Bệnh đậu mùa khỉ diễn biến phức tạp, cảnh báo tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu

Bệnh đậu mùa khỉ diễn biến phức tạp

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tuyên bố lần thứ 2 về bệnh đậu mùa khỉ (mpox) là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng toàn cầu sau khi dịch bệnh do virus biến thể bùng phát tại Cộng hòa Dân chủ Congo và lan sang các nước láng giềng.

Người đứng đầu WHO - Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết khả năng lây lan mạnh hơn ở châu Phi và lan xa hơn ra khỏi lục địa này của căn bệnh là “rất đáng lo ngại”. Ông nhấn mạnh: “Chúng ta đều biết rõ là sự hợp tác chặt chẽ của các quốc gia và tổ chức trên thế giới là yếu tố tối quan trọng để ngăn chặn dịch bệnh bùng phát và cứu sống mọi người”.

Từ đầu năm 2022 đến nay, châu Phi ghi nhận hơn 38.000 trường hợp mắc đậu mùa khỉ và hơn 1.450 ca tử vong, phần lớn xuất hiện tại Cộng hòa Dân chủ Congo. Các nước láng giềng gồm Burundi, Kenya, Rwanda và Uganda hồi tháng 7 vừa qua đã lần đầu ghi nhận các ca nhiễm bệnh đậu mùa khỉ. Đợt dịch bắt nguồn từ chủng đậu mùa khỉ đặc hữu Clade I, song hiện biến chủng mới Clade Ib lại lây lan dễ dàng hơn, đặc biệt là ở trẻ em. Theo WHO, trẻ em dưới 15 tuổi hiện chiếm hơn 70% trong tổng số gần 15.000 ca mắc bệnh và 85% số ca tử vong tại “tâm dịch” Cộng hòa Dân chủ Congo. Tỷ lệ tử vong ở trẻ nhỏ tại đây cao hơn gần 4 lần người lớn. Thống kê của WHO cho thấy, tỷ lệ tử vong ở trẻ em dưới 1 tuổi là 8,6% so với 2,4% ở người từ 15 tuổi trở lên. Thậm chí, đã có trường hợp mắc bệnh ở trẻ sơ sinh dưới 2 tuần tuổi.

Tuy nhiên, với tình hình hiện tại ở Congo, WHO cho biết vẫn còn nhiều điều chưa rõ về các con đường lây nhiễm của virus và cần phải nghiên cứu thêm. Hiện tại chưa có vaccine cho loại virus mới bùng phát ở khu vực này. WHO đang nỗ lực phát triển thuốc và vaccine, đồng thời kêu gọi các quốc gia có dự trữ thuốc ngừa quyên góp để hỗ trợ.

Bệnh đậu mùa khỉ lây qua đường nào?

Người lành có thể nhiễm virus đậu mùa khỉ thông qua 3 con đường chính: Một là, virus đậu mùa khỉ xâm nhập vào cơ thể qua các tổn thương (vết cắn hoặc vết xước) của động vật mang virus. Hai là, ăn thịt chưa nấu chín kỹ và sử dụng các sản phẩm từ động vật bị nhiễm bệnh. Ba là, tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc chạm vào giường, quần áo bị ô nhiễm.

Theo WHO, các đợt bùng phát gần đây là tương đối hiếm gặp do bệnh đậu mùa khỉ đang lây lan tại một số quốc gia nơi virus không lưu hành thường xuyên. Vì vậy, các nhà khoa học đang nỗ lực tìm hiểu nguồn gốc của các ca nhiễm để xem virus hiện nay có thay đổi về mặt di truyền hay không.

Tình trạng bệnh đậu mùa khỉ ở Việt Nam

Theo Bộ Y tế, tính đến đầu năm 2024, cả nước ghi nhận 121 ca mắc, 6 ca tử vong do bệnh đậu mùa khỉ. Các ca bệnh này đa số ghi nhận tại TP. Hồ Chí Minh và một số địa phương khác như: Lâm Đồng, Long An, Bình Dương, Cần Thơ... Trường hợp mắc chủ yếu là nam giới (chiếm hơn 90%), trong đó nam quan hệ tình dục đồng giới chiếm tỷ lệ cao nhất. Các bệnh nhân đậu mùa khỉ đều có triệu chứng lâm sàng là mụn nước, mụn mủ, phát ban.

Bệnh đậu mùa khỉ được thông báo tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu.

Bộ Y tế khuyến cáo người dân cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh như sau:

Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi; rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn ngay sau khi ho, hắt hơi. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng.

Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay.

Người có triệu chứng phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng nghi ngờ, cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời; đồng thời, chủ động tự cách ly, tránh quan hệ tình dục.

Tránh tiếp xúc gần với người mắc bệnh đậu mùa khỉ, tránh tiếp xúc trực tiếp với những vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Trường hợp nơi ở/nơi làm việc có người mắc hoặc nghi ngờ mắc bệnh, cần thông báo cho cơ quan y tế để được tư vấn và xử trí kịp thời, không tự ý điều trị.

Người đến các quốc gia có lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ (khu vực Trung và Tây Phi), cần tránh tiếp xúc với động vật có vú (chết hoặc sống) như: Động vật gặm nhấm, thú có túi, động vật linh trưởng có thể chứa virus đậu mùa khỉ.

Biểu hiện của bệnh đậu mùa khỉ

Bệnh đậu mùa khỉ có nhiều dấu hiệu và triệu chứng khác nhau. Ở một số người, bệnh chỉ xuất hiện các triệu chứng nhẹ nhưng ở một số người khác các triệu chứng nặng hơn và cần được chăm sóc tại cơ sở y tế.

Những người có nguy cơ cao mắc bệnh nặng hay biến chứng bao gồm phụ nữ mang thai, trẻ em và người bị suy giảm miễn dịch.

Triệu chứng điển hình của bệnh đậu mùa khỉ bao gồm sốt, đau đầu dữ dội, đau cơ, đau lưng, suy nhược cơ thể, sưng hạch bạch huyết. Sau đó xuất hiện phát ban hoặc đi kèm phát ban, và có thể kéo dài 2-3 tuần.

Các nốt ban có xu hướng tập trung ở mặt, lòng bàn tay và lòng bàn chân, mắt, miệng, họng, bẹn, và cơ quan sinh dục và/hoặc quanh vùng hậu môn.

Các tổn thương ngoài da có thể dao động từ một cho đến vài nghìn. Giai đoạn đầu, các tổn thương phẳng sau đó hình thành mụn nước, mụn mủ trước khi đóng vảy, khô lại và bong vảy, và hình thành một lớp da mới.

Người có các triệu chứng nghi của bệnh đậu mùa khỉ, hoặc tiếp xúc với người mắc bệnh đậu khỉ mùa cần chủ động liên lạc hoặc tới cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn kịp thời.