Việt Nam - Lào: Đưa thương mại biên giới phát triển lên tầm cao mới

Hội nghị hợp tác thương mại biên giới Việt - Lào lần thứ XIII đã diễn ra tại Quảng Ninh, chiều ngày 7/11, do Bộ Công Thương hai nước Việt Nam - Lào phối hợp tổ chức. Hội nghị nhằm mục tiêu rà soát các điều khoản, kịp thời lắng nghe, giải đáp những thắc mắc, khó khăn, tạo thuận lợi cho thương mại biên giới hai nước phát triển lên một tầm cao mới.

Trong khuôn khổ Hội nghị, đại diện đến từ các Cục, Vụ, đơn vị chức năng của hai Bộ, hai nước cùng đại diện Sở Công Thương các tỉnh thành có chung đường biên giới Việt - Lào, các doanh nghiệp hai nước đã thảo luận, đối thoại, đề xuất, kiến nghị nhiều giải pháp để thúc đẩy hợp tác thương mại, công nghiệp, năng lượng của hai nước phát triển lên tầm cao mới.

Thương mại song phương phát triển thực chất

Theo báo cáo về thương mại biên giới Việt Nam - Lào, Bộ Công Thương cho biết, từ sau Hội nghị Hợp tác phát triển thương mại biên giới Việt Nam - Lào lần thứ XII năm 2022 tại Viêng Chăn (Lào), mối quan hệ hữu nghị đặc biệt và sự hợp tác toàn diện giữa hai nước tiếp tục được củng cố, mở rộng, đi vào thực chất và đạt được nhiều kết quả thiết thực trên các lĩnh vực.

Trong đó, năm 2025 là dấu mốc 10 năm kể từ khi Hiệp định Thương mại biên giới Việt Nam - Lào được ký kết (ngày 27/6/2015). Theo Bộ Công Thương, các mục tiêu hai bên đặt ra khi Hiệp định Thương mại biên giới Việt Nam - Lào được ký kết đến nay đều đã được thực hiện tốt, gồm: Dành ưu đãi đặc thù cho thương mại biên giới giữa hai bên, góp phần thúc đẩy kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Lào, tăng cường hợp tác kinh tế - thương mại và hội nhập khu vực ASEAN và Tiểu vùng Mê-kông Mở rộng (GMS).

10 năm qua, việc triển khai Hiệp định Thương mại biên giới Việt Nam - Lào đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại và phát triển bền vững khu vực biên giới giữa hai nước. Hoạt động xuất nhập khẩu qua các cửa khẩu biên giới Việt Nam - Lào duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định, kim ngạch thương mại hai chiều tăng từ khoảng 1,1 tỷ USD năm 2015 lên mức kỷ lục 2,25 tỷ USD năm 2024, tăng gấp đôi sau một thập kỷ thực hiện Hiệp định.

Nhiều cặp cửa khẩu trọng điểm như Cầu Treo (Hà Tĩnh) - Nậm Phao (Bô Ly Khăm Xay), Lao Bảo (Quảng Trị) - Đen Sạ Vẳn (Sạ Vẳn Nạ Khệt), Nam Giang (thành phố Đà Nẵng) - Đắc Tà Oóc (SêKông), Tây Trang (Điện Biên) - Pang hok (Phongsaly) đã trở thành đầu mối giao thương quan trọng, đóng góp lớn cho tổng kim ngạch thương mại song phương.  

Hệ thống chợ biên giới, khu kinh tế cửa khẩu được quan tâm đầu tư, nâng cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại, dịch vụ và trao đổi hàng hóa của cư dân biên giới. Công tác phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương hai nước trong quản lý, kiểm soát hàng hóa, phương tiện và cư dân biên giới được duy trì chặt chẽ, đồng bộ và hiệu quả hơn.

Kết quả triển khai Thương mại biên giới Việt Nam - Lào trong giai đoạn 2015 - 2025 đã góp phần thúc đẩy thương mại song phương phát triển thực chất, tạo việc làm, nâng cao thu nhập và đời sống của cư dân biên giới, đồng thời thắt chặt hơn nữa quan hệ hữu nghị vĩ đại, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Lào.

Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương Việt Nam) cho biết kết quả hoạt động thương mại biên giới Việt Nam - Lào, về kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam - Lào, từ năm 2022 đến 9 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa song phương Lào - Việt Nam đạt 7,95 tỷ USD. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang Lào đạt 2,8 tỷ USD và kim ngạch xuất khẩu từ Lào sang Việt Nam đạt 5,1 tỷ USD. Kim ngạch thương mại song phương trung bình đạt 1,8 tỷ USD/năm.

“Nhìn lại chặng đường hơn một thập kỷ, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Lào liên tục duy trì quanh mức 1 - 1,1 tỷ USD giai đoạn 2013 - 2020 và thực sự bứt phá khi lần đầu đạt 1,3 tỷ USD vào năm 2021, tiến tới kỷ lục 1,7 tỷ USD vào năm 2022 và tiếp tục lập kỷ lục mới 2,25 tỷ USD vào năm 2024” - theo Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu.

Trong thời gian qua, căn cứ vào Hiệp định Hợp tác thương mại biên giới hai nước đã ký kết, cùng các chương trình, kế hoạch hành động cụ thể, chia sẻ tại Hội nghị, ông Thông Súc Sổm Pha Văn, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Hủa Phăn (Lào) thông tin, giá trị thương mại giữa tỉnh Hủa Phăn với các tỉnh của Việt Nam đã tăng hơn 10% so với giai đoạn trước, đặc biệt trong hai năm 2024 - 2025, