Xuất khẩu cá ngừ sang châu Âu: Thị phần lớn song hành cùng thách thức

Trong 4 tháng đầu năm 2021, Việt Nam là thị trường ngoại khối cung cấp cá ngừ lớn thứ 8 của EU, chiếm 4,9% về lượng và chiếm 5,8% về trị giá, đạt 10.700 tấn với trị giá 47,5 triệu EUR (tương đương 56,7 triệu USD), tăng 23,9% về lượng và tăng 22,9% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020 và cao hơn so với mức thị phần 4% về lượng của cùng kỳ năm trước - thời điểm EVFTA chưa có hiệu lực.Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam, xuất khẩu cá ngừ các loại của Việt Nam sang thị trường EU trong nửa đầu năm 2021 đạt 15.870 tấn, trị giá 73,33 triệu USD, tăng 39,3% về lượng và tăng 31,6% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020. Mặt hàng cá ngừ chiếm 15,2% về lượng và chiếm 15,1% tổng trị giá xuất khẩu thủy sản của Việt Nam tới EU.

Có thể thấy, kết quả này ghi nhận sự cố gắng của doanh nghiệp và người dân khi đáp ứng các quy định IUU (khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định) của thị trường EU để được hưởng ưu đãi từ EVFTA.

Mặc dù tăng về lượng, nhưng sản phẩm cá ngừ của Việt Nam lại có sự sụt giảm về trị giá. Theo số liệu từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), giá xuất khẩu cá ngừ tới EU trong 6 tháng đầu năm 2021 giảm 0,27 USD/kg so với cùng kỳ năm 2020, đạt bình quân 4,62 USD/kg. Cụ thể, giá xuất khẩu cá ngừ tới Đức nửa đầu năm 2021 giảm 1,07 USD/tấn so với cùng kỳ năm 2020, đạt 3,47 USD/kg. Giá xuất khẩu tới Bỉ giảm 0,79 USD/kg. Giá xuất khẩu tới Romania, Bulgaria, Hy Lạp, Ba Lan đều giảm so với thời điểm trước khi EVFTA có hiệu lực.

Nguyên nhân khiến giá xuất khẩu cá ngừ sang EU giảm một phần là do giá cá ngừ trên toàn cầu đang có xu hướng giảm chung, nhu cầu tiêu thụ cá ngừ đóng hộp trên toàn cầu trong nửa đầu năm 2021 cũng thấp hơn so với cùng kỳ năm trước.

Tuy nhiên, Cục Xuất nhập khẩu cho biết, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang EU vẫn đạt những thành tựu nhất định, kể cả khi giảm giá, vì những ưu đãi thuế quan từ EVFTA đã tạo nên lợi thế cạnh tranh cho mặt hàng này. Cụ thể, EU đã xóa bỏ thuế quan cho các sản phẩm cá ngừ tươi sống và đông lạnh (trừ thăn/philê cá ngừ đông lạnh) ngay khi EVFTA có hiệu lực.

Còn đối với các sản phẩm thăn/philê cá ngừ đông lạnh, EU sẽ xóa bỏ thuế quan cho Việt Nam theo lộ trình 3 năm, từ mức thuế cơ bản 18%. Với các sản phẩm thăn/philê cá ngừ hấp (nguyên liệu để sản xuất cá ngừ đóng hộp), EU sẽ xóa bỏ thuế quan cho Việt Nam theo lộ trình 7 năm, từ mức thuế cơ bản 24%. Riêng đối với các sản phẩm cá ngừ chế biến đóng hộp (như cá ngừ ngâm dầu đóng hộp, đóng túi, các sản phẩm cá thuộc họ cá ngừ đóng hộp…), EU sẽ miễn thuế cho Việt Nam trong mức hạn ngạch 11.500 tấn/năm.

Dự báo về tình hình xuất khẩu cá ngừ những tháng cuối năm 2021, Cục Xuất nhập khẩu cho biết, mặt bằng giá cá ngừ thế giới nói chung và tại EU nói riêng dự kiến tiếp tục duy trì xu hướng tăng trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng của EU hồi phục và nguồn cung còn hạn chế. Cùng những ưu đãi về thuế quan từ EVFTA, sản phẩm cá ngừ của Việt Nam sẽ tiếp tục có lợi thế khi xuất khẩu sang châu Âu.

Tuy nhiên, cùng với thuận lợi, Cục Xuất nhập khẩu nhận định, cá ngừ Việt Nam vẫn sẽ chịu sức ép cạnh tranh lớn và những quy định, rào cản kỹ thuật vẫn đang và sẽ tiếp tục gây khó khăn tại thị trường lớn thứ 2 về nhập khẩu cá ngừ của Việt Nam. Các quốc gia xuất khẩu thủy sản sẽ tiếp tục cạnh tranh gay gắt hơn cùng với việc một số thị trường sở tại châu Âu đang có xu hướng đưa ra quy định, tiêu chí khắt khe hơn đối với cá ngừ nhập khẩu vào thị trường này.

Bên cạnh đó, mặc dù được hưởng các ưu đãi thuế suất từ EVFTA, nhưng mức giá cá ngừ Việt Nam đang cao hơn so với nhập khẩu từ các nhà cung cấp khác. Đồng thời, các nhà nhập khẩu cá ngừ EU luôn ưu tiên nhập khẩu những sản phẩm cá ngừ trong nội khối EU cho dù có mức giá cao hơn. Đây là những thách thức lớn trong thời gian tới khi các doanh nghiệp muốn đẩy mạnh thị phần cá ngừ tại thị trường EU.