Tháo gỡ “nút thắt” cho nợ xấu

Nghị quyết 42- "luồng gió mạnh" xử lý nợ xấu

Tọa đàm “Nợ xấu trong đại dịch Covid-19: Giải pháp hỗ trợ ngành ngân hàng và cộng đồng doanh nghiệp”, do Báo Tiền Phong và Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam tổ chức mới đây, ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết: Nghị quyết số 42/2017/QH14 (Nghị quyết 42) được Quốc hội ban hành ngày 21/06/2017, có hiệu lực thi hành từ ngày 15/8/2017, trên 3 năm đi vào thực tiễn, đã tạo cơ chế xử lý đồng bộ, hiệu quả giúp các tổ chức tín dụng (TCTD) đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu.

Theo đó, Nghị quyết có hiệu lực, tạo điều kiện cho các bộ, ngành, địa phương tích cực phối hợp với ngành Ngân hàng trong công tác xử lý nợ xấu, ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các TCTD trong quá trình thực hiện Nghị quyết số 42; cùng với những quy định mới của Luật các TCTD (sửa đổi, bổ sung một số Điều của Luật các TCTD năm 2010), khuôn khổ pháp lý về xử lý nợ xấu trong quá trình tái cơ cấu các ngân hàng thương mại được hoàn thiện; kê biên, hoàn thiện thủ tục pháp lý, đưa tỷ lệ nợ xấu về mức thấp nhất.

Bên cạnh đó, Nghị quyết 42 cũng cho khách hàng thấy được nghĩa vụ, trách nhiệm trả nợ của mình. Kết quả, toàn hệ thống các TCTD đã xử lý được khoảng 530 nghìn tỷ đồng nợ xấu. Trong đó, lũy kế từ ngày 15/8/2017 đến 30/4/2021, toàn hệ thống các TCTD đã xử lý được gần 350 nghìn tỷ đồng nợ xấu (66% số nợ) xác định theo Nghị quyết số 42, đạt trung bình khoảng 8 nghìn tỷ đồng/tháng, cao hơn khoảng 2 lần so với kết quả xử lý nợ xấu nội bảng (54%), ngoại bảng (21%) bán cho Công ty Khai thác và Quản lý tài sản (25%). Đặc biệt, khách hàng tự nguyện trả nợ 150 nghìn tỷ đồng, tăng gấp đôi thời điểm trước Nghị quyết 42 có hiệu lực.

Tọa đàm: “Nợ xấu trong đại dịch COVID-19 - Giải pháp hỗ trợ ngành ngân hàng và cộng đồng doanh nghiệp” do Báo Tiền Phong và Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam tổ chức vào sáng 23/6 tại Hà Nội

Từ thực tế triển khai xử lý nợ xấu tại ngân hàng, ông Nguyễn Huy Tài, Phó Tổng Giám đốc SHB cho rằng, Nghị quyết 42 như "làn gió mạnh" thổi vào quá trình xử lý nợ xấu của các TCTD, tạo hành lang pháp lý, là cơ sở để các TCTD đẩy nhanh tốc độ xử lý nợ xấu, rút ngắn thời gian xử lý nợ, tiết giảm chi phí.

"Nghị quyết 42 đã làm thay đổi ý thức trả nợ của khách hàng/bên bảo đảm, khẳng định được quyền của chủ nợ trong giao dịch dân sự vay trả. Nghị quyết 42 không chỉ là mối quan tâm của ngành Ngân hàng mà còn là mối quan tâm của toàn dân" - ông Nguyễn Huy Tài nhấn mạnh

Theo các chuyên gia, sau 3 năm đi vào thực tiễn kết quả xử lý nợ xấu đạt được là rất tích cực, tuy nhiên khó khăn, vướng mắc vẫn còn, ảnh hưởng đến tiến độ xử lý nợ xấu của các TCTD. Đặc biệt, dịch Covid-19 bùng phát lần 4 tiềm ẩn nguy cơ nợ xấu cao trở lại. Nhiều doanh nghiệp giãn đoạn chuỗi sản xuất, đứt gãy dòng tiền, không có nguồn thu để trả nợ.

Trong báo cáo tài chính quý I/2021, nhiều ngân hàng có nợ xấu tăng mạnh. Như tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Á Châu (ACB), nợ xấu tăng 61%, lên 2.954 tỷ đồng. Ngoài ra, các ngân hàng đang nắm giữ số lượng nợ xấu cao trong hệ thống gồm: Ngân hàng Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh vượng (VPBank), nợ xấu tương ứng hơn 10.420 tỷ đồng; Ngân hàng Thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam (VietinBank) nợ xấu khoảng hơn 8.950 tỷ đồng; Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) nợ xấu hơn 7.690 tỷ đồng; Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội (MB) hơn 4.180 tỷ đồng.

Dù đã có các con số cụ thể, tuy nhiên theo các chuyên gia, việc Ngân hàng Nhà nước cho phép ngân hàng giữ nguyên nhóm nợ làm cho bức tranh nợ xấu chưa phản ánh đúng thực tế. Các ngân hàng không phải trích lập dự phòng, làm giảm chi phí dự phòng, gia tăng lợi nhuận nhưng rủi ro cũng tăng lên.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam: Dịch COVID-19 bùng phát lần 4 tiềm ẩn nguy cơ nợ xấu cao trở lại

“Trong báo cáo của các ngân hàng cho thấy, con số nợ xấu trong Quý I/2021 khá tích cực trước bối cảnh dịch bệnh phức tạp. Tuy nhiên, nợ xấu tiềm ẩn từ số dư nợ được cơ cấu lại vẫn chưa thể hiện rõ ràng, việc thực hiện Thông tư 03 sẽ đẩy áp lực nợ xấu cho các ngân hàng trong thời gian tới, nhất là tác động của đợt dịch lần này, có thể tình hình nợ xấu sẽ gia tăng nhanh, trong khi các khoản nợ nợ tồn đọng tại các ngân hàng vẫn chưa thể xử lý được. Đây là thách thức rất lớn đối với ngành ngân hàng” - ông Nguyễn Quốc Hùng nói.

Cần luật hóa để xử lý "cục máu đông"

Theo Giám đốc cao cấp quản trị rủi ro Ngân hàng Techcombank Nguyễn Thu Lan, Nghị quyết 42 là hành lang pháp lý hỗ trợ rất lớn cho công tác xử lý nợ. Riêng tại Techcombank, từ khi Nghị quyết 42 có hiệu lực, hơn 70% các khoản nợ xấu được xử lý thông qua áp dụng Nghị quyết 42. Ảnh hưởng của dịch Covid-19 từ tháng 2-2020 tới nay đã khiến ngân hàng phải thay đổi nhiều chính sách để phù hợp.

Về khách hàng Techcombank có hai chính sách: Với các khách hàng bị ảnh hưởng thu nhập do Covid-19, ngân hàng hỗ trợ tối đa qua các giải pháp miễn giảm lãi, tái cơ cấu nợ, giãn nợ. Với các khách hàng thật sự không có khả năng trả nợ, trây ì, tồn đọng đã lâu năm ngân hàng tiếp tục áp dụng Nghị quyết 42 để xử lý tài sản thu hồi nợ. “Quá trình xử lý nợ tuyệt đối tuân thủ các hướng dẫn của địa phương và chính phủ về phòng, chống dịch”, bà Nguyễn Thu Lan cho biết thêm.

Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, Tiến sĩ Cấn Văn Lực cũng nhận định, Nghị quyết 42 là hành lang pháp lý hỗ trợ rất lớn cho công tác xử lý nợ, giúp các ngân hàng giải quyết “cục máu đông” tồn đọng từ thời kỳ khủng hoảng tài chính 2011-2013. Việc có thể xử lý được tài sản để thu hồi nợ theo Nghị quyết 42 không chỉ giúp ngân hàng thu hồi nợ xấu, mà còn có tác động rất tích cực tới các khách hàng vay vốn của ngân hàng. Tỷ lệ nợ xấu tại các ngân hàng cao nhất đến 1-3%. Như vậy 97- 99% các khách hàng vay vốn là khách hàng tốt. Việc có thể sớm xử lý các khoản nợ xấu giúp chính sách cho vay, giá cả cho vay và thủ tục vay vốn đối với khách hàng được thiết kế phù hợp hơn rất nhiều.

Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, Tiến sĩ Cấn Văn Lực: Nghị quyết 42 là hành lang pháp lý hỗ trợ rất lớn cho công tác xử lý nợ, giúp các ngân hàng giải quyết “cục máu đông”

Nhưng dù đã đạt nhiều kết quả tích cực, song Tiến sĩ Cấn Văn Lực cũng chỉ ra nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện Nghị quyết 42. Theo đó, sự vào cuộc, phối kết hợp của các cơ quan chức năng, địa phương còn chưa kịp thời, chưa đồng bộ và nhất quán, dẫn đến quá trình thực thi Nghị quyết gặp không ít khó khăn. Còn nhiều vướng mắc trong xử lý tài sản bảo đảm đơn cử như liên quan đến việc mua, bán, sang tên tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất, tài sản gắn liền với đất hình thành trong tương lai… Khó khăn trong khâu định giá, thẩm định giá khản nợ và tài sản bảo đảm.

Đặc biệt, Việt Nam vẫn còn thiếu vắng một thị trường mua bán nợ chính thức thực sự, các nghiệp vụ phái sinh cho khoản nợ xấu chưa có, dẫn đến thiếu nhà đầu tư có năng lực, thiếu tính thanh khoản của các khoản nợ; làm giảm tính hấp dẫn, giá trị và nguồn lực để xử lý các khoản nợ này; khiến quá trình mua - bán nợ theo giá thị trường càng khó khăn.

Thực tế chứng minh Nghị quyết 42 đã mang lại rất nhiều kết quả tích cực cho công tác xử lý nợ xấu. Tuy nhiên, đối tượng tập trung vào các khoản nợ được hình thành trước khi Nghị quyết có hiệu lực (ngày 15/8/2017). Trong khi đó, nợ xấu là vấn đề liên tục, luôn hiện hữu của ngành ngân hàng. Hơn nữa, trước ảnh hưởng của dịch Covid-19, nợ xấu đã và đang tăng cao.

Trong khi đó, Nghị quyết 42 sẽ hết hiệu lực chỉ trong hơn một năm nữa, sẽ khiến áp lực xử lý nợ xấu của hệ thống các TCTD trong thời gian tới là rất lớn. Do vậy theo Tiến sĩ Cấn Văn Lực, việc luật hóa xử lý nợ xấu cũng là tăng hiệu lực, hiệu quả của công tác thể chế, một trong ba đột phá chiến lược tiếp tục được Đại hội Đảng XIII lựa chọn, thông qua.

Đồng quan điểm trên, Luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật Basico đề xuất nâng Nghị quyết 42 thành luật. Bởi, các quy định pháp luật đã có tác dụng rất tốt trong việc xử lý nợ xấu, tuy nhiên, chính sách vẫn có những điểm “xấu” và vẫn cần phải hoàn thiện để bảo đảm việc xử lý nợ xấu nói chung của nền kinh tế và nợ xấu nói riêng của ngành ngân hàng cần tốt hơn.

“Thứ nhất, về Nghị quyết 42/2017/NQ-QH14, được ban hành chậm nhưng tốt, thể hiện qua kết quả xử lý nợ xấu và việc xử lý được nhiều nợ xấu đó chỉ là vấn đề thời gian. Thứ hai, qua nhiều năm, thì không có lý gì không xử lý được nợ xấu, nhất là đối với nợ có tài sản bảo đảm. Tuy nhiên, điểm sai không hợp lý lại làm được là 1/5 điều kiện: Thoả thuận thu giữ tài sản thế chấp. Trên thực tế, điều này không thực thi. Điểm cần thiết lại không làm được: Thủ tục rút gọn (Nghị quyết 42/2017/NQ-QH14 và Nghị quyết 03/2018/NQ-HĐTP)” - luật sư Trương Thanh Đức phân tích.

Theo luật sư Trương Thanh Đức, Chính phủ nên cho phép ngân hàng khôi phục cơ chế pháp lý “khoanh nợ” như trước đây đã từng được thực hiện trong ngành ngân hàng. Hiện nay vẫn đang áp dụng đối với việc xử lý nợ quốc gia và một số lĩnh vực như cho vay của các quỹ Đầu tư phát triển địa phương, bởi đây là phương thức phù hợp nhất trong lúc này cho cả phía ngân hàng lẫn các doanh nghiệp đang vay nợ.