Tết xưa, Tết nay-Một góc nhìn

Cho đến nay trong giá trị văn hóa tâm linh của người Việt chưa có lễ tết nào được xếp trên Tết Nguyên đán.
Lì xì: Nét văn hóa đặc sắc của người Việt trong ngày Tết Ý nghĩa những món ăn truyền thống ngày Tết Nguyên đán

Giá trị tinh thần của Tết Nguyên đán là của chung cộng đồng dân tộc, dòng họ, gia đình và mỗi người.

Tết xưa, Tết nay-Một góc nhìn - Ảnh 1.
Nói đến Tết xưa người ta không thể không nhắc tới hai câu thơ: 'Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ / Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh' - Ảnh: Internet

Theo lịch trăng, gắn liền với nền văn minh lúa nước có chiều dài lịch sử hàng nghìn năm dằng dặc đầy bão giông, máu lửa, cái Tết khởi niên bắt đầu từ buổi sáng thứ nhất của 12 tháng. Riêng tên gọi Tết Nguyên đán cũng đã bao hàm ý nghĩa sự bắt đầu (Nguyên), buổi sớm (Đán).

Sách Tùy thư địa lý chí viết về lễ tết, các phong tục tập quán của người Việt vào giữa thế kỷ 1 sau Công nguyên có đoạn: Năm nào đến ba ngày Nguyên đán, người ta cũng dọn cỗ bàn linh đình cúng tổ tiên, trai gái ăn chay, và dùng hương hoa niệm Phật, rồi rủ nhau chơi đu ném còn, hát múa, kéo co, bên nào được cuộc thì uống rượu, bên nào thua cuộc thì phải chịu uống nước lã…

Theo dòng thời gian, Tết Nguyên đán ít nhiều có những biến đổi cho phù hợp với trình độ phát triển xã hội, hoàn cảnh đất nước, lối sống con người nhưng ý nghĩa cốt lõi hầu như vẫn được lưu giữ. Đó là mừng năm mới với những hy vọng tốt lành, may mắn sẽ đến với mọi nhà, mọi người. Đó là giữ đạo lý Uống nước nhớ nguồn thông qua tục thờ cúng thần linh, tổ tiên, người thân đã mất trong dịp Tết. Từng lời nói, hành vi trong những ngày đầu năm đều hướng tới sự sạch sẽ, tinh tươm, tốt đẹp. Sự khởi đầu vui tươi lành mạnh trong mấy ngày Tết tạo cảm hứng, niềm tin về một năm may mắn, hanh thông cho nhiều người.

Nói đến Tết xưa người ta không thể không nhắc tới hai câu thơ:

Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ

Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.

Phong vị Tết Việt đã hiện rõ trong đó. Từ món dùng để thờ cúng, ăn uống trong dịp đầu xuân (bánh chưng, thịt mỡ, dưa hành) đến những thứ thuộc về văn hóa (câu đối), tâm linh (cây nêu trừ quỷ), vui chơi (tràng pháo) đều có đủ. Bánh chưng, bánh dày cũng được cổ tích hóa, vừa mang những quan niệm về vũ trụ của người Việt xưa: Trời tròn đất vuông, vừa phản ánh tâm thức của dân tộc về đạo lý sống: Phải biết yêu thương và tri ân.

Xưa, dù cái ăn, cái mặc còn nhiều thiếu thốn nhưng có vẻ người ta luôn chăm chút cho Tết. Cỗ bàn dâng cúng trời đất, thần linh, tiên tổ đều phải được chuẩn bị nghiêm ngắn, sạch sẽ; nghi thức lễ lạt cũng không thể đại khái, "đâu phải ra đấy", có như vậy thì thần linh, ông bà mới hài lòng khi được con cháu mời về ăn Tết.

Câu đối và tranh dân gian là nét đẹp không thể thiếu trong Tết Việt xưa. Năm hết Tết đến, trong mỗi ngôi nhà thường có các câu đối đỏ và những bức tranh dân gian nhiều màu sắc rực rỡ. Các câu đối hướng tới những điều tốt lành như:

Thiên tăng tuế nguyệt, niên tăng thọ

Xuân mãn càn khôn, phúc mãn đường

(Trời thêm năm tháng, tuổi thêm thọ

Xuân khắp đất trời, phúc khắp nhà);

Tân niên hạnh phúc bình an tiến

Xuân nhật vinh hoa phú quý lai

(Năm mới, hạnh phúc bình an đến

Ngày xuân, vinh hoa phú quý về)

