Tết xưa, Tết nay-Một góc nhìn

Cho đến nay trong giá trị văn hóa tâm linh của người Việt chưa có lễ tết nào được xếp trên Tết Nguyên đán.
Lì xì: Nét văn hóa đặc sắc của người Việt trong ngày Tết Ý nghĩa những món ăn truyền thống ngày Tết Nguyên đán

Giá trị tinh thần của Tết Nguyên đán là của chung cộng đồng dân tộc, dòng họ, gia đình và mỗi người.

Tết xưa, Tết nay-Một góc nhìn - Ảnh 1.
Nói đến Tết xưa người ta không thể không nhắc tới hai câu thơ: 'Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ / Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh' - Ảnh: Internet

Theo lịch trăng, gắn liền với nền văn minh lúa nước có chiều dài lịch sử hàng nghìn năm dằng dặc đầy bão giông, máu lửa, cái Tết khởi niên bắt đầu từ buổi sáng thứ nhất của 12 tháng. Riêng tên gọi Tết Nguyên đán cũng đã bao hàm ý nghĩa sự bắt đầu (Nguyên), buổi sớm (Đán).

Sách Tùy thư địa lý chí viết về lễ tết, các phong tục tập quán của người Việt vào giữa thế kỷ 1 sau Công nguyên có đoạn: Năm nào đến ba ngày Nguyên đán, người ta cũng dọn cỗ bàn linh đình cúng tổ tiên, trai gái ăn chay, và dùng hương hoa niệm Phật, rồi rủ nhau chơi đu ném còn, hát múa, kéo co, bên nào được cuộc thì uống rượu, bên nào thua cuộc thì phải chịu uống nước lã…

Theo dòng thời gian, Tết Nguyên đán ít nhiều có những biến đổi cho phù hợp với trình độ phát triển xã hội, hoàn cảnh đất nước, lối sống con người nhưng ý nghĩa cốt lõi hầu như vẫn được lưu giữ. Đó là mừng năm mới với những hy vọng tốt lành, may mắn sẽ đến với mọi nhà, mọi người. Đó là giữ đạo lý Uống nước nhớ nguồn thông qua tục thờ cúng thần linh, tổ tiên, người thân đã mất trong dịp Tết. Từng lời nói, hành vi trong những ngày đầu năm đều hướng tới sự sạch sẽ, tinh tươm, tốt đẹp. Sự khởi đầu vui tươi lành mạnh trong mấy ngày Tết tạo cảm hứng, niềm tin về một năm may mắn, hanh thông cho nhiều người.

Nói đến Tết xưa người ta không thể không nhắc tới hai câu thơ:

Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ

Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.

Phong vị Tết Việt đã hiện rõ trong đó. Từ món dùng để thờ cúng, ăn uống trong dịp đầu xuân (bánh chưng, thịt mỡ, dưa hành) đến những thứ thuộc về văn hóa (câu đối), tâm linh (cây nêu trừ quỷ), vui chơi (tràng pháo) đều có đủ. Bánh chưng, bánh dày cũng được cổ tích hóa, vừa mang những quan niệm về vũ trụ của người Việt xưa: Trời tròn đất vuông, vừa phản ánh tâm thức của dân tộc về đạo lý sống: Phải biết yêu thương và tri ân.

Xưa, dù cái ăn, cái mặc còn nhiều thiếu thốn nhưng có vẻ người ta luôn chăm chút cho Tết. Cỗ bàn dâng cúng trời đất, thần linh, tiên tổ đều phải được chuẩn bị nghiêm ngắn, sạch sẽ; nghi thức lễ lạt cũng không thể đại khái, "đâu phải ra đấy", có như vậy thì thần linh, ông bà mới hài lòng khi được con cháu mời về ăn Tết.

Câu đối và tranh dân gian là nét đẹp không thể thiếu trong Tết Việt xưa. Năm hết Tết đến, trong mỗi ngôi nhà thường có các câu đối đỏ và những bức tranh dân gian nhiều màu sắc rực rỡ. Các câu đối hướng tới những điều tốt lành như:

Thiên tăng tuế nguyệt, niên tăng thọ

Xuân mãn càn khôn, phúc mãn đường

(Trời thêm năm tháng, tuổi thêm thọ

Xuân khắp đất trời, phúc khắp nhà);

Tân niên hạnh phúc bình an tiến

Xuân nhật vinh hoa phú quý lai

(Năm mới, hạnh phúc bình an đến

Ngày xuân, vinh hoa phú quý về)

Hay, khuyên dạy đạo lý sống tử tế ở đời:

