Sửa đổi nghị định kinh doanh xăng dầu hướng tới thị trường nhiều hơn

Hướng tới thể chế quản lý xăng dầu thực sự khoa học và phù hợp

Tại Toạ đàm kinh doanh xăng dầu và bài toán đảm bảo an ninh năng lượng do Báo Tiền phong tổ chức ngày 6/3, ông Trần Duy Đông - Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương, đại diện cho Ban soạn thảo sửa đổi Nghị định cho rằng, với các ý kiến của 3 khâu trong chuỗi kinh doanh xăng dầu hiện có những vấn đề đồng thuận, không đồng thuận và ý kiến khác nhau giữa các bộ, ngành.

Về vấn đề chiết khấu, theo ông Đông, phải đặt ngược lại là tại sao trước đây không nêu vấn đề chiết khấu mà gần đây lại nêu ra? Chiết khấu phụ thuộc nhiều yếu tố, cung cầu, cạnh tranh, tài chính doanh nghiệp, tồn kho... Chúng ta phải đặt câu hỏi có nước nào quy định chiết khấu tối thiểu không? Nhà nước có nên can thiệp hoạt động các doanh nghiệp không? Nếu có thì tỷ lệ bao nhiêu phần trăm là hợp lý, khoa học.

“Nếu đưa chiết khấu vào là thể hiện yếu tố tăng thêm chi phí thì giá xăng dầu tăng lên thì quyền lợi người tiêu dùng thế nào? Kiểm soát CPI ra sao? Như vậy có công bằng không trong nền kinh tế. Chúng ta phải xem xét thấu đáo các vấn đề. Câu chuyện chiết khấu các doanh nghiệp có thời kỳ lên 1.500- 2.000 đồng/lít. Tại sao chúng ta không tính chiết khấu bình quân? Tại sao doanh nghiệp bán lẻ không tìm cách chiết khấu đàm phán hợp đồng” - ông Đông nói.

Vấn đề doanh nghiệp có được nhập bán lẻ từ nhiều nguồn, ông Đông cho rằng, Nghị định 83, 95 không nghiêm cấm doanh nghiệp bán lẻ lấy từ nhiều nguồn. Bản chất hiện nay nếu như đại lý thấy không ổn chiết khấu có thể chấm dứt hợp đồng đại lý này tìm nguồn cung cấp khác thấy chiết khấu ổn hơn. Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận, thủ tục sang tên, đổi tên giấy chứng nhận phân phối xăng dầu đòi hỏi Sở Công Thương cần có thời gian thì cũng là khó khăn cho các doanh nghiệp.

“Quan điểm của chúng tôi là những gì luật đã quy định rồi, liên quan đến quan hệ dân sự giữa các doanh nghiệp thì chúng ta không nên đưa vào quy định” – ông Đông nói.

Vấn đề về chi phí lợi nhuận định mức, để tính đúng tính đủ, tính kịp thời, ông Đông khẳng định rằng, Bộ Tài chính thời gian qua đã rất nỗ lực phối hợp với Bộ Công Thương cố gắng tính toán để mức này sát với diễn biễn của thị trường trong thời gian vừa qua. Tuy nhiên, thời gian qua, tần suất biến động về giá rất nhanh, mạnh và liên tục nên cũng cần thông cảm cho các cơ quan quản lý không thể theo kịp biến động của thị trường.

Đối với Quỹ bình ổn giá xăng dầu, ông Đông chia sẻ, hiện vẫn có nhiều quan điểm trái chiều, song nếu vẫn muốn có công cụ can thiệp trong ngắn hạn thì quỹ vẫn là công cụ cần thiết. Từ trước đến nay, Quỹ vẫn hoạt động công khai, minh bạch, đảm bảo việc bình ổn giá trong ngắn hạn để giá xăng dầu không tăng hoặc giảm sốc. Trong bối cảnh giá xăng dầu trong rổ hàng hoá tính CPI rất cao thì quỹ là cần thiết.

Ông Trần Duy Đông: Sửa đổi Nghị định xăng dầu hướng tới xây dựng thể chế quản lý khoa học và phù hợp

Trước đây, chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung có sự so sánh giữa xăng dầu với gạo. Song ông Đông cho rằng, không thể so sánh xăng dầu với gạo được, vì gạo có cách sản xuất, hệ thống phân phối, tiêu dùng hoàn toàn khác nên ảnh hưởng đến CPI hoàn toàn khác. Thậm chí xăng dầu có những yếu tố độc quyền tự nhiên mà không thể so sánh với gạo được.

