Tăng tổng cầu, kích tiêu dùng trong nước

GS.TS. Hoàng Văn Cường - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Ủy viên Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội, đã có cuộc trao đổi với phóng viên báo chí xung quanh vấn đề này.

Ông đánh giá như thế nào về bức tranh kinh tế nửa đầu năm 2023, trong đó có bức tranh xuất khẩu của Việt Nam, thưa ông?

Hầu hết các sản phẩm của Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2023 đều trong tình trạng sụt giảm cả về mặt kim ngạch xuất khẩu và nhập khẩu. Nguyên nhân do sự thu hẹp của thị trường thế giới làm ảnh hưởng rất mạnh đến các khu vực doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu và vì không xuất khẩu được nên nhập khẩu nguyên liệu đầu vào cũng bị sụt giảm nhu cầu.

Sản xuất công nghiệp

Vì vậy, mặc dù thặng dư thương mại và xuất khẩu dương, nhưng kể cả xuất khẩu và nhập khẩu đều giảm. Điều này cũng đồng nghĩa với việc tiệm cận thị trường thế giới của chúng ta hiện nay đang rất khó khăn.

Trong số đó, có một phần được đánh giá là khá ổn định hơn đó là các mặt hàng liên quan đến nông sản, thực phẩm. Đâu đó, các mặt hàng này bị ảnh hưởng ít hơn so với các mặt hàng sản xuất công nghiệp chế tạo, chế biến.

Ông nhận định ra sao về tình hình kinh tế Việt Nam, cũng như của các doanh nghiệp trong những tháng cuối năm?

Có thể thấy, bức tranh nền kinh tế 6 tháng đầu năm chịu khó khăn chung. Hầu hết các phương diện đều bị đình trệ và thị trường bị thu hẹp chứ không chỉ riêng ở lĩnh vực xuất khẩu.

Có 4 yếu tố cầu để tạo nên các thị trường cho doanh nghiệp, trong đó, lớn nhất là cầu từ thị trường quốc tế bị thu hẹp. Từ sự thu hẹp này không chỉ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp FDI, các doanh nghiệp trực tiếp xuất khẩu mà nó còn ảnh hưởng đến hàng loạt các doanh nghiệp khác, ngành khác có yếu tố liên quan như có quan hệ liên kết, cung ứng các yếu tố đầu vào cho các doanh nghiệp này.

Thứ hai, cầu tiêu dùng cá nhân. Do doanh nghiệp bị đình trệ, không phát triển được khiến thu nhập của người lao động giảm, người lao động bị sa thải, đẩy cầu tiêu dùng trong nước tụt giảm.

GS.TS. Hoàng Văn Cường - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Ủy viên Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội, đã có cuộc trao đổi với phóng viên báo chí xung quanh vấn đề này.

Thứ ba là cầu của các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp cần phải mở rộng sản xuất kinh doanh. Trong bối cảnh thị trường không tiêu thụ được, hiệu quả kinh doanh thấp. Hầu như các doanh nghiệp hiện nay đang "dừng chân" lại.

Số lượng doanh nghiệp đóng cửa, phá sản, rút ra khỏi thị trường tăng lên, trong khi các doanh nghiệp tham gia mới, các doanh nghiệp quay trở lại giảm đi. Điều này chứng tỏ cầu khu vực của doanh nghiệp đang rất thấp. Chỉ số về quản trị ngân hàng 6 - 7 tháng liên tiếp thấp dưới mức 50 điểm. Điều này chứng tỏ chúng ta chưa nhìn thấy thị trường cho các doanh nghiệp trong tương lai.

Có lẽ, chỉ còn một phần duy nhất đó là cầu đầu tư công của Chính phủ, đây là nguồn lực để hỗ trợ. Tuy nhiên, nguồn lực đầu tư công cũng chưa thực sự bứt phá. Mặc dù, tốc độ đầu tư công dù có nhanh hơn các năm trước, nhưng so với yêu cầu về giải ngân thì chưa đạt được như mong muốn.

Hơn nữa, đầu tư công chúng ta mới đang hướng đến đầu tư về các yếu tố hạ tầng, những yếu tố này tác động rất dài hạn lên nền kinh tế nhưng lại chưa tác động ngay lập tức hay thay đổi đột biến (mặc dù có tạo ra công ăn việc làm và có tác động lan tỏa).