Niệm tiên tổ, duật tu quyết đức

Khải hậu nhân, trường phát kỳ tường

(Nhớ tổ tiên, đẹp điều nhân đức

Tin con cháu, bền sự lạ hay)…

Tranh Tết cũng phong phú; người ta có thể treo các bộ tứ bình như mai-lan-cúc-trúc tượng trưng cho bốn mùa xuân-hạ-thu-đông hay bốn tố nữ chơi đàn, thổi sáo, gõ phách và ca hát…hoặc các tranh dân gian Hàng Trống, Đông Hồ... như Lý ngư vọng nguyệt (Cá chép trông trăng); tranh Mẹ con đàn gà, Mẹ con đàn lợn, Hứng dừa, Đám cưới chuột, Thầy đồ cóc dạy học

Có lẽ, phiên chợ Tết là nơi đông vui, nhộn nhịp nhất của những ngày cuối năm. Người bán kẻ mua xôn xao, nhộn nhịp. Cái sự chen chúc, đa thanh, đa sắc mới đáng nhớ làm sao. Những chao chát ồn ã thường ngày của chợ búa chừng như cũng giảm xuống và thay vào đó là những mời mọc chân chất ấm áp hơn. Xin được nhắc lại bài thơ Chợ Tết rất nổi tiếng của Đoàn Văn Cừ. Bài thơ hội tụ đặc sắc các yếu tố tả-kể, họa-nhạc trong thi ca. Nhờ thế, mà bức tranh "sơn mài thơ" ấy vẫn còn rực rỡ, tưng bừng đến hôm nay:

Người các ấp tưng bừng ra chợ Tết.

Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc,

Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon,

Vài cụ già chống gậy bước lom khom

Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ...

Hình như cả làng xã, thôn mạc đã kéo về đây, mỗi người một vẻ, chen vai thích cánh trong phiên chợ cuối năm này. Chợ Tết ấm cúng màu sắc của các sản vật đồng quê:

Những mẹt cam đỏ chót tựa son pha

Thúng gạo nếp đong đầy như núi tuyết.

Con gà sống mào thâm như cục tiết...

Không gian chợ sáng lên những mảnh ghép văn hóa truyền thống mà thiếu nó thì chẳng còn cái Tết Việt nữa:

Anh hàng tranh kĩu kịt quẩy đôi bồ,

Tìm đến chỗ đông người ngồi giở bán

Một thầy khóa gò lưng trên cánh phản,

Tay mài nghiên hí hoáy viết thơ xuân.

Cụ đồ nho dừng lại vuốt râu cằm

Miệng nhẩm đọc vài hàng câu đối đỏ...

Còn bao nhiêu điều muốn nói nữa về Tết xưa như tục mừng tuổi, chúc Tết, hái lộc, các trò chơi như đánh đu, kéo co, đánh cờ người… Có lẽ, phải cần một cuốn sách dày dặn hàng trăm trang mới tải đủ chuyện Tết của trăm miền trên đất nước ta.

Tết bây giờ có gì đáng nói? Âm hưởng truyền thống dù được truyền lưu qua các thế hệ nhưng hương vị Tết cổ truyền có lẽ đã vơi phai đi nhiều rồi. Chuyện sắm Tết, ăn Tết, chơi Tết không còn như thời xưa cũ. Quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa tác động sâu sắc vào nếp nghĩ, lối sống của rất nhiều người vốn có gốc gác từ chốn thôn mạc ruộng đồng với hình ảnh quen thuộc con trâu đi trước cái cày theo sau.

Nhịp điệu cuộc sống thời nay gấp gáp, dồn dập khác xa với sự dềnh dàng, chậm rãi của những tháng năm xưa cũ. Người ta không tất bật sắm Tết như thời trước. Chợ truyền thống cùng với hệ thống siêu thị ăm ắp các mặt hàng giúp các bà, các cô nội trợ sắm Tết dễ dàng. Chỉ cần có tiền, một buổi đi chợ hay siêu thị cũng đủ cho các bà, các cô mang được những thứ mình cần về nhà.

Có tiền là có Tết. Càng nhiều tiền Tết càng to. Điều đáng nói nhất là khi sự phân hóa giàu nghèo đã trở nên sâu sắc với khoảng cách xa rộng như hiện nay thì cái Tết của từng nhà rất không giống nhau. Ăn Tết, chơi Tết đều khác nhau. Đôi khi, một cây đào, gốc mai hay những chậu hoa quý bày trong phòng khách nhà này bằng số tiền chi cho vài chục cái Tết của nhà khác.