Hay, khuyên dạy đạo lý sống tử tế ở đời:

Niệm tiên tổ, duật tu quyết đức

Khải hậu nhân, trường phát kỳ tường

(Nhớ tổ tiên, đẹp điều nhân đức

Tin con cháu, bền sự lạ hay)…

Tranh Tết cũng phong phú; người ta có thể treo các bộ tứ bình như mai-lan-cúc-trúc tượng trưng cho bốn mùa xuân-hạ-thu-đông hay bốn tố nữ chơi đàn, thổi sáo, gõ phách và ca hát…hoặc các tranh dân gian Hàng Trống, Đông Hồ... như Lý ngư vọng nguyệt (Cá chép trông trăng); tranh Mẹ con đàn gà, Mẹ con đàn lợn, Hứng dừa, Đám cưới chuột, Thầy đồ cóc dạy học

Có lẽ, phiên chợ Tết là nơi đông vui, nhộn nhịp nhất của những ngày cuối năm. Người bán kẻ mua xôn xao, nhộn nhịp. Cái sự chen chúc, đa thanh, đa sắc mới đáng nhớ làm sao. Những chao chát ồn ã thường ngày của chợ búa chừng như cũng giảm xuống và thay vào đó là những mời mọc chân chất ấm áp hơn. Xin được nhắc lại bài thơ Chợ Tết rất nổi tiếng của Đoàn Văn Cừ. Bài thơ hội tụ đặc sắc các yếu tố tả-kể, họa-nhạc trong thi ca. Nhờ thế, mà bức tranh "sơn mài thơ" ấy vẫn còn rực rỡ, tưng bừng đến hôm nay:

Người các ấp tưng bừng ra chợ Tết.

Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc,

Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon,

Vài cụ già chống gậy bước lom khom

Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ...

Hình như cả làng xã, thôn mạc đã kéo về đây, mỗi người một vẻ, chen vai thích cánh trong phiên chợ cuối năm này. Chợ Tết ấm cúng màu sắc của các sản vật đồng quê:

Những mẹt cam đỏ chót tựa son pha

Thúng gạo nếp đong đầy như núi tuyết.

Con gà sống mào thâm như cục tiết...

Không gian chợ sáng lên những mảnh ghép văn hóa truyền thống mà thiếu nó thì chẳng còn cái Tết Việt nữa:

Anh hàng tranh kĩu kịt quẩy đôi bồ,

Tìm đến chỗ đông người ngồi giở bán

Một thầy khóa gò lưng trên cánh phản,

Tay mài nghiên hí hoáy viết thơ xuân.

Cụ đồ nho dừng lại vuốt râu cằm

Miệng nhẩm đọc vài hàng câu đối đỏ...

Còn bao nhiêu điều muốn nói nữa về Tết xưa như tục mừng tuổi, chúc Tết, hái lộc, các trò chơi như đánh đu, kéo co, đánh cờ người… Có lẽ, phải cần một cuốn sách dày dặn hàng trăm trang mới tải đủ chuyện Tết của trăm miền trên đất nước ta.

Tết bây giờ có gì đáng nói? Âm hưởng truyền thống dù được truyền lưu qua các thế hệ nhưng hương vị Tết cổ truyền có lẽ đã vơi phai đi nhiều rồi. Chuyện sắm Tết, ăn Tết, chơi Tết không còn như thời xưa cũ. Quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa tác động sâu sắc vào nếp nghĩ, lối sống của rất nhiều người vốn có gốc gác từ chốn thôn mạc ruộng đồng với hình ảnh quen thuộc con trâu đi trước cái cày theo sau.

Nhịp điệu cuộc sống thời nay gấp gáp, dồn dập khác xa với sự dềnh dàng, chậm rãi của những tháng năm xưa cũ. Người ta không tất bật sắm Tết như thời trước. Chợ truyền thống cùng với hệ thống siêu thị ăm ắp các mặt hàng giúp các bà, các cô nội trợ sắm Tết dễ dàng. Chỉ cần có tiền, một buổi đi chợ hay siêu thị cũng đủ cho các bà, các cô mang được những thứ mình cần về nhà.