Trong khi đó, những chính sách công hỗ trợ cho khu vực doanh nghiệp cũng có một số chính sách phát huy tác dụng, nhưng cũng có những chính sách chưa thực sự đi vào cuộc sống.

Nhiều doanh nghiệp vẫn chưa tiếp cận được các chính sách như hỗ trợ lãi suất. Do đó, cùng với những khó khăn bên ngoài và những khó khăn về nguồn lực làm cho hoạt động của các doanh nghiệp đang gặp rất nhiều khó khăn.

Trong bối cảnh nền kinh tế bất định như hiện nay, việc có quá nhiều doanh nghiệp phá sản và rút khỏi thị trường sẽ tạo ra những hệ lụy như thế nào đối với nền kinh tế của Việt Nam, thưa ông?

Việc các doanh nghiệp thu hẹp sản xuất, đóng cửa thì ngay lập tức là người lao động bị mất việc làm, cầu của người tiêu dùng sẽ bị thu hẹp. Điều này đồng nghĩa với việc không tạo ra được các yếu tố thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Cộng với việc thị trường thế giới bị thu hẹp, doanh nghiệp không xuất khẩu đi thị trường nước ngoài được khiến nền kinh tế gặp khó khăn.

Điều này thể hiện trong bức tranh kinh tế 6 tháng đầu năm nay và có lẽ năm 2023 là năm khó khăn nhất trong lịch sử mấy chục năm qua.

Đối với thị trường trong nước, giải pháp nào để kích cầu tiêu dùng, thưa ông?

Vấn đề quan trọng nhất lúc này là tăng tổng cầu. Trong 4 yếu tố tôi vừa phân tích trên thì cầu tiêu dùng trong nước là cái chúng ta có thể chủ động được. Bên cạnh đó, đầu tư công của Chính phủ cần phải được khơi thông và đẩy mạnh hơn nữa.

Cần phải tăng cầu của Chính phủ thông qua việc thực hiện các chính sách hỗ trợ tài khóa cho các doanh nghiệp như: Miễn giảm các khoản đóng góp, tăng thêm các khoản hỗ trợ lãi suất.

Bên cạnh đó, cần phải tăng kích cầu cho cá nhân người dân tiêu dùng như giảm thuế VAT có thể phải kéo dài hơn nữa chứ không chỉ trong năm 2023.

Thậm chí, chúng ta phải nghĩ đến việc điều chỉnh các khoản đóng góp của doanh nghiệp và người dân vào các quỹ như bảo hiểm xã hội, công đoàn… để doanh nghiệp đỡ phần đóng góp, người lao động có được thêm một phần thu nhập để tăng cầu tiêu dùng.

Rõ ràng, mấu chốt quan trọng nhất lúc này là hỗ trợ cầu cho khu vực doanh nghiệp để doanh nghiệp có thể phục hồi và phát triển được thông qua hỗ trợ vốn với một mức giá ưu đãi. Bên cạnh những chính sách lãi suất của ngân hàng có thể điều chỉnh tiếp tục giảm thì Chính phủ cũng cần có sự hỗ trợ tiếp tục về lãi suất.

Bên cạnh đó chính là cầu tiêu dùng của Chính phủ thông qua các đơn đặt hàng cho doanh nghiệp để từ đó doanh nghiệp có thể phục hồi.

Có ý kiến cho rằng nên có nghị quyết riêng liên quan đến việc cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh cho doanh nghiệp trong bối cảnh hiện nay, ông bình luận gì về việc này?

Điều này tôi cho rằng là đúng bởi trong bối cảnh hiện nay thì cần có một số biện pháp tức thời, trong đó, cần giảm các biện pháp kiểm soát quá chặt.

Bởi trong bối cảnh thị trường đang rất khó khăn thì chúng ta phải nới rộng các điều kiện kiểm soát như thanh tra, kiểm tra hay áp dụng các tiêu chuẩn quá khắt khe, ngặt nghèo, đồng thời, không làm tăng thêm các biện pháp quản lý hành chính, từ đó giúp giảm chi phí cho doanh nghiệp.

Một số vướng mắc liên quan đến chồng chéo về pháp lý thì cần có quyết sách để xử lý ngay lập tức, không để doanh nghiệp phải chờ đợi làm tăng chi phí tuân thủ.

Xin cám ơn ông!