Giờ đây, chúc Tết qua điện thoại đã trở thành phổ biến. Trong thế giới phẳng, mạng xã hội kết nối rộng rãi trong ngày thường cũng như Tết, tiện lợi và ít tốn kém tiền của nhất. Lời chúc, hoa tươi, quà mừng, rộn ràng, rực rỡ, hào phóng trên mạng xã hội. Rất nhiều trò chơi dân gian cũng như các dòng tranh Tết có nguy cơ bị quên lãng. Người ta có nhiều lựa chọn hiện đại hơn trong chơi Tết. Du lịch là một xu hướng lựa chọn được chú ý trong mấy năm gần đây. Gia đình, người thân cùng nhau đến những miền đất mới trong mấy ngày nghỉ Tết là kiểu vui xuân nhẹ nhàng tuy khá tốn kém.

Một số phong tục đẹp bị biến tướng theo chiều hướng không hay như lì xì (tiền mừng tuổi), hái lộc… Hái lộc biến thành chuyện bẻ cành, xô cây và phong bì lì xì nhiều khi chứa đựng sự vụ lợi, cầu cạnh. Ý nghĩa của việc mừng tuổi bị chi phối bởi mệnh giá đồng tiền.

Tết cổ truyền nên hướng về sự ấm áp, đoàn tụ, chia sẻ, thương yêu trong gia đình, dòng họ, xã hội. Đừng phô trương, hoang phí trong mấy ngày Tết. Niềm vui trọn vẹn của những ngày đầu năm sẽ lâng lâng theo ta đi suốt mười hai tháng. Dù còn nhiều nhọc nhằn vất vả, ai cũng mang trong mình những kỷ niệm đẹp về Tết. Tết vui tươi mà nhẹ nhàng, thiết nghĩ, ai cũng cần điều đó.

baochinhphu.vn

Tin mới cập nhật

Hà Nội tổ chức Lễ hội văn hóa ẩm thực năm 2023

Hà Nội tổ chức Lễ hội văn hóa ẩm thực năm 2023

Lễ hội văn hoá ẩm thực Hà Nội năm 2023 được tổ chức từ ngày 1 - 3/12 nhằm tôn vinh, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, ẩm thực truyền thống của thủ đô.
Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 30/11/2023: Hà Nội chuẩn bị đón đợt không khí lạnh mới

Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 30/11/2023: Hà Nội chuẩn bị đón đợt không khí lạnh mới

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia dự báo, ngày mai 30/11/2023, khu vực Hà Nội có sương mù vào sáng sớm, ngày không mưa; đêm trời rét.
Lý giải nguyên nhân lập đông gần 1 tháng, miền Bắc vẫn nóng như mùa hè?

Lý giải nguyên nhân lập đông gần 1 tháng, miền Bắc vẫn nóng như mùa hè?

Đã vào lập đông, nhưng thời tiết các tỉnh miền Bắc vẫn bất thường, nắng nóng như mùa hè kéo dài đến gần hết tháng 11.
Thời tiết chiều nay 29/11/2023: Miền Bắc sắp đón không khí lạnh, miền Trung mưa rải rác

Thời tiết chiều nay 29/11/2023: Miền Bắc sắp đón không khí lạnh, miền Trung mưa rải rác

Dự báo thời tiết chiều ngày 29/11/2023, thời tiết Bắc Bộ sáng sớm có sương mù, đêm mưa nhỏ, khu vực này sắp đón đợt không khí lạnh mới, Nam Bộ ngày nắng.
Hành trình gian khổ chạm đến giấc mơ vàng của Thạch Thị Ánh Lan

Hành trình gian khổ chạm đến giấc mơ vàng của Thạch Thị Ánh Lan

Nữ vận động viên Thạch Thị Ánh Lan vừa trở thành “cô gái vàng” của làng thể thao bi sắt Việt Nam, góp công lớn mang về hai tấm huy chương danh giá cho đội.
Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 29/11/2023: Hà Nội tăng nhiệt, trưa chiều hửng nắng

Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 29/11/2023: Hà Nội tăng nhiệt, trưa chiều hửng nắng

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia dự báo, ngày mai 29/11/2023, Hà Nội sáng sớm có sương mù, trưa chiều hửng nắng, đêm trời rét.
Thời tiết chiều nay 28/11/2023: Bắc Bộ tăng nhiệt, Nam Bộ triều cường

