Phát triển cây mắc ca: Định hướng chính sách phù hợp

Chưa như kỳ vọng

Sau 5 năm (2016 – 2020) phát triển cây mắc ca, đến ngày 30/6/2020 cả nước có 23 tỉnh trồng loại cây này, với tổng diện tích 16.553,8 ha (vượt quy hoạch 5.499 ha). Đến nay, đã xuất hiện nhiều mô hình trồng mắc ca bằng nguồn giống có xuất xứ phù hợp với vùng sinh thái, bước đầu đã có kết quả tốt, giúp các hộ gia đình có thu nhập ổn định (trung bình từ 100 - 150 triệu đồng/ha/năm cho các diện tích mắc ca trên 6 tuổi). Năm 2020, dự kiến tổng sản lượng hạt thu được sẽ đạt khoảng 6.570 tấn hạt tươi (tương đương 4.930 tấn hạt khô).

Cần định hướng phát triển mắc ca hữu cơ, bán với giá cao

Theo kết quả thống kê của các địa phương, có 19 cơ sở chế biến mắc ca. Cụ thể, vùng Tây Bắc 2 cơ sở; vùng Tây Nguyên 17 cơ sở, với công suất 50 - 500 tấn/cơ sở. Đến nay đã hình thành mối liên kết sản xuất giữa doanh nghiệp chế biến, người dân trồng cây, nhà khoa học và quản lý. Có thể kể đến mô hình liên kết giữa Công ty Cổ phần TH Truemilk và các hộ gia đình trồng cây mắc ca tại Hòa Bình, để tạo nguồn nguyên liệu ổn định cho nhà máy chế biến sữa, sản xuất các sản phẩm sữa hạt. Hiện, sản phẩm này đang được tiêu thụ mạnh tại thị trường trong nước và xuất khẩu sang các thị trường quốc tế như Trung Quốc, Singapore…

Tại Thanh Hóa, Công ty Cổ phần Macca Nutrition Việt Nam đã chủ động phát triển vùng nguyên liệu với hơn 200 ha, đồng thời liên kết với người dân trồng mắc ca để thu mua hạt phục vụ nhà máy chế biến sữa. Các dòng sản phẩm mắc ca mang thương hiệu của công ty đã có mặt ở hầu hết các tỉnh, thành phố thông qua nhà phân phối độc quyền và gần 3.000 siêu thị lớn nhỏ trên toàn quốc...

Bên cạnh kết quả đạt được, cũng còn hộ trồng không hiệu quả, nguyên nhân ban đầu là những hộ gia đình này đã sử dụng giống không rõ nguồn gốc, xuất xứ; không xác định được giống, chất lượng cây con không đảm bảo, nên cây sinh trưởng kém, không có quả hoặc sản lượng quả rất thấp.

Đáng chú ý, dù phát triển rầm rộ trong khoảng 5 - 6 năm trở lại đây và được kỳ vọng là “cây tỷ đô” có thể xóa đói giảm nghèo cho bà con nông dân, song loại cây cho hạt có nguồn gốc từ Australia này lại cho kết quả không như kỳ vọng, khi hàng nghìn diện tích mắc ca không cho quả, vùng có quả thì không tìm được thị trường. Nhiều doanh nghiệp thu mua loại quả này tại tỉnh còn lâm vào tình trạng không đủ nguyên liệu sản xuất, dù tìm được thị trường xuất khẩu khá lớn. Bên cạnh đó, diện tích cây được cấp chứng nhận hữu cơ tiêu chuẩn EU còn khiêm tốn; chất lượng và số lượng hạt cũng chưa đủ điều kiện để có thể xuất khẩu vào EU và các thị trường khó tính khác.

Cần giải pháp dài hơi

Theo các chuyên gia, năm 2020 trở đi, khi sản lượng quả tăng lên do diện tích cho quả tăng, nhu cầu hạt sản xuất các sản phẩm mắc ca tham gia vào thị trường thế giới, giá sản phẩm mắc ca trong nước sẽ vận hành theo giá thị trường thế giới. Khi đó, dự báo giá bán hạt khô thương mại (giá sau khi đã sơ chế, đạt độ ẩm theo quy định là 2 - 3%) biến động từ 60.000 - 80.000 đồng/kg, cao hơn giá cà phê, hạt tiêu...

Để nắm bắt cơ hội và đưa ngành hàng mắc ca phát triển với kỳ vọng “cất cánh” trong giai đoạn tới, nhiều ý kiến cho rằng, cần định hướng phát triển mắc ca hữu cơ, bán với giá cao, hướng tới xuất khẩu, trước hết là các thị trường khó tính như: EU, Mỹ, Trung Đông… Muốn vậy, phải có chiến lược về vùng nguyên liệu, sản xuất, chế biến, xây dựng thương hiệu mắc ca Việt Nam. Bên cạnh đó, cần xây dựng chính sách bao tiêu sản phẩm, để hỗ trợ việc bình ổn giá đối với thị trường trong nước.

Về vấn đề này, đại diện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cho biết, định hướng trong thời gian tới sẽ hình thành hệ thống cơ sở chế biến từng bước hiện đại, gắn với phát triển nguồn nguyên liệu, để sản xuất các sản phẩm có chất lượng, giá trị gia tăng cao phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

Bên cạnh đó, Bộ NN&PTNT cũng đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và các địa phương thực hiện đa dạng hóa và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, vốn tín dụng, vốn tự có và liên doanh liên kết giữa doanh nghiệp và người dân trong phát triển cây trồng, chế biến, tiêu thụ sản phẩm cây mắc ca. Phát triển ngành công nghiệp phù trợ, logistics, nhằm giảm chi phí sản xuất, vận chuyển trong chế biến, tăng khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường quốc tế, đưa mắc ca trở thành một trong những ngành hàng quan trọng của ngành nông nghiệp Việt Nam…