Nâng cao năng lực phòng vệ thương mại, đảm bảo lợi ích chính đáng của doanh nghiệp

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng của nền kinh tế, đặc biệt là thực hiện các Hiệp định thương mại tự do, công tác phòng vệ thương mại tiếp tục được thực hiện một cách đồng bộ, toàn diện để bảo vệ ích chính đáng của các ngành sản xuất, xuất khẩu. Ông Lê Triệu Dũng – Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương trao đổi với phóng viên về vấn đề này.

Năm 2022 khép lại với những thuận lợi, khó khăn đan xen, xin ông cho biết công tác phòng vệ thương mại đã diễn biến và có kết quả ra sao?

Do năng lực sản xuất và xuất khẩu của nền kinh tế nước ta ngày càng lớn, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam cũng ngày càng phải đối mặt nhiều hơn với các vụ việc điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại của nước ngoài.

Tính đến hết tháng 11 năm 2022, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam là đối tượng của 225 vụ việc điều tra. Trong năm 2022, đã có 16 vụ việc mới do nước ngoài khởi xướng đối với pin mặt trời, tủ gỗ, một số sản phẩm thép, hóa chất… Đáng chú ý, riêng năm 2022 hàng hóa xuất khẩu của ta đã phải đối mặt với 10 vụ việc điều tra chống lẩn tránh, gần bằng một nửa số lượng các vụ việc điều tra chống lẩn tránh trước đó.

Mặc dù đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức đan xen như sản phẩm bị điều tra ngày càng đa dạng, phạm vi điều tra ngày càng mở rộng, quy trình điều tra ngày càng khắt khe, một số nước chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường đầy đủ... nhưng công tác kháng kiện năm 2022 cũng đã đạt được những kết quả đáng khích lệ.

Ví dụ như mức thuế chống bán phá giá do Hoa Kỳ áp dụng đối với sản phẩm mật ong xuất khẩu từ Việt Nam đã giảm từ 410,93% - 413,99% trong kết luận sơ bộ xuống còn 58,74% - 61,27% trong kết luận cuối cùng đã phần nào giúp ngành mật ong có thể nỗ lực tiếp tục xuất khẩu sang thị trường này. Nhiều doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu cá tra, basa lớn của Việt Nam vẫn duy trì được mức thuế chống bán phá giá 0.00 USD/kg qua các kỳ rà soát để tiếp tục xuất khẩu vào thị trường lớn như Hoa Kỳ.

Ở góc độ là công cụ để bảo vệ các ngành sản xuất của Việt Nam trước sự cạnh tranh không công bằng của hàng nhập khẩu, công tác phòng vệ thương mại cũng tiếp tục đem lại những kết quả tích cực. Ngoài 16 biện pháp phòng vệ thương mại tiếp tục được duy trì, ba biện pháp bổ sung đã được áp dụng đối với một số sản phẩm đường, vật liệu hàn và nội thất văn phòng nhập khẩu trong năm 2022.

Có thể khẳng định, các biện pháp phòng vệ thương mại đã góp phần thiết lập môi trường cạnh tranh công bằng và bảo vệ lợi ích chính đáng của các ngành sản xuất trong nước, giúp các ngành sản xuất có cơ hội phục hồi và phát triển, đảm bảo việc làm và thu nhập của gần 150.000 lao động.

Trong nỗ lực chung để đảm bảo quyền lợi, lợi ích chính đáng của doanh nghiệp trước các biện pháp phòng vệ thương mại từ nước ngoài, Bộ Công Thương đã quyết liệt thể hiện vai trò ra sao thưa ông?

Ông Lê Triệu Dũng – Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương

Nhằm bảo vệ quyền lợi, lợi ích chính đáng cho doanh nghiệp, Bộ Công Thương đã chủ động, quyết liệt thực hiện các nhiệm vụ. Trong đó, Bộ luôn duy trì các kênh liên lạc với cơ quan điều tra phòng vệ thương mại nước ngoài, luật sư, hiệp hội và doanh nghiệp để kịp thời cập nhật tình hình, thông tin các vụ việc phòng vệ thương mại nhằm cung cấp tới các bên liên quan một cách nhanh chóng và chính xác.