Thời tiết chiều nay 28/11/2023: Bắc Bộ tăng nhiệt, Nam Bộ triều cường

Dự báo thời tiết chiều ngày 28/11/2023, nhiệt độ cả nước đều tăng 1-2 độ C, Bắc Bộ ngày nắng, Nam Bộ chiều tối có triều cường.
Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 28/11/2023: Hà Nội ngày nắng, sáng sớm có sương mù

Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 28/11/2023: Hà Nội ngày nắng, sáng sớm có sương mù

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia dự báo, ngày mai 28/11/2023, Hà Nội trời rét và có sương mù vào sáng sớm, không mưa.
Lịch thi đấu của Đội tuyển Việt Nam tại Vòng chung kết Asian Cup 2023

Lịch thi đấu của Đội tuyển Việt Nam tại Vòng chung kết Asian Cup 2023

Mới đây, Liên đoàn bóng đá Việt Nam (VFF) đã công bố cụ thể lịch thi đấu của Đội tuyển Việt Nam tại Vòng chung kết Asian Cup 2023.
Thời tiết chiều nay 27/11/2023: Miền Trung giảm mưa, miền Nam triều cường

Thời tiết chiều nay 27/11/2023: Miền Trung giảm mưa, miền Nam triều cường

Dự báo thời tiết chiều ngày 27/11/2023, mưa to đã giảm ở Trung Bộ, Bắc Bộ thời tiết ổn định, Nam Bộ có mưa rào, triều cường ở mức cao.

Tin khác

Giải mã chanh tươi Quảng Đông, loại quả gây sốt với tín đồ ẩm thực

Giải mã chanh tươi Quảng Đông, loại quả gây sốt với tín đồ ẩm thực

Chanh tươi Quảng Đông gần đây bỗng trở nên “hot” với người sành ẩm thực Việt trong đó có món trà chanh giã tay.
Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 27/11/2023: Hà Nội ngày nắng, thời tiết ổn định

Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 27/11/2023: Hà Nội ngày nắng, thời tiết ổn định

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia dự báo, ngày mai 27/11/2023, Hà Nội tiếp tục rét và âm u về sáng và đêm nhưng trưa chiều vẫn có nắng.
Tin buồn cho đội bóng của Công Phượng: Yokohama FC sắp xuống hạng

Tin buồn cho đội bóng của Công Phượng: Yokohama FC sắp xuống hạng

Yokohama FC - đội bóng Công Phượng đang khoác áo tại giải bóng đá Nhật Bản còn rất ít cơ hội trụ hạng sau trận thua trước Shonan Bellmare với tỷ số 0-1.
Concert Westlife có hình ảnh quảng cáo tiền ảo, web cá độ: Luật sư nói gì?

Concert Westlife có hình ảnh quảng cáo tiền ảo, web cá độ: Luật sư nói gì?

Ban tổ chức Concert Westlife bị khán giả chỉ trích vì để lọt nhiều hình ảnh quảng cáo web tiền ảo, cờ bạc trong các đêm diễn.
Thời tiết chiều nay 26/11/2023: Nam Bộ mưa to, Bắc Bộ thời tiết ổn định

Thời tiết chiều nay 26/11/2023: Nam Bộ mưa to, Bắc Bộ thời tiết ổn định

Dự báo thời tiết chiều nay 26/11/2023, các tỉnh thành từ Thanh Hóa trở vào Nam Bộ đều có mưa to đến rất to; Bắc Bộ thời tiết ổn định.
Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 26/11/2023: Hà Nội ngày nắng, chiều tối trời lạnh

Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 26/11/2023: Hà Nội ngày nắng, chiều tối trời lạnh

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia dự báo, ngày mai 26/11/2023, Hà Nội ngày nắng, đêm có mưa vài nơi, trời âm u và rét.
Thời tiết chiều nay 25/11/2023: Trung Bộ, Nam Bộ mưa to

Thời tiết chiều nay 25/11/2023: Trung Bộ, Nam Bộ mưa to

Dự báo thời tiết chiều nay 25/11/2023, thời tiết khu vực miền Trung tiếp tục một đợt mưa to đến rất to diện rộng, Nam Bộ cũng mưa to rải rác.
Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 25/11/2023: Hà Nội trời rét, có mưa rải rác

Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 25/11/2023: Hà Nội trời rét, có mưa rải rác

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia dự báo, ngày mai 25/11/2023, do ảnh hưởng của không khí lạnh tăng cường nên Hà Nội tiếp tục rét và mưa nhỏ.
Thời tiết chiều nay 24/11/2023: Nam Bộ, Trung Bộ có mưa to

