Việc không áp thuế giá trị gia tăng cho phân bón là một ngoại lệ và bất cập lớn

Dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT), trong đó phân bón được đưa vào diện chịu thuế 5%, dự kiến sẽ trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 8 vào tháng 10 sắp tới. Đây không chỉ là giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước mà còn là biện pháp hỗ trợ nông dân, giảm giá thành sản phẩm nông nghiệp và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Việt Nam.

Doanh nghiệp "khóc ròng"

Theo các chuyên gia, hiện nay, việc điều chỉnh chính sách thuế GTGT đối với phân bón từ không chịu thuế sang chịu thuế 5% là bước đi đúng đắn và cần thiết trong bối cảnh hiện tại.

Chia sẻ về vấn đề này tại Tọa đàm "Sửa thuế để thúc đẩy hoạt động doanh nghiệp", ông Nguyễn Trí Ngọc - Phó chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam nhấn mạnh, đã đến lúc không thể không sửa đổi việc tính phân bón vào nhóm không chịu thuế đang quy định tại Luật 71/2014/QH13 ngày 26/11/2014 bởi các bất cập đã rất rõ nét trong 10 năm qua.

Mặt hàng phân bón thuộc đối tượng “không chịu thuế GTGT” đã khiến các doanh nghiệp phân bón không được kê khai, khấu trừ thuế GTGT đầu vào dẫn đến "thiệt hại" lớn cho doanh nghiệp.

Đặc biệt là với hàng hoá, dịch vụ, thiết bị máy móc, đầu tư cho sản xuất phân bón. Vì không được khấu trừ nên các hoạt động sản xuất phân bón phải tính vào chi phí sản phẩm, tức là tính vào giá thành sản phẩm, tác động đẩy giá phân bón lên. Người chịu do đó chính là người nông dân, người sử dụng vật tư đó.

Việc điều chỉnh chính sách thuế giá trị gia tăng đối với phân bón từ không chịu thuế sang chịu thuế 5% được đánh giá là cần thiết của ngành nông nghiệp trong bối cảnh hiện tại. Ảnh minh hoạ

Cách đây 10 năm, khi Quốc hội thông qua luật thuế GTGT, mục tiêu ở thời điểm đó là đưa ra các chính sách làm thế nào khuyến khích nông nghiệp, tháo gỡ nông nghiệp, nhất là trong bối cảnh Việt Nam trải qua khủng hoảng châu Á - Thái Bình Dương năm 2008 và kinh tế trong nước vẫn gặp khó khăn rất nhiều trong giai đoạn năm 2012-2013.

Theo sát chính sách thuế này từ đầu, ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Vụ trưởng Vụ quản lý Thuế Doanh nghiệp lớn Tổng cục Thuế cho biết, thời điểm đó đã có nhiều hiệp hội, ngành hàng kiến nghị đưa phân bón về thuế suất 0%. Luật 71 sửa nhiều luật nên tại thời điểm đó, với thời gian ngắn ngủi và không có nhiều số liệu thông tin cụ thể nên đã sớm quyết định đưa mặt hàng này từ chịu thuế 5% về không chịu thuế.

Với tư cách cán bộ làm chính sách của Bộ Tài chính, ông Phụng đã từng khuyến cáo rằng, không thể đưa về 0% được vì theo thông lệ quốc tế và cam kết quốc tế, chúng ta chỉ áp dụng cho hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu, theo đúng nguyên tắc của thuế GTGT. Quốc hội có bàn về 3 mức thuế 0%, 5% và 10% và xem xét đưa về mức không chịu thuế để giảm khó khăn.

"Rất tiếc tại thời điểm đó, các hiệp hội ngành hàng, các cơ quan nghiên cứu, các viện các trường không đủ thông tin dữ liệu để chứng minh trước Quốc hội rằng 5% có lợi hay không chịu thuế có lợi”, ông Phụng cho hay.

Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam

Chia sẻ về một số kinh nghiệm thực tiễn của các nước trong áp dụng thuế GTGT đối với phân bón, ông Ngọc cho rằng, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều áp dụng thuế giá trị gia tăng đối với phân bón. Ví dụ, Trung Quốc áp dụng thuế suất thấp 11%, Nga là 20%, Thái Lan và Malaysia cũng áp dụng thuế VAT cho phân bón. Việc không áp thuế giá trị gia tăng cho phân bón ở Việt Nam là một ngoại lệ và đã tạo ra những bất cập lớn.

“Các nước coi phân bón là mặt hàng thiết yếu cho nông nghiệp và áp dụng mức thuế giá trị gia tăng hợp lý để hỗ trợ nông dân. Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia này để xây dựng chính sách thuế phù hợp, đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp”, ông Ngọc bổ sung.

Việc áp thuế giá trị gia tăng 5% cho phân bón không chỉ giải quyết những bất cập hiện tại mà còn tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư, nâng cao chất lượng sản phẩm và phát triển bền vững.

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Hoàng Trung, Phó Tổng giám đốc Công ty CP DAP - Vinachem cho biết, doanh nghiệp này nhận ra khó khăn từ cuối năm 2014 và đưa ra kiến nghị đến Tổng cục thuế từ năm 2015.

Nếu doanh nghiệp được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào, họ sẽ có nhiều điều kiện hơn để đầu tư nâng cấp nhà máy, nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng quy mô sản xuất. Điều này sẽ tạo ra nhiều lợi ích cho nông dân, giúp họ tiếp cận được sản phẩm phân bón chất lượng với giá thành hợp lý hơn.

"Do đó, động lực quan trọng nhất chính điều chỉnh chính sách thuế lần này, tác động thúc đẩy ngành sản xuất trong nước, dẫn đến phục vụ tốt hơn cho bà con nông dân, cũng như phục vụ phát triển bền vững nền kinh tế Việt Nam, và cũng là cơ sở để xây dựng nền kinh tế theo quan điểm của Chính phủ”, ông Trung thẳng thắn.

Theo đó, việc điều chỉnh chính sách thuế giá trị gia tăng đối với phân bón từ không chịu thuế sang chịu thuế 5% là hết sức cấp thiết. Theo ông Trung, khi giá thành sản xuất tăng, giá bán trên thị trường không điều chỉnh được do có sự cạnh tranh bất bình đẳng giữa hàng sản xuất trong nước và nhập khẩu. Ngành sản xuất phân bón trong nước do vậy thời gian qua không làm chủ được thị trường, phải theo luật chơi của phân bón nhập khẩu.

Điều này theo ông Trung là khó khăn lớn nhất cho công ty, cũng là nguyên nhân khiến sản xuất - kinh doanh sụt giảm.

Với những lợi ích rõ ràng và thực tiễn đã chứng minh, việc thông qua dự thảo Luật Thuế GTGT sửa đổi sẽ mang lại những thay đổi tích cực, góp phần xây dựng một nền kinh tế nông nghiệp vững mạnh và bền vững.