Thỏa thuận Xanh châu Âu và khuyến nghị cho doanh nghiệp Việt

Chính sách bao trùm, phức tạp

Thỏa thuận Xanh EU (The European Green Deal - EGD) là chương trình tổng thể và dài hạn của Liên minh châu Âu (EU) nhằm ứng phó với các vấn đề khẩn cấp về khí hậu toàn cầu đến năm 2050. Các chính sách xanh của EU được triển khai trên 9 lĩnh vực chính, trong đó có những lĩnh vực bao trùm các chủ thể trong và ngoài EU, như khí hậu, môi trường và đại dương, nông nghiệp…

TS. Nguyễn thị Thu Trang- Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho hay: Thỏa thuận Xanh EU có độ bao trùm lớn và rất phức tạp. Theo rà soát của VCCI, hiện tại với gần 60 hành động thực thi các Thoả thuận Xanh EU có thể nhận diện 3 tác động chính đến doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam. Thứ nhất, làm gia tăng tiêu chuẩn xanh đối với các sản phẩm hàng hoá xuất khẩu từ Việt Nam sang EU. Thứ hai, làm gia tăng trách nhiệm tài chính của một số nhà sản xuất. Thứ ba, làm gia tăng trách nhiệm giải trình về nguồn gốc sản phẩm.

Dệt may- một trong đối tượng chịu tác động từ Thoả thuận Xanh châu Âu

Báo cáo Thoả thuận xanh EU và xuất khẩu của Việt Nam do VCCI thực hiện cũng chỉ ra các nhóm sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam được dự báo sẽ chịu tác động mạnh nhất từ quá trình chuyển đổi xanh ở thị trường EU trong thời gian tới bao gồm: Sản phẩm điện, điện tử, công nghệ thông tin, máy móc thiết bị, linh kiện liên quan; nông sản, thủy sản, gỗ và sản phẩm gỗ; thực phẩm các loại; dệt may, giày dép…

Trong đó, nông sản thực phẩm, dệt may là hai ngành chịu ảnh hưởng sớm bởi các chính sách trong Thỏa thuận Xanh EU.

Với nông sản, thực phẩm nổi bật là Chiến lược “Từ trang trại đến bàn ăn” với các định hướng quan trọng về giảm lượng thuốc bảo vệ thực vật sử dụng và dư lượng tối đa cho phép đối với các chất trong nông sản, thực phẩm; Quy định về chống phá rừng – EUDR; trong tương lai có thể là Quy định về Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, Cơ chế điều chỉnh carbon tại biên giới - CBAM...

Với dệt may - đối tượng được EU xác nhận nằm trong số ngành tạo ra lượng rác thải lớn, gây suy thoái môi trường và biến đổi khí hậu, do đó cũng thuộc nhóm tập trung nhiều nỗ lực xanh của EU.

Phần lớn các chính sách xanh của EU về dệt may được tập trung tại Chiến lược của EU đối với dệt may tuần hoàn và bền vững với các định hướng chính sách về thiết kế sinh thái; tăng cường thông tin qua hộ chiếu số của sản phẩm, các yêu cầu thông tin nhằm chống gian dối về tính xanh; hạn chế tối đa phát tán hạt vi nhựa từ sản phẩm dệt may ra môi trường; giảm thiểu các hóa chất độc hại trong sợi…

So sánh với nhiều lĩnh vực khác, các chính sách xanh của EU đối với nông sản, thực phẩm và dệt may được đánh giá là phức tạp và thách thức hơn đáng kể. Đặc biệt, bao gồm các tiêu chuẩn, biện pháp, quy định tác động đến nhiều khâu trong chuỗi sản xuất (từ thiết kế mẫu mã đến nguyên phụ liệu, từ sản xuất, nuôi trồng đến vận chuyển, từ sử dụng đến sửa chữa, từ thải bỏ đến tái chế...) mà không phải chỉ áp dụng với thành phẩm cuối cùng.

Khuyến nghị cho Việt Nam

Mặc dù trước mắt các chính sách xanh của EU đặt ra những thách thức lớn cho xuất khẩu Việt Nam, nhưng báo cáo của VCCI cũng cho rằng, về lâu dài, việc thực hiện chủ động chuyển đổi xanh một cách đồng bộ và toàn diện có thể mang lại những cơ hội nhất định cho doanh nghiệp.

GS.TS. Andreas Stoffers - Giám đốc quốc gia Viện FNF Việt Nam, nhận định: Cuối năm 2023 đà tăng trưởng của Việt Nam mạnh mẽ hơn, đạt trên 5% trong năm nay và những năm tiếp theo, thu hút đầu tư FDI, tăng cường đầu tư công, tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu rất quan trọng để tăng cường năng lực tự chủ của Việt Nam.

Thị trường thế giới đang biến động không ngừng với nhiều yếu tố bất lợi, việc nâng cao sức chống chịu là cần thiết, trong đó có việc đáp ứng các chính sách xanh. Bởi lẽ, ngoài EU, cách thị trường lớn đang dần áp dụng các tiêu chuẩn xanh với hàng hóa xuất nhập khẩu tương tự EU.

Theo TS. Nguyễn Phương Nam - Chuyên gia đánh giá quốc tế về báo cáo kiểm kê khí nhà kính của Liên hợp quốc (UNFCCC), để đáp ứng các tiêu chuẩn xanh, các doanh nghiệp, ngành hàng cần chuẩn bị sớm và tích cực. Theo đó, cần đánh giá hiện trạng phát thải của doanh nghiệp, từ đó có cơ sở để giảm lượng phát thải trong quá trình sản xuất. Thu thập số liệu hàng năm giúp việc kiểm kê khí nhà kính tốt hơn. Mặt khác, doanh nghiệp xuất khẩu trong nước còn cần đa dạng hoá đối tác thương mại; thực hiện đánh giá rủi ro và lập kế hoạch các kịch bản và xây dựng chiến lược giảm carbon; đánh giá thâm dụng carbon; tham gia vào các dự án bù đắp carbon; đầu tư vào đổi mới sáng tạo và công nghệ; tham gia vào các sáng kiến hợp tác công nghiệp.

Bà Nguyễn Thị Thu Trang cũng lưu ý: Doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu Việt Nam trong các ngành bị ảnh hưởng cần theo dõi sát diễn tiến các chính sách xanh ở EU; nhận diện kịp thời, chính xác các tiêu chuẩn xanh cụ thể có liên quan tới sản phẩm của mình. Đặc biệt cần có sự chuẩn bị, đầu tư và hành động từ sớm, từ xa để dần thích ứng, và bảo đảm khả năng tuân thủ các yêu cầu bắt buộc khi EU áp dụng chính thức.

“Các cơ quan Nhà nước, hiệp hội, tổ chức trong nước có thể hỗ trợ hiệu quả cho quá trình thích ứng của doanh nghiệp thông qua việc cung cấp thông tin kịp thời, chuẩn xác và chi tiết về các tiêu chuẩn xanh EU theo nhóm sản phẩm cụ thể; tư vấn, hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện; phối hợp với phía EU trao đổi về cách thức thực thi phù hợp, về các hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp Việt Nam, nếu có”, bà Nguyễn Thị Thu Trang nói.