Những năm qua, việc xây dựng các tuyến cao tốc đã đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông, nâng cao kết nối giữa các vùng và mở ra cơ hội phát triển mới cho các địa phương. Tuy nhiên, do phân kỳ đầu tư, một số dự án trong giai đoạn một chỉ mới có hai làn xe, gây ra nhiều bất cập, tiềm ẩn nguy cơ rủi ro và gây phiền hà cho người tham gia giao thông.

Không có làn dừng khẩn cấp, không giải phân cách, không có trạm dừng nghỉ, không có camera giám sát… là những phản ánh của cánh tài xế về sự bất hợp lý trên một số tuyến đường cao tốc phân kỳ đầu tư gần đây. Cụ thể, dự án thành phần đầu tư xây dựng cao tốc Bắc - Nam, đoạn Cam Lộ - La Sơn, dài 98,3km và tổng mức đầu tư lên đến 7.669 tỷ đồng, đã đi vào hoạt động từ cuối năm 2022. Đây là một bước đột phá quan trọng, kết nối cao tốc La Sơn - Túy Loan dài 77,5km, đã được khai thác trước đó, tạo thành một tuyến cao tốc dài hơn 175km, nối liền các tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên Huế với thành phố Đà Nẵng. Việc hoàn thành dự án này không chỉ góp phần vào sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương mà còn tạo ra liên kết mạnh mẽ giữa các vùng kinh tế. Tuy nhiên, trừ một số đoạn trên tuyến cao tốc này được thiết kế với quy mô 4 làn xe, cho phép vượt xe một cách dễ dàng, thì phần lớn cung đường trên cao tốc Cam Lộ - La Sơn chỉ có 2 làn xe. Với tốc độ tối đa 80km/giờ và thiếu dải phân cách cứng, những đoạn đường này tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho an toàn giao thông.

Tương tự, cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận được đầu tư hơn 12.600 tỷ đồng, có 4 làn xe nhưng lại không có làn dừng khẩn cấp. Theo các tài xế, việc thiếu làn dừng khẩn cấp trên cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận là một bất cập trong cơ sở hạ tầng giao thông và có thể gây ra những tình huống không an toàn cho lái xe khi xảy ra sự cố. Việc không có làn dừng khẩn cấp có thể gây ra những vấn đề như nguy cơ tai nạn, cản trở giao thông, không đảm bảo an toàn cho người lái xe và hành khách.

Ngoài ra, cao tốc Nội Bài - Lào Cai đoạn Lào Cai - Yên Bái (khoảng 100km) cũng chỉ có hai làn xe, không có dải phân cách cứng và chỉ có vạch kẻ phân cách màu vàng trên mặt đường. Đây là một vấn đề đáng quan ngại và cần được xem xét, cải thiện để đảm bảo an toàn giao thông.

Trước đó, dư luận không khỏi bất ngờ khi cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây đoạn thuộc địa phận xã Sông Phan, huyện Hàm Tân, bị ngập sâu gần 1m, khiến xe cộ ùn tắc kéo dài. Cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây được thiết kế với bốn làn xe và hai làn dừng khẩn cấp, cao tốc cho phép tốc độ tối đa 120km/h. Tổng vốn đầu tư hơn 12.570 tỷ đồng đến từ nguồn ngân sách. Tuy nhiên, chỉ sau ba tháng từ khi đưa vào sử dụng, tuyến cao tốc đã gặp tình trạng ngập cục bộ do cống thoát nước không kịp xử lý, gây ùn tắc giao thông và ô tô chết máy trôi dạt xuống lề đường.

Nhiều tài xế cũng từng phản ánh cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết dài khoảng 101km, vốn đầu tư khoảng 11.000 tỷ đồng, dù đã thông xe nhưng không có trạm dừng nghỉ. Tình trạng này đã gây nhiều khó khăn cho người dân và tài xế đường dài. Do cao tốc không có nơi giải quyết "nỗi buồn", người dân bất đắc dĩ phải "xử lý" giữa đường, trong khi tài xế đường dài thậm chí phải tấp vào làn khẩn cấp để ngủ, gây ra nguy cơ cao về tai nạn giao thông.

Thực tế, trên các tuyến đường cao tốc phân kỳ đầu tư thời gian qua đã xảy ra nhiều vụ tại nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng. Chẳng hạn, hai tuyến cao tốc hai làn xe là La Sơn - Túy Loan và Cam Lộ - La Sơn xảy ra hai vụ tai nạn nghiêm trọng vào ngày 23/1 và 18/2 làm 5 người chết, 11 người bị thương. Trước đó, cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận từng xảy ra tai nạn khi xe tải tông vào đuôi xe cẩu đang dừng ở làn số hai do cao tốc không có làn khẩn cấp. Hậu quả hai người trên xe tải tử vong, tài xế bị thương nặng. Trên cao tốc Mai Sơn - quốc lộ 45, tài xế và thợ sửa chữa đang thay lốp thì bị một xe tải tông trúng, khiến một người chết, một người trọng thương.

Theo Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng, việc đưa các cao tốc vào khai thác thời gian qua đã phát huy hiệu quả, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, giảm tai nạn giao thông. Thực tế cho thấy, việc phát triển mạng lưới đường bộ cao tốc là cần thiết và có liên quan chặt chẽ đến sự phát triển kinh tế của quốc gia. Đường bộ cao tốc có năng lực thông hành lớn, mức độ an toàn và tính linh hoạt cao. Tuy vậy, nguồn vốn đầu tư là một thách thức đối với nhu cầu phát triển kết cấu hạ tầng giao thông, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Mức vốn đầu tư cho kết cấu hạ tầng trong các giai đoạn vừa qua còn thấp hơn so với mức 3,5 - 4,5% GDP được đặt ra trong Chiến lược phát triển giao thông vận tải.

Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm 2021 - 2030 đã đề ra mục tiêu phát triển mạng lưới đường bộ cao tốc, với kế hoạch xây dựng 5.000 km đường bộ cao tốc đến năm 2030. Việc này đòi hỏi tốc độ xây dựng khoảng 380km/năm, gấp hơn 4 lần so với giai đoạn trước. Áp lực đầu tư đường cao tốc là rất lớn trong khi nguồn lực đầu tư còn hạn chế.

Giải trình việc chỉ xây dựng đường cao tốc 2 làn xe mà không có làn dừng khẩn cấp, Bộ Giao thông Vận tải giải cho biết đã nghiên cứu và tham khảo kinh nghiệm phát triển của thế giới. Quyết định này được đưa ra dựa trên việc xem xét phân kỳ đầu tư bề rộng mặt cắt ngang phù hợp với nguồn lực đầu tư và nhu cầu vận tải hiện tại. Nếu trong tương lai nhu cầu vận tải tăng lên, Bộ Giao thông Vận tải sẽ xem xét mở rộng mặt cắt ngang và bổ sung làn dừng khẩn cấp khi cần thiết.

Bộ Giao thông Vận tải cũng đã đề cập đến việc một số đoạn tuyến cao tốc có nhu cầu vận tải lớn đã được xem xét đầu tư với tối thiểu 4 làn xe hoàn chỉnh và có dải dừng xe khẩn cấp liên tục, như đoạn cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây và cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu… “Việc đầu tư phân kỳ là giải pháp chấp nhận được trong điều kiện nhu cầu vận tải trên tuyến trong giai đoạn đầu chưa cao, nguồn vốn còn hạn hẹp. Trong thời gian tới, Bộ sẽ đề xuất mở rộng các tuyến cao tốc đã được phân kỳ cho phù hợp nhu cầu thực tế phát triển kinh tế xã hội, từng bước hoàn thành mạng lưới đường bộ cao tốc theo quy hoạch”, báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải nêu.