“Do đó, chúng tôi khẳng định, Quỹ bình ổn giá xăng dầu do doanh nghiệp nắm giữ và được sử dụng hoàn toàn công khai minh bạch. Thời gian tới, cơ quan quản lý Nhà nước sẽ chịu trách nhiệm kiểm tra giám sát và hoàn thiện cơ sở pháp lý để việc sử dụng quỹ hiệu quả, đúng mục đích” – ông Đông cho hay.

Đối với những vấn đề được đưa ra tại toạ đàm là đầu mối nhập khẩu không nhập hàng và găm hàng, ông Đông cho rằng, thời gian qua, doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn. Khi kinh doanh thua lỗ, bán ra khó khăn thì khâu nào cũng muốn hạn chế bán hàng, chứ không riêng gì doanh nghiệp đầu mối. Cho nên, cơ quan soạn thảo cho rằng phải xử lý căn cơ như thế nào theo biến động thị trường để nhanh hơn, mạnh hơn và chi phí, lợi nhuận cuối cùng doanh nghiệp tự quyết được thì mới có thể xử lý được phần nào khó khăn này.

Đối với ý kiến của doanh nghiệp cho rằng phải sửa Nghị định theo hướng căn cơ, lâu dài, ông Đông khẳng định đồng thuận. “Trong Ban soạn thảo có nêu và quan điểm cá nhân của tôi là tất cả các vấn đề đưa ra sửa đổi đều có những ưu điểm và nhược điểm khác nhau. Tuy nhiên, sửa Nghị định thì phải sửa căn cơ, lâu dài, hướng tới thị trường nhiều hơn, tôn trọng các điều kiện khách quan thị trường, quy luật cạnh tranh, quy luật cung cầu… sẽ giảm khó khăn của cơ quan quản lý nhà nước. Trong khi nguồn lực của Nhà nước không thể chạy theo được những diễn biến quá nhanh của thị trường” – ông Đông khẳng định.

Về các kiến nghị cho rằng cần ưu tiên tín dụng cho doanh nghiệp xăng dầu, ông Đông khẳng định, đây là vấn đề an ninh năng lượng nên tín dụng phải được ưu tiên cho tất cả các khâu trong chuỗi phân phối xăng dầu.

Đối với kiến nghị Nhà nước phân chia chiết khấu cho các khâu, ông Đông cho rằng, vấn đề này nếu quy định tức nhà nhà nước sẽ đi quá sâu vào hoạt động và quan hệ dân sự của từng doanh nghiệp. Còn giải pháp triệt để để tránh chiết khấu 0 đồng thì yếu tố gì là khách quan, biến động hàng ngày thì trả về nhiều hơn cho doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp tự chủ hoạt động của mình nhiều hơn, tự khắc câu chuyện chiết khấu sẽ được xử lý.

Riêng vấn đề dự trữ, hiện quy định trong Nghị định đã rõ ràng trách nhiệm của mỗi khâu như thế nào. Mục đích dự trữ là khi hàng thiếu, khi có vấn đề xảy ra thì sẽ có nguồn lực để giải quyết. Với nguồn lực Nhà nước hiện nay, tính đến vấn đề dự trữ lâu dài là đúng. Cần đầu tư nhiều hơn về kho và nâng mức dự trữ. Song cũng phải xem lại nguồn lực của nhà nước đã sẵn sàng bỏ ra hay chưa? Khi nguồn lực của đất nước dư giả hơn, thì nên xem xét vấn đề này.

Về hướng sắp tới, ông Đông cho rằng, ban soạn thảo sẽ tiếp thu đầy đủ để sửa Nghị định 83 và 95. Trong ban soạn thảo cũng có những vấn đề đưa ra tranh luận rất nhiều, hiện nay có 3 phương án đưa ra và ban soạn thảo cho rằng đây là những yếu tố căn cơ nhất của vấn đề xăng dầu. Tức là ngoài việc tái cấu trúc hệ thống phân phối xăng dầu, thì phương thức điều hành giá một là giữ nguyên như hiện nay. Phương án này hiện có ưu và nhược điểm.

