trường hàng không Việt Nam đang trên đà phục hồi nhưng có sự không đồng đều giữa các phân khúc. Vận chuyển hàng hóa phục hồi nhanh và đã có sự tăng trưởng so với năm 2019, trong khi vận chuyển hành khách phục hồi chậm hơn và chưa đạt mức từng đạt cùng kỳ năm 2019; thị trường nội địa đã phục hồi hoàn toàn so với trước khi dịch bệnh bùng phát nhưng thị trường quốc tế chỉ mới phục hồi chậm; sản lượng vận chuyển hàng không của các hãng hàng không Việt Nam đã phục hồi và có sự tăng trưởng nhất định, nhưng doanh thu không tăng tương ứng, thậm chí còn giảm do chi phí đầu vào tăng; sự phục hồi của ngành Hàng không Việt Nam có sự không đồng đều giữa các doanh nghiệp thuộc các giai đoạn khác nhau trong chuỗi cung ứng...

Đơn cử, giá nhiên liệu bay (Jet A1) liên tục tăng vọt trong năm 2022, có thời điểm đạt mức trên 160 USD/thùng. Bình quân cả năm 2022, giá nhiên liệu bay đạt 130 USD/thùng, tăng khoảng 80% so với mức trung bình của năm 2021. Trong giai đoạn trước mắt, giá Jet A1 vẫn được dự báo dao động ở mức 110 - 130USD/thùng, gây bất lợi lớn cho các hãng hàng không, trong bối cảnh chi phí nhiên liệu chiếm tới hơn 40% tổng chi phí khai thác.

Thêm vào đó, giá USD tăng giá khoảng 9% so với VND trong năm 2022 cũng đang gây áp lực tài chính lớn cho các hãng bay, khi đây là đồng ngoại tệ được sử dụng phổ biến nhất để thanh toán các chi phí: Mua nhiên liệu, thuê mua máy bay, dịch vụ thuê ngoài phục vụ hành khách... Theo đánh giá của nhiều chuyên gia tài chính, VND trong 2023 vẫn còn dư địa giảm giá khoảng 3 – 4% so với USD...

Đây đều là các nhân tố ảnh hưởng mạnh tới khả năng điều tiết giá cả một cách hiệu quả của các hãng bay, cũng như toàn thị trường. Do đó, trong ngành Hàng không Việt Nam đang tồn tại nghịch lý là doanh thu tăng mạnh, nhưng nhiều hãng bay vẫn báo lợi nhuận ở mức âm...

Tuy nhiên, ngành Hàng không Việt Nam vẫn có những cơ hội đáng kể để phục hồi và phát triển mạnh mẽ như: Thị trường nội địa nhiều tiềm năng, thị trường quốc tế có dung lượng lớn trước xu hướng bùng nổ nhu cầu đi lại bằng đường hàng không sau dịch; việc ứng dụng tiến bộ công nghệ, kinh tế số tác động tích cực tới hoạt động của hàng không; hàng không Việt Nam bảo toàn được nhiều năng lực cơ bản, trong khi nhiều hãng hàng không khu vực và trên thế giới bị giải thể, cắt giảm quy mô; các hãng hàng không nội địa đã củng cố được vị thế tại thị trường trong nước, khu vực và quốc tế biết, nhất là Nhà nước tiếp tục có những chính sách tích cực tháo gỡ, phát triển ngành Hàng không ở Việt Nam...

Trên cơ sở những phân tích của đại diện các hãng bay, các chuyên gia, VABA sẽ phối hợp với các tổ chức chuyên ngành, tổng hợp, thống nhất các giải pháp đảm bảo các doanh nghiệp vận tải hàng không phát triển mạnh mẽ, ổn định, công bằng; đồng thời, gửi đến các cơ quan của Quốc hội, làm căn cứ đầu vào chuyên sâu tham khảo cho công tác lấy ý kiến đóng góp Dự thảo Luật Giá sửa đổi đang được thị trường quan tâm.

Thị trường hàng không đang dần hồi phục

Trước mắt, VABA đề xuất, để hỗ trợ các doanh nghiệp hàng không có thể nhanh chóng phục hồi, phát triển, nâng cao năng lực, vị thế. Nhà nước cần tiếp tục đầu tư xây dựng, mở rộng, đồng bộ hóa hệ thống cơ sở hạ tầng của ngành Hàng không và hệ thống cơ sở hạ tầng liên quan; có chính sách tăng cường thu hút đầu tư tư nhân và các hình thức công - tư hỗn hợp để đa dạng hóa hệ thống cơ sở hạ tầng; đàm phán với những quốc gia là thị trường có tiềm năng lớn cho ngành Hàng không mà Việt Nam chưa khai thác; rà soát, đánh giá toàn diện tác động từ các chính sách của Nhà nước đối với ngành Hàng không Việt Nam và hoàn thiện hệ thống chính sách kịp thời.