Chặn nguy cơ gian lận xuất xứ hàng hóa trong xuất khẩu

Các vụ việc điều tra về gian lận xuất xứ hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam có dấu hiệu tăng lên. Cộng với việc trong quá trình thực thi các FTA, doanh nghiệp có thể tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Đây là một trong những điều kiện giúp tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, hoạt động này cũng tiềm ẩn nguy cơ gian lận xuất xứ hàng hóa rất lớn nếu không được kiểm soát.

Nhiều nguy cơ gian lận

Tại Việt Nam, các vụ việc nước ngoài khởi xướng điều tra lẩn tránh thuế hàng hóa xuất khẩu thuộc trường hợp hàng hóa của nước đang bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại chuyển tải sang Việt Nam để lấy xuất xứ Việt Nam nhằm lẩn tránh thuế. Ngoài ra, không ít trường hợp hàng hóa của nước ngoài lấy xuất xứ Việt Nam để hưởng thuế suất ưu đãi theo các FTA hoặc các quy định ưu đãi thuế quan. Thống kê từ Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương), đến hết quý I/2021, đã có 203 vụ việc phòng vệ thương mại do 21 quốc gia/vùng lãnh thổ khởi xướng điều tra đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Xuất khẩu tăng cao tiềm ẩn nguy cơ gian lận xuất xứ hàng hóa

Đặc biệt, số lượng các vụ việc chống lẩn tránh nhằm vào hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam đang có dấu hiệu tăng lên do một vài nước cho rằng hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam sử dụng nguyên liệu chính được nhập khẩu từ những khu vực đang bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại. Hàng hóa xuất khẩu có nguy cơ gian lận xuất xứ như linh kiện ô tô, các sản phẩm sắt, thép, hương (nhang) và các nguyên liệu làm hương, linh kiện ô tô, máy móc, thiết bị điện…

Ngoài ra, Việt Nam đang tham gia áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ trong 3 FTA là Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA).

Đơn cử, EVFTA áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa đối với DN xuất khẩu được cấp mã số REX - DN có mã số REX sẽ được tự chứng nhận xuất xứ cho hàng hóa của mình trên chứng từ thương mại. Cơ quan hải quan căn cứ mã số REX của DN, kiểm tra trên trang điện tử của EU và hồ sơ hải quan để xác định xuất xứ hàng hóa. Theo đó, đối với các lô hàng từ Việt Nam xuất khẩu vào EU có giá trị không quá 6.000 Euro, bất kỳ nhà xuất khẩu nào cũng được phép tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Sau đó, thương nhân có trách nhiệm báo cáo, đăng tải chứng từ tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa và chứng từ liên quan đến lô hàng xuất khẩu lên trang web: www.ecosys.gov.vn.

Bộ Công Thương cũng đang dự thảo Thông tư quy định Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ai-len (UKVFTA). Theo đó, hàng hóa có xuất xứ Việt Nam nhập khẩu vào Vương quốc Anh được hưởng ưu đãi thuế quan theo UKVFTA nếu DN có chứng từ tự chứng nhận xuất xứ với lô hàng trị giá không quá 6.000 EUR. Chứng từ tự chứng nhận xuất xứ phát hành bởi nhà xuất khẩu đủ điều kiện hoặc nhà xuất khẩu đăng ký tại cơ sở dữ liệu phù hợp quy định của Bộ Công Thương. Việc tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa sẽ giúp tạo điều kiện tối đa cho doanh nghiệp, song cũng tiềm ẩn không ít nguy cơ gian lận.

Ngăn chặn tình trạng gian lận xuất xứ hàng hóa

Nhằm ngăn chặn tình trạng gian lận, giả mạo xuất xứ hàng hóa, Bộ Công Thương đã ủy quyền cho các cơ quan, tổ chức, phòng quản lý xuất nhập khẩu khu vực của Bộ cấp C/O ưu đãi theo các FTA. Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) là đơn vị duy nhất được ủy quyền cấp C/O không ưu đãi và C/O form A hưởng ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP).

Có hai chiều trong hoạt động cấp C/O đó là, phải phòng, chống gian lận xuất xứ; đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp được hưởng ưu đãi, tạo thuận lợi cho xuất khẩu.

Trước thực tiễn này, các cơ quan quản lý xây dựng Danh mục cảnh báo các mặt hàng rủi ro. Đây là hoạt động tăng cường cảnh báo của Bộ Công Thương, triển khai Quyết định số 824/QĐ-TTg ngày 4/7/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án "Tăng cường quản lý Nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ."

Riêng vấn đề phân luồng trong cấp C/O, Bộ Công Thương cũng đã ban hành Thông tư 15/2018/TT-BCT quy định rõ doanh nghiệp đáp ứng tiêu chí nào thì vào luồng xanh; doanh nghiệp có nguy cơ như thế nào vào luồng đỏ, từ đó tăng cường quản lý nhưng vẫn không gây khó khăn cho doanh nghiệp.

Ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại khẳng định: Việc xuất khẩu một số sản phẩm của Việt Nam có sự gia tăng nhanh chóng trong vài năm gần đây, kể cả những mặt hàng đang là đối tượng bị áp dụng phòng vệ thương mại của một số nước.