“Theo thống kê, hiện nay vẫn có 20 nước vẫn có giá trần về xăng dầu, nhưng họ không điều hành giá liên tục. Việc định giá áp giá trần và zoom giá trần gần với thị trường nhiều hơn. Nhưng cách tính của ta đang giữ giá trần song cách tính giá trần đang thiên về việc kiểm soát CPI. Việc ta can thiệp liên tục khác với một số nước. Do đó nếu ta giữ nguyên cần thay đổi theo cách tính chi phí, rà soát để các yếu tố vào cũng đúng, đủ hơn” – ông Đông lý giải.

Quan điểm thứ hai, đây là ý kiến nhận được ý kiến đa số đồng thuận của ban soạn thảo, đó là trả về thị trường nhiều hơn, trao quyền cho doanh nghiệp nhiều hơn, một số chi phí doanh nghiệp trả về cho doanh nghiệp. Nhà nước sẽ có giá tham chiếu và vẫn sử dụng quỹ nhưng không sử dụng liên tục như hiện nay mà tính theo máy, tự động tính toán khi có giá biến động tăng hoặc giảm.

Phương án 3 là hoàn toàn trả hết cho thị trường, bỏ quỹ, bỏ can thiệp ngắn hạn. “Tất cả các phương án đều có có ưu nhược điểm, song Ban soạn thảo đang bàn kỹ, lấy ý kiến các đối tượng chịu tác động để làm sao hướng tới thể chế quản lý xăng dầu thực sự khoa học và phù hợp trong bối cảnh hiện nay” – ông Đông nhấn mạnh.

Hoạt động quản lý thị trường về kinh doanh xăng dầu được thực hiện nghiêm túc

Ông Kiểu Dương - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách - Pháp chế, Tổng cục Quản lý thị trường - cho biết, trong báo cáo với Ủy ban Kinh tế Quốc hội cuối tháng 2 vừa qua, Tổng cục Quản lý Thị trường đã báo cáo năm qua đã và phát hiện tổng số 575 vụ việc vi phạm với tiền xử phạt trên 18 tỷ đồng.

Ông Kiều Dương chia sẻ về hoạt động quản lý thị trường xăng dầu

Riêng với lĩnh vực xăng dầu, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã lập 3 đoàn thanh tra 33 doanh nghiệp đầu mối theo kế hoạch thanh tra xăng dầu hằng năm. Tổng quan kết quả thanh tra cho thấy, các doanh nghiệp đầu mối đều có vi phạm và bị xử lý vi phạm hành chính. Các vi phạm chính của doanh nghiệp chính là không duy trì điều kiện kinh doanh, duy trì hệ thống đầu mối và dự trữ là các vi phạm lớn nhất.

Trong quá trình thanh tra, các doanh nghiệp đầu mối chia sẻ gặp nhiều khó khăn. Có tình trạng các đại lý phân phối tranh nhau giành giật để đảm bảo duy trì điều kiện kinh doanh. Cùng với đó, vẫn còn tình trạng mua bán xăng dầu bên ngoài chưa được ngăn chặn triệt để.

Nhóm hành vi thứ 2, doanh nghiệp đầu mối là duy trì tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Một số doanh nghiệp không đáp ứng được.

Nhóm sai phạm thứ 3 là giao nhận bán lẻ xăng dầu. Có hiện tượng thay đổi liên tục hệ thống đại lý do nhiều nguyên nhân khác nhau. Cùng đó, các thủ tục hành chính chưa được các doanh nghiệp thực hiện nghiêm túc, không thực hiện đầy đủ và báo cáo kịp thời về số lượng doanh nghiệp trong hệ thống, tồn kho...

Ngoài ra, một số doanh nghiệp đầu mối có hành vi mua bán xăng dầu ngoài hệ thống, không thực hiện nhập khẩu đủ hạn mức tối thiểu.

Nhóm doanh nghiệp bán lẻ gồm tổng đại lý, cửa hàng bán lẻ..., cũng có nhiều vi phạm liên quan kinh doanh xăng dầu không có giấy phép hoặc hết hiệu lực. Cụ thể, một doanh nghiệp đầu mối phía Nam giấy xác nhận đủ điều kiện đến ngày 25. Ngày 25 bị trống và 26 mới cấp lại giấy phép, doanh nghiệp bị phạt 1 lần 100 triệu đồng.

“Hiện 6 Bộ cùng tham gia quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu. Ngoài các Bộ thì còn có UBND địa phương. Nếu chúng tôi có hệ thống cơ sở dữ liệu thì chúng tôi không phải xử lý mà sẽ là kịp thời ngăn chặn” - ông Dương nói.