Cũng như đẩy mạnh công tác cảnh báo sớm giúp các hiệp hội nắm bắt được khả năng bị điều tra phòng vệ thương mại, từ đó chủ động cân nhắc để điều chỉnh chiến lược kinh doanh của mình một cách hợp lý nhằm tránh giảm thiểu tác động tiêu cực. Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng luôn tích cực sử dụng các kênh đối thoại song phương, đa phương để xử lý vụ việc bất hợp lý đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam...

Đối với công tác phối hợp liên ngành, Bộ Công Thương luôn đẩy mạnh sự hợp tác và trao đổi chuyên môn giữa các Bộ, ngành trong các vụ việc điều tra có liên quan. Bộ cũng thường xuyên liên lạc, trao đổi với các tỉnh có doanh nghiệp bị điều tra để thu thập, rà soát và đối chiếu thông tin. Đơn cử trong vụ việc Hoa Kỳ điều tra chống bán phá giá với sản phẩm mật ong, Bộ đã tích cực phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Ngoại giao nhằm trao đổi với Hoa Kỳ quan điểm của Việt Nam đối với vụ việc.

Năm qua, với tần xuất các vụ việc phòng vệ thương mại gia tăng, ngoài sự vào cuộc của cơ quan quản lý, ông có đánh giá gì về sự chủ động ứng phó của doanh nghiệp trong nước?

Qua quá trình phối hợp giữa Cục Phòng vệ thương mại với hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp khi xử lý các vụ việc điều tra của nước ngoài, chúng tôi nhận thấy năng lực và kinh nghiệm của doanh nghiệp về phòng vệ thương mại đã dần được cải thiện, nhất là những nhóm ngành hàng thường xuyên là đối tượng điều tra phòng vệ thương mại như các mặt hàng thép, thủy sản, gỗ...

Đối với các ngành hàng này, hiệp hội đã thể hiện được vai trò là cầu nối giữa các doanh nghiệp trong ngành, giữa doanh nghiệp với cơ quan quản lý; Hệ thống quản trị của doanh nghiệp đã dần chuyên nghiệp, tuân thủ theo chuẩn mực kế toán quốc tế, hệ thống sổ sách đáp ứng yêu cầu của cơ quan điều tra, nhằm đạt hiệu quả hơn khi kháng kiện.

Nhờ đó, công tác ứng phó các vụ việc phòng vệ thương mại đã thu được kết quả tích cực. Ví dụ trong vụ việc Hoa Kỳ điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm lốp xe, phần lớn các doanh nghiệp Việt Nam (chiếm 95,5% tổng kim ngạch xuất khẩu lốp xe của Việt Nam sang Hoa Kỳ) không bị áp thuế chống bán phá giá.

Trong vụ việc Hoa Kỳ điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm ống đồng, thuế chống bán phá giá đối với doanh nghiệp Việt Nam là 8,35%, thấp hơn nhiều so với mức do ngành sản xuất trong nước của Hoa Kỳ cáo buộc (110%); hay vụ việc Đài Loan (Trung Quốc) điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm gạch men, đa số các doanh nghiệp xuất khẩu lớn của Việt Nam (chiếm 71,8% tổng kim ngạch xuất khẩu gạch men của Việt Nam sang Đài Loan) không bị áp thuế hoặc bị áp thuế ở mức độ thấp.

Những kết quả như vậy đã giúp cho các doanh nghiệp Việt Nam duy trì và thậm chí phát triển thêm được thị phần tại thị trường xuất khẩu khi hàng hóa của các đối thủ cạnh tranh khác bị áp dụng mức thuế chống bán phá giá cao hơn so với mức thuế áp dụng đối với hàng hóa của Việt Nam.

Thời gian tới, ông có thể nêu những khó khăn, thách thức về phòng vệ thương mại mà doanh nghiệp, ngành hàng phải đối diện?

Thứ nhất, các ngành hàng sản xuất, xuất khẩu của Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục phải đối mặt với nguy cơ bị gia tăng điều tra phòng vệ thương mại trong thời gian tới, đặc biệt là điều tra chống lẩn tránh thuế, từ nhiều thị trường xuất khẩu khác nhau. Tính chất các vụ việc cũng sẽ ngày càng phức tạp và khó khăn hơn trong việc ứng phó, xử lý.

