"Ươm mầm" hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đại học: Thay đổi từ tư duy đến cách làm

Đổi mới sáng tạo tại đại học còn mờ nhạt

Bàn về chủ đề "Xây dựng chiến lược nền tảng phát triển đại học định hướng đổi mới sáng tạo" tại Diễn đàn đổi mới sáng tạo quốc gia 2024 vừa qua, ông Nguyễn Trung Dũng - Tổng Giám đốc BK Holdings, Chủ tịch Mạng lưới đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp Đại học - Cao đẳng Việt Nam (VNEI), cho rằng, Việt Nam đang có nhiều cơ hội tận dụng thành quả từ các mô hình đổi mới sáng của các trường trên thế giới, hỗ trợ thúc đẩy mạnh mẽ đổi mới sáng tạo.

Ông Nguyễn Trung Dũng cho hay, các trường đại học trên thế giới hiện nay luôn xác định sứ mệnh của đại học gồm đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Và họ đã đạt được những thành tựu ấn tượng.

"Trong đó, có thể thấy, đổi mới sáng tạo đã được thế giới triển khai từ những thập niên 50, 60, 70. Hiện các nước đã chuyển sang mô hình trung tâm đổi mới sáng tạo bên ngoài trường hoặc chung cho nhiều trường. Tuy nhiên, với Việt Nam, đổi mới sáng tạo là điều không hề dễ và chúng ta vẫn đang ở những bước khởi đầu” - Tổng Giám đốc BK Holdings cho biết.

Theo chuyên gia, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa trường đại học, doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu để tạo ra một môi trường hỗ trợ và khuyến khích chuyển giao công nghệ một cách hiệu quả nhất

Từ quan sát và trải nghiệm thực tế, ông Dũng cho hay, đa phần trường đại học Việt Nam hiện nay mới dừng ở mức mong muốn tuyển sinh nhiều, thu học phí, nâng cao chất lượng đào tạo. Hoạt động đổi mới sáng tạo mới chỉ mang tính chất phong trào, chưa được quan tâm đầu tư đúng mức.

Các trường đại học, kể cả các trường tuyên bố là trường đổi mới sáng tạo nhưng vẫn chỉ dừng ở mức tổ chức các cuộc thi khởi nghiệp cho sinh viên, vỗ tay, trao giải.

“Đổi mới sáng tạo ở đa số các trường đại học Việt Nam mới chỉ là mỹ từ, chưa đúng thực tế. Đây là thực trạng đáng buồn”, ông Dũng chia sẻ.

“Tôi mong muốn các lãnh đạo các trường đại học cũng sẽ có những nghiên cứu và tìm hiểu kỹ về tầm quan trọng và có sự quan tâm đúng mức cho hoạt động đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp và cần xem đó như là một chiến lược đúng đắn và dài hơi của nhà trường”, ông Nguyễn Trung Dũng bày tỏ.

Yếu tố cốt lõi là con người với tư duy mở

Nhấn mạnh về những yếu tố "đinh" để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, TS Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp khoa học và công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), cho hay, để đổi mới sáng tạo cần yếu tố cốt lõi là con người thế hệ 4.0, có tư duy mở.

Trên cơ sở đó, các trường đại học cần hướng tới “mô hình chia sẻ”, thay thế cho “mô hình sở hữu”, để tối ưu hóa nguồn lực và tạo ra giá trị mới.

“Các trường không nên quá chú trọng đến một không gian nghiên cứu hay một phòng lab to hay nhỏ. Quan trọng từ phòng đó có bao nhiêu người được sử dụng và tạo ra được bao nhiêu dự án có giá trị cho các đối tác và kể cả trường mình. Hay như có thể dùng phòng lab, giáo sư của trường khác, thậm chí dùng sinh viên của trường khác, dùng những tài sản trí tuệ, các kết quả nghiên cứu được cấp phép... để giải quyết bài toán chung" - TS Phạm Hồng Quất nêu.

Phân tích về những vướng mắc đổi mới sáng tạo trong các trường đại học hiện nay, ông Phạm Hồng Quất đã nêu ra 3 điểm khó.

Thứ nhất là chúng ta chưa giải phóng được nguồn lực về con người. Luật Viên chức hiện nay không cho phép lãnh đạo các khoa, các viện, các trường tham gia làm lãnh đạo các doanh nghiệp khoa học công nghệ tại trường. Do đó, Việt Nam vẫn đang đứng ở mô hình sở hữu chứ chưa phải mô hình chia sẻ.

Thứ hai về mặt tài sản, Luật Quản lý tài sản công chưa cho phép sử dụng các không gian công cho khu vực doanh nghiệp. Hạ tầng, thiết bị, phòng lab cũng chưa được giải phóng. Hiện nhiều khu ký túc xá, phòng học để không nhưng doanh nghiệp bên ngoài lại không vào được. Các nước đang ứng dụng rất mạnh mẽ mô hình này. Vậy nên cần các cơ chế chính sách để khai mở nguồn lực này.

Thứ ba là các kết quả nghiên cứu, sở hữu trí tuệ - được xem như tài sản công, không thể đem ra góp vốn, chia sẻ, cho dùng được. Đó là điều mà lãnh đạo các trường đại học cũng cần có tiếng nói, đề xuất để đưa vào những quy định đặc thù trong dự thảo Luật Khoa học và Công nghệ.

Chia sẻ thêm về vấn đề này, ông Nguyễn Trung Dũng đánh giá: Chuyển giao và thương mại hóa công nghệ từ trường đại học ra thị trường là một yếu tố quan trọng đối với sự đổi mới và phát triển của nền kinh tế.

"Chính sách hỗ trợ trong việc tạo điều kiện cho việc này là cực kỳ quan trọng. Cần có các cơ chế và chính sách linh hoạt và hỗ trợ mạnh mẽ từ phía Chính phủ để khuyến khích và hỗ trợ các hoạt động chuyển giao công nghệ từ nghiên cứu cơ bản đến ứng dụng thực tiễn trong sản xuất và kinh doanh" - ông Nguyễn Trung Dũng nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Trung Dũng cho rằng, việc tạo ra các quỹ hỗ trợ đầu tư cho các dự án chuyển giao công nghệ, cùng với việc xây dựng các cơ chế hỗ trợ cho các nhà nghiên cứu và sinh viên có ý tưởng sáng tạo là cần thiết. Đồng thời, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa trường đại học, doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu để tạo ra một môi trường hỗ trợ và khuyến khích sự chuyển giao công nghệ một cách hiệu quả nhất.