Thời tiết chiều nay 24/11/2023: Nam Bộ, Trung Bộ có mưa to

Dự báo thời tiết chiều nay 24/11/2023, thời tiết khu vực Nam Bộ, Trung Bộ có mưa to; Bắc Bộ trời lạnh về đêm và sáng sớm.
Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 24/11/2023: Hà Nội tăng nhiệt, sáng sớm có sương mù

Dự báo thời tiết Hà Nội ngày mai 24/11/2023: Hà Nội tăng nhiệt, sáng sớm có sương mù

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia dự báo, ngày mai 24/11/2023, Hà Nội duy trì rét về sáng và đêm, sáng sớm có sương mù và sương mù nhẹ rải rác.
Xem thêm

Đọc nhiều

[TRỰC TIẾP] Tọa đàm Góp ý Dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

[TRỰC TIẾP] Tọa đàm Góp ý Dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Góp ý Dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng” bắt đầu lúc 10h ngày 24/11/2023 tại Báo Công Thương.
Có nên sử dụng gạo lứt thay hoàn toàn gạo trắng?

Có nên sử dụng gạo lứt thay hoàn toàn gạo trắng?

Gạo lứt và gạo trắng là hai loại gạo phổ biến, được tiêu thụ nhiều nhất, đặc biệt là ở khu vực châu Á.
Bộ Công an: Xử lý vi phạm nồng độ cồn không ngoại lệ, không vùng cấm

Bộ Công an: Xử lý vi phạm nồng độ cồn không ngoại lệ, không vùng cấm

Đại diện Cục Cảnh sát giao thông khẳng định xử lý vi phạm nồng độ cồn không có vùng cấm, không ngoại lệ, không ngày nghỉ và "đi vào bữa cơm của mỗi gia đình".
Nhịp cầu Công Thương ngày 28/11: Phản ánh liên quan Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn, Công ty HTV – TMS

Nhịp cầu Công Thương ngày 28/11: Phản ánh liên quan Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn, Công ty HTV – TMS

Nhịp cầu Công Thương ngày 28/11 nhận phản ánh liên quan đến Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn, công ty HTV – TMS và nhiều đơn vị khác.
Giá tiêu hôm nay 28/11/2023: Đồng loạt tăng từ 500 - 1.000 đồng/kg

Giá tiêu hôm nay 28/11/2023: Đồng loạt tăng từ 500 - 1.000 đồng/kg

Cập nhật giá tiêu hôm nay ngày 28/11/2023, giá tiêu Đắk Lắk, Gia Lai, giá tiêu Bà Rịa - Vũng Tàu hôm nay tăng hay giảm; giá tiêu mới nhất ngày 28/11 thế nào?
Giá xăng dầu hôm nay ngày 24/11/2023: Tiếp đà giảm giá

Giá xăng dầu hôm nay ngày 24/11/2023: Tiếp đà giảm giá

Giá xăng dầu hôm nay ngày 24/11/2023 tiếp tục đà giảm. Giá dầu WTI, giá dầu Brent giảm gần 1% và giá xăng dầu trong nước áp dụng theo phiên điều chỉnh mới nhất.
Giá xăng dầu hôm nay ngày 29/11/2023: Giá dầu thế giới tăng vọt

Giá xăng dầu hôm nay ngày 29/11/2023: Giá dầu thế giới tăng vọt

Giá xăng dầu hôm nay ngày 29/11/2023 bất ngờ tăng vọt, trong đó giá dầu Brent vượt mốc 80 USD/thùng và giá dầu WTI đạt trên mức 76 USD/thùng.
Ngẫm chuyện thương mại điện tử từ việc chậm chân trong giao hàng chặng cuối

Ngẫm chuyện thương mại điện tử từ việc chậm chân trong giao hàng chặng cuối

Thương mại điện tử của Việt Nam phát triển nhanh nhưng việc “chậm chân” trong giao hàng chặng cuối đang là cái “gót chân Achilles".
Giá gạo Việt lập đỉnh mới, nguồn cung toàn cầu giảm mạnh

Giá gạo Việt lập đỉnh mới, nguồn cung toàn cầu giảm mạnh

Giá gạo 5% tấm xuất khẩu của Việt Nam tiếp tục tăng, thiết lập đỉnh mới 663 USD/tấn.
Câu chuyện nồng độ cồn: Từ quy định đến xây dựng ý thức công dân

Câu chuyện nồng độ cồn: Từ quy định đến xây dựng ý thức công dân

Câu chuyện về luật hóa quy định nồng độ cồn bằng 0 khi tham gia giao thông đang thu hút sự quan tâm của dư luận nhưng phía sau đó còn là cả câu chuyện lớn hơn.
Phiên bản di động