Ngoài ra, xu hướng điều tra chống lẩn tránh thuế phòng vệ thương mại trong những năm gần đây ngày càng phổ biến do các quốc gia đang tăng cường bảo vệ lợi ích của các ngành sản xuất trong nước. Một số ngành hàng của Việt Nam hiện đang có sự tăng trưởng xuất khẩu nhanh chóng trong vài năm gần đây nên sự va chạm với lợi ích của các ngành sản xuất trong nước của các thị trường nhập khẩu là không thể tránh khỏi. Trong đó có những mặt hàng đang là đối tượng bị áp thuế phòng vệ thương mại của nước nhập khẩu với nước thứ ba. Nguyên nhân chủ yếu của các vụ việc điều tra chống lẩn tránh là do các đối tác nhập khẩu nghi ngờ hàng hóa bị điều tra chưa tạo ra giá trị gia tăng đáng kể tại Việt Nam.

Thứ hai, do Việt Nam đang trong quá trình hội nhập thương mại quốc tế nên nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chưa nắm rõ về pháp luật phòng vệ thương mại, các nguyên tắc, quy trình, thủ tục, nghĩa vụ và quyền lợi khi tham gia vào các vụ việc điều tra về phòng vệ thương mại.

Bất cập hiện nay của nhiều doanh nghiệp đó là thiếu đội ngũ cán bộ, chuyên gia có những hiểu biết về luật pháp, để có thể theo dõi, chuẩn bị ứng phó một cách linh hoạt; hệ thống quản trị doanh nghiệp, truy xuất nguồn gốc nguyên vật liệu còn chưa hoàn thiện.

Việc tham gia điều tra đòi hỏi các doanh nghiệp phải phân bổ nguồn lực tài chính cũng như con người trong thời gian khá lâu. Do đó, khi cơ quan nước ngoài khởi xướng điều tra, nhiều doanh nghiệp cảm thấy lo lắng, thất vọng, chưa chuẩn bị sẵn tâm lý đối mặt, lo sợ hàng hóa xuất khẩu của doanh nghiệp bị áp dụng thuế phòng vệ thương mại ở mức cao sẽ làm giảm lợi thế cạnh tranh, dẫn đến mất một phần hoặc toàn bộ thị trường xuất khẩu.

Năm 2023, để hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó hiệu quả với các biện pháp phòng vệ thương mại, cũng như tránh thiệt hại cho hàng hoá trong nước do sự gia tăng của hàng nhập khẩu, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục đẩy mạnh hoạt động cụ thể nào?

Thông qua các hoạt động của Đề án như: Xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm về phòng vệ thương mại; Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ và Nâng cao năng lực về phòng vệ thương mại trong bối cảnh tham gia các FTA... chúng tôi sẽ tiếp tục phối hợp với các hiệp hội, địa phương để phổ biến thông tin về phòng vệ thương mại đến cộng đồng doanh nghiệp. Từ đó, các doanh nghiệp có thể nắm vững được các nguyên tắc cơ bản của việc điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại; khả năng tác động của chúng đến hoạt động sản xuất, xuất khẩu; các hoạt động cần triển khai khi trở thành đối tượng bị điều tra để hạn chế tối đa tác động tiêu cực đến hoạt động của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp cùng với các Bộ, ngành liên quan triển khai nhiều hoạt động như đẩy mạnh công tác thu thập thông tin, cảnh báo sớm, sớm tiếp cận với các doanh nghiệp trong những ngành có nguy cơ bị điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại để cung cấp thông tin, giúp các doanh nghiệp hiểu được các nguyên tắc, quy trình điều tra; tiếp tục trực tiếp can thiệp, trao đổi với cơ quan điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài khi phát hiện trong hoạt động điều tra có điểm chưa phù hợp với các quy định của WTO...

Đồng thời, để tiếp tục đem lại hiệu quả tích cực cũng như giúp các ngành sản xuất trong nước khắc phục thiệt hại do sự gia tăng của hàng nhập khẩu gây ra, giữ vững sản xuất và từng bước phát triển, trong thời gian tới, Bộ Công Thương tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý, tích cực thực hiện hiệu quả nhiệm vụ quản lý nhà nước về phòng vệ thương mại.

Bộ Công Thương khẳng định sẽ tiếp tục quan tâm, bảo vệ lợi ích chính đáng của các ngành sản xuất trong nước thông qua việc điều tra, áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại trên nguyên tắc công khai, minh bạch, tuân thủ quy định pháp luật và phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam.

Xin cảm ơn ông!