Có tiền là có Tết. Càng nhiều tiền Tết càng to. Điều đáng nói nhất là khi sự phân hóa giàu nghèo đã trở nên sâu sắc với khoảng cách xa rộng như hiện nay thì cái Tết của từng nhà rất không giống nhau. Ăn Tết, chơi Tết đều khác nhau. Đôi khi, một cây đào, gốc mai hay những chậu hoa quý bày trong phòng khách nhà này bằng số tiền chi cho vài chục cái Tết của nhà khác.

Giờ đây, chúc Tết qua điện thoại đã trở thành phổ biến. Trong thế giới phẳng, mạng xã hội kết nối rộng rãi trong ngày thường cũng như Tết, tiện lợi và ít tốn kém tiền của nhất. Lời chúc, hoa tươi, quà mừng, rộn ràng, rực rỡ, hào phóng trên mạng xã hội. Rất nhiều trò chơi dân gian cũng như các dòng tranh Tết có nguy cơ bị quên lãng. Người ta có nhiều lựa chọn hiện đại hơn trong chơi Tết. Du lịch là một xu hướng lựa chọn được chú ý trong mấy năm gần đây. Gia đình, người thân cùng nhau đến những miền đất mới trong mấy ngày nghỉ Tết là kiểu vui xuân nhẹ nhàng tuy khá tốn kém.

Một số phong tục đẹp bị biến tướng theo chiều hướng không hay như lì xì (tiền mừng tuổi), hái lộc… Hái lộc biến thành chuyện bẻ cành, xô cây và phong bì lì xì nhiều khi chứa đựng sự vụ lợi, cầu cạnh. Ý nghĩa của việc mừng tuổi bị chi phối bởi mệnh giá đồng tiền.

Tết cổ truyền nên hướng về sự ấm áp, đoàn tụ, chia sẻ, thương yêu trong gia đình, dòng họ, xã hội. Đừng phô trương, hoang phí trong mấy ngày Tết. Niềm vui trọn vẹn của những ngày đầu năm sẽ lâng lâng theo ta đi suốt mười hai tháng. Dù còn nhiều nhọc nhằn vất vả, ai cũng mang trong mình những kỷ niệm đẹp về Tết. Tết vui tươi mà nhẹ nhàng, thiết nghĩ, ai cũng cần điều đó.

baochinhphu.vn

Tin mới cập nhật

Lâm Đồng cam kết đồng hành,

Lâm Đồng cam kết đồng hành, 'trải thảm đỏ' đón nhà đầu tư

Lãnh đạo tỉnh Lâm Đồng khẳng định sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp, cam kết tháo gỡ mọi khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện dự án.
Quảng Ninh: Không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng

Quảng Ninh: Không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng

Tỉnh Quảng Ninh đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững, hài hòa giữa bảo tồn di sản thiên nhiên, đa dạng sinh học, tăng trưởng kinh tế xanh.
Top món ăn sáng ngon thế giới gọi tên bún bò Huế

Top món ăn sáng ngon thế giới gọi tên bún bò Huế

Taste Atlas vinh danh bún bò Huế trong danh sách 100 món ăn sáng ngon nhất thế giới, khẳng định vị thế ẩm thực Việt trên bản đồ ẩm thực toàn cầu.
Nở rộ chiêu lừa đặt phòng, vé máy bay qua mạng xã hội

Nở rộ chiêu lừa đặt phòng, vé máy bay qua mạng xã hội

Nhiều người mất tiền vì tin fanpage có tích xanh, đặt phòng, mua vé máy bay, combo du lịch giá rẻ trên mạng xã hội mà không kiểm chứng thông tin.
Lịch trình Lễ diễu binh, diễu hành tại TP. Hồ Chí Minh ngày 30/4

Lịch trình Lễ diễu binh, diễu hành tại TP. Hồ Chí Minh ngày 30/4

Ngày 30/4, TP. Hồ Chí Minh tổ chức Lễ diễu binh, diễu hành cấp quốc gia kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Món ăn đường phố Việt lọt top ngon nhất Đông Nam Á

Món ăn đường phố Việt lọt top ngon nhất Đông Nam Á

Việt Nam là quốc gia dẫn đầu về số lượng đại diện lọt vào danh sách 100 món ăn đường phố ngon nhất Đông Nam Á được Taste Atlas công bố mới đây.
Infographic | Chi tiết địa điểm tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật mừng đại lễ 30/4

Infographic | Chi tiết địa điểm tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật mừng đại lễ 30/4

TP. HCM tổ chức nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2025).
Đại thắng mùa Xuân 1975: Mốc son chói lọi của lịch sử

Đại thắng mùa Xuân 1975: Mốc son chói lọi của lịch sử

Đại thắng mùa Xuân năm 1975 là một trong những mốc son chói lọi nhất trong lịch sử dân tộc Việt Nam hiện đại, mãi còn vang vọng như một bản hùng ca bất diệt.
Nở rộ trào lưu

Nở rộ trào lưu 'cà phê yêu nước' dịp 30/4

Gần đến dịp 30/4, nhiều quán cà phê tại Hà Nội bất ngờ đổi diện mạo, tạo nên một làn sóng "cà phê yêu nước" độc đáo chưa từng có.
Lịch nghỉ lễ 30/4 - 1/5 và Quốc khánh 2/9 của năm 2025

Lịch nghỉ lễ 30/4 - 1/5 và Quốc khánh 2/9 của năm 2025

Dịp nghỉ lễ 30/4 và 1/5 năm 2025, công chức, viên chức được nghỉ 5 ngày liên tục từ 30/4 đến 4/5, làm bù vào thứ Bảy, ngày 26/4.

Tin khác

Du lịch Khánh Hòa nâng chất du lịch dịp cao điểm 30/4 – hè 2025

Du lịch Khánh Hòa nâng chất du lịch dịp cao điểm 30/4 – hè 2025

Dịp 30/4, dự kiến, du lịch Khánh Hoà sẽ đón lượng lớn du khách, vì thế, Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam đề nghị cần đảm bảo chất lượng, giữ vững uy tín.
Du lịch TP. Hồ Chí Minh đón

Du lịch TP. Hồ Chí Minh đón 'cơ hội vàng' dịp 30/4

Dịp kỷ niệm 30/4 năm nay là 'cơ hội vàng' đề ngành du lịch TP. Hồ Chí Minh khẳng định năng lực cung ứng và vị thế đầu tàu của mình.
Tuồng, chèo, cải lương hòa nhịp mừng Đại thắng mùa Xuân

Tuồng, chèo, cải lương hòa nhịp mừng Đại thắng mùa Xuân

Tháng Tư về, âm vang Đại thắng mùa Xuân 1975 sẽ lại vang vọng không chỉ qua những trang sử vàng, mà còn từ những vở diễn, bộ phim thấm đẫm cảm xúc.

'Thót tim' cảnh ô tô lao ngược chiều cao tốc Hà Nội - Hải Phòng

Cảnh sát giao thông xử phạt nghiêm nữ tài xế lái ô tô ngược chiều trên cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, sau khi video vi phạm lan truyền rộng rãi.
Tổ chức loạt sự kiện tôn vinh quyền tác giả nhân Ngày sở hữu trí tuệ thế giới 26/4

Tổ chức loạt sự kiện tôn vinh quyền tác giả nhân Ngày sở hữu trí tuệ thế giới 26/4

Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch sẽ tổ chức loạt sự kiện tôn vinh quyền tác giả nhân dịp Ngày sở hữu trí tuệ thế giới 26/4/2025.
Khởi động cuộc thi Hoa hậu biển đảo Việt Nam 2025

Khởi động cuộc thi Hoa hậu biển đảo Việt Nam 2025

Cuộc thi Hoa hậu biển đảo Việt Nam 2025 sẽ được tổ chức tại TP. Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa) với nhiều đổi mới trong chương trình.
Hà Tĩnh: Dự án chưa bàn giao, hàng loạt cây xanh đã bị chết

Hà Tĩnh: Dự án chưa bàn giao, hàng loạt cây xanh đã bị chết

Cây xanh tại dự án trồng cây xanh có giá trị hơn 4 tỷ đồng ở thị xã Kỳ Anh (tỉnh Hà Tĩnh) đã bị chết hàng loạt khi chưa bàn giao.
Bắc Giang dẫn đầu cả nước về tăng trưởng GRDP quý I/2025

Bắc Giang dẫn đầu cả nước về tăng trưởng GRDP quý I/2025

Theo Chi cục Thống kê tỉnh Bắc Giang, tăng trưởng kinh tế (GRDP) quý I/2025 của tỉnh ước đạt 14,02%, cao nhất cả nước và vượt kịch bản dự kiến.
Dẫn đầu khu vực nhờ giáo dục: Việt Nam đã sẵn sàng?

Dẫn đầu khu vực nhờ giáo dục: Việt Nam đã sẵn sàng?

Chuyên gia của Ngân hàng HSBC cho rằng, Việt Nam đang sở hữu cơ hội đặc biệt để vươn lên dẫn đầu khu vực thông qua chiến lược đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục.
Kỹ năng sinh tồn khi xảy ra động đất

Kỹ năng sinh tồn khi xảy ra động đất

Động đất có thể xảy ra bất ngờ, bạn đã biết cách bảo vệ mình chưa? Học ngay kỹ năng sinh tồn quan trọng để đảm bảo an toàn khi thảm họa xảy ra!

Đọc nhiều

Vì sao nhiều doanh nghiệp F&B thay đổi mô hình kinh doanh?

Vì sao nhiều doanh nghiệp F&B thay đổi mô hình kinh doanh?

Xu hướng chọn trà sữa, cà phê giá bình dân đang lan rộng trong giới trẻ và dân văn phòng, kéo theo làn sóng điều chỉnh mô hình kinh doanh của doanh nghiệp F&B.
Nhận định chứng khoán 9/5: Hạn chế việc mua đuổi

Nhận định chứng khoán 9/5: Hạn chế việc mua đuổi

Các chuyên gia chứng khoán khuyến nghị, nhà đầu tư nên hạn chế việc mua đuổi và cần thực hiện hóa một phần lợi nhuận.
Nhận định chứng khoán 5/5: Thị trường khởi sắc

Nhận định chứng khoán 5/5: Thị trường khởi sắc

Các chuyên gia chứng khoán kỳ vọng, hệ thống công nghệ thông tin mới (Hệ thống KRX) chính thức vận hành sẽ đem lại nhiều khởi sắc cho thị trường chứng khoán.
Nhận định chứng khoán 8/5: Cân nhắc giải ngân

Nhận định chứng khoán 8/5: Cân nhắc giải ngân

Các chuyên gia chứng khoán khuyến nghị, nhà đầu tư nên cân nhắc bán ngắn hạn một số cổ phiếu có dấu hiệu tiêu cực về giá và xu thế ngắn hạn.
Nhận định chứng khoán 7/5: Ưu tiên nắm giữ danh mục

Nhận định chứng khoán 7/5: Ưu tiên nắm giữ danh mục

Các chuyên gia chứng khoán khuyến nghị, nhà đầu tư nên nắm giữ danh mục hiện tại và kiên nhẫn chờ đợi sự bùng nổ để gia tăng thêm tỷ trọng nắm giữ cổ phiếu.
'Cơn khát' cát: Thực trạng báo động tại tỉnh Hà Tĩnh

'Cơn khát' cát: Thực trạng báo động tại tỉnh Hà Tĩnh

Giá cát 'nhảy múa' khiến thị trường vật liệu xây dựng tại tỉnh Hà Tĩnh gặp khó, nhiều người dân, doanh nghiệp dù có tiền cũng khó mua được cát.
Nhận định chứng khoán 6/5: Thị trường có xu hướng hồi phục

Nhận định chứng khoán 6/5: Thị trường có xu hướng hồi phục

Các chuyên gia chứng khoán cho rằng, VN-Index vẫn tiếp tục thể hiện xu hướng hồi phục với kỳ vọng sẽ hướng tới ngưỡng kháng cự 1.270-1.300 điểm.
Mở rộng không gian xuất khẩu cho mặt hàng công nghiệp: Bài 2: Tận dụng tốt cơ hội từ các FTA

Mở rộng không gian xuất khẩu cho mặt hàng công nghiệp: Bài 2: Tận dụng tốt cơ hội từ các FTA

Trong khi mở rộng thị trường đang gặp nhiều khó khăn, thì tận dụng tốt các hiệp định thương mại tự do được các chuyên gia khuyến nghị là “kênh” hiệu quả.
Mở rộng không gian xuất khẩu cho mặt hàng công nghiệp: Bài 1: Nhận diện thách thức

Mở rộng không gian xuất khẩu cho mặt hàng công nghiệp: Bài 1: Nhận diện thách thức

Đa dạng thị trường là mục tiêu hướng đến của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu, tuy nhiên đây được xác định là thách thức không nhỏ, cần hợp lực từ nhiều phía.
Quảng Ninh: Không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng

Quảng Ninh: Không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng

Tỉnh Quảng Ninh đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững, hài hòa giữa bảo tồn di sản thiên nhiên, đa dạng sinh học, tăng trưởng kinh tế xanh.
Phiên bản di động