Vì vậy, Cục đã liên tục lưu ý các hiệp hội, doanh nghiệp và thông báo với các cơ quan chức năng để tăng cường kiểm tra, giám sát về xuất xứ và sau thông quan nhằm ngăn chặn các hành vi gian lận, lợi dụng Việt Nam để xuất khẩu hàng hóa của quốc gia khác.

Cũng theo ông Lê Triệu Dũng, bên cạnh việc tăng cường kiểm tra, giám sát, các cơ quan chức năng cũng đang phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài để ngăn chặn những hành vi lợi dụng có tính chất cá biệt của một vài doanh nghiệp, đồng thời vẫn đảm bảo lợi ích chính đáng của đa số các doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Bên cạnh nỗ lực của Chính phủ, ông Lê Triệu Dũng khuyến cáo doanh nghiệp không tham gia, tiếp tay cho các hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp. Bởi thực tiễn cho thấy, nếu phát hiện các hành vi này, nước nhập khẩu sẽ áp dụng chế tài "trừng phạt" rất nặng, trong nhiều trường hợp doanh nghiệp sẽ "mất" toàn bộ thị trường xuất khẩu liên quan.

Lan Phương
Bình luận

Đọc nhiều

Triển lãm thành tựu đất nước: Động lực tăng trưởng kinh tế

Triển lãm thành tựu đất nước: Động lực tăng trưởng kinh tế

Triển lãm thành tựu đất nước không chỉ là sự kiện chính trị – văn hóa trọng đại mà còn trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế quốc gia.
Infographic | Bức tranh xuất khẩu 8 tháng năm 2025

Infographic | Bức tranh xuất khẩu 8 tháng năm 2025

8 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 305,96 tỷ USD, tăng 14,8% so với cùng kỳ năm 2024.
Infographic | Bán lẻ hàng hóa và dịch vụ của Hà Nội 8 tháng tăng 12,6%

Infographic | Bán lẻ hàng hóa và dịch vụ của Hà Nội 8 tháng tăng 12,6%

8 tháng năm 2025, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trên địa bàn Hà Nội đạt 615,7 nghìn tỷ đồng, tăng 12,6% so với cùng kỳ năm 2024.
Infographic | 10 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm của ngành giáo dục

Infographic | 10 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm của ngành giáo dục

Nhằm thực hiện hiệu quả các chủ trương, chính sách về giáo dục và đào tạo, ngành Giáo dục xác định chủ đề năm học 2025-2026: “Kỷ cương - Sáng tạo - Đột phá - Phát triển”.
Infographic | Việt Nam thu hút hơn 26 tỷ USD vốn FDI trong 8 tháng

Infographic | Việt Nam thu hút hơn 26 tỷ USD vốn FDI trong 8 tháng

8 tháng năm 2025 tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký vào Việt Nam đạt 26,14 tỷ USD, tăng 27,3% so với cùng kỳ năm trước.
 NEPCON Vietnam 2025 sẽ trình diễn loạt công nghệ điện tử mới nhất

NEPCON Vietnam 2025 sẽ trình diễn loạt công nghệ điện tử mới nhất

Ngày 10/9, tại Hà Nội, gần 300 thương hiệu doanh nghiệp quốc tế sẽ quy tụ ở triển lãm quốc tế NEPCON Vietnam 2025, giới thiệu nhiều công nghệ điện tử mới nhất.
Thanh Hóa: Phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã công nghệ cao

Thanh Hóa: Phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã công nghệ cao

Tỉnh Thanh Hóa xác định, sẽ chú trọng phát triển kinh tế tập thể, mà nòng cốt đó là các hợp tác xã nông nghiệp sẽ ứng dụng công nghệ cao, thúc đẩy sản xuất, giao thương.
Infographic | Bán lẻ hàng hóa và tiêu dùng đạt 4.579 nghìn tỷ đồng

Infographic | Bán lẻ hàng hóa và tiêu dùng đạt 4.579 nghìn tỷ đồng

8 tháng đầu năm 2025, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng theo giá hiện hành ước đạt 4.579,0 nghìn tỷ đồng, tăng 9,4% so với cùng kỳ năm trước.
Quảng Ngãi: Chủ động quảng bá, xúc tiến thương mại trên nền tảng số

Quảng Ngãi: Chủ động quảng bá, xúc tiến thương mại trên nền tảng số

Xúc tiến thương mại các sản phẩm OCOP, sản phẩm nông sản trên nền tảng số giúp các chủ thể tại Quảng Ngãi quảng bá thương hiệu, tiếp cận thị trường rộng lớn hơn.
Thương mại điện tử xuyên biên giới: Chìa khóa xuất khẩu toàn cầu

Thương mại điện tử xuyên biên giới: Chìa khóa xuất khẩu toàn cầu

Theo bà Nguyễn Thị Hoài An – Phó Chủ tịch ACBC Global, Chủ tịch ACBC Việt Nam, đây là “thời khắc vàng để bứt phá” của Việt Nam khi sở hữu những lợi thế chiến lược.