Tăng thuế thuốc lá: Tiệm cận khuyến cáo của WHO, nhưng liệu có đủ mạnh?

Hiện nay, giá thuốc lá tại Việt Nam ngày càng rẻ so với thu nhập đang dần tăng lên, dẫn đến sức mua thuốc lá tăng. Theo Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam, mặt hàng thuốc lá là nguyên nhân gây 40.000 người tử vong vào năm 2006, cùng chi phí y tế có liên quan đến bệnh tật do thuốc lá gây ra là 1 tỷ USD. Với sức mua thuốc lá tăng 700.000 bao trong năm 2023, ước tính, thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 80.000 trường hợp tử vong mỗi năm.

Theo Bộ Tài chính, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá hiện là 75%. Tuy nhiên, Tổ chức Y tế thế giới đánh giá, tỷ lệ thuế thuốc lá trên giá bán chỉ chiếm 38,8% nên giá bán thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp so với các nước như Singapore là 69%, Thái Lan là 70%...Tỷ lệ người hút thuốc lá ở độ tuổi trưởng thành khá cao, chiếm trên 42%.

Để đảm bảo sức khỏe cộng đồng và giảm lượng tiêu thụ thuốc lá, Bộ Tài chính đang trong quá trình lấy ý kiến góp ý vào Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi. Với Dự thảo luật sửa đổi lần này, thuốc lá điếu được đề xuất tăng thuế từ năm 2026. Có ý kiến cho rằng, đề xuất tăng thuế thuốc lá lần này đã tiệm cận được với mức khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, cần áp thuế ở mức cao hơn.

Tăng thuế thuốc lá là một biện pháp quan trọng trong cuộc chiến chống lại thuốc lá. Ảnh minh họa

Phát biểu tại hội thảo bàn về thuế tiêu thụ đối với thuốc lá vừa được Hội Tư vấn thuế Việt Nam tổ chức, ông Nguyễn Chí Nhân - Tổng thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam - cho rằng, cả hai phương án mà Bộ Tài chính đề xuất quá đột ngột với doanh nghiệp. Điều này sẽ tác động tiêu cực đến ngành thuốc lá.

Do vậy ông Nhân đề xuất mức tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá vào năm 2026 là 1.000 đồng/bao. Mỗi năm sau, tăng 500 đồng/bao và đến năm 2030 là 3.000 đồng/bao.

Bà Trần Thị Tuyết - Cục Quản lý giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) - cho biết: “So sánh tác động của hai phương án, phương án 2 có ưu điểm hơn, sẽ giảm được tỷ lệ hút thuốc ở nam giới vào năm 2026 xuống còn 39,7%, trong khi nếu áp dụng phương án 1, tỷ lệ giảm, nhưng vẫn ở mức 42%...”.

Mặc dù được đánh giá là một bước tiến, đề xuất tăng thuế thuốc lá vẫn nhận được nhiều ý kiến trái chiều. Một số ý kiến cho rằng, mức tăng thuế vẫn chưa đủ mạnh để làm giảm đáng kể nhu cầu hút thuốc, đặc biệt là đối với những người nghiện thuốc lá nặng.

Theo các chuyên gia y tế, cần có những biện pháp đồng bộ đi kèm như tăng cường tuyên truyền về tác hại của thuốc lá, hạn chế quảng cáo và bán thuốc lá, để đạt được hiệu quả tốt hơn.

Từ thực tế này, bà Lê Thị Thu - Giám đốc Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá, Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam - đã đề xuất thêm một phương án tăng thuế mạnh tay hơn đối với thuốc lá “Đối với thuốc lá, chúng tôi mạnh dạn đề xuất thêm phương án thứ 3. Đó là đến năm 2030, áp thuế bổ sung thêm 15.000 đồng đối với một bao thuốc lá. Bởi lẽ, tính thuế thêm 15.000 đồng một bao, nghe tưởng là lớn nhưng mà đến năm 2030 thì giá trị không còn lớn nữa, do lạm phát, chỉ số giá tiêu dùng khi đó đã tăng lên…”.

Bên cạnh đó, việc tăng thuế thuốc lá sẽ mang lại nhiều tác động tích cực, như giảm tiêu thụ thuốc lá khi giá thuốc lá tăng sẽ khiến người tiêu dùng, đặc biệt là người có thu nhập thấp, hạn chế việc mua thuốc lá. Thuế thuốc lá còn là một nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước. Giảm tiêu thụ thuốc lá sẽ giúp giảm tỷ lệ mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá như ung thư, tim mạch.

Việc tăng thuế thuốc lá là một biện pháp quan trọng trong cuộc kiểm soát tiêu dùng thuốc lá. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả tối đa, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, cùng với sự tham gia tích cực của người dân và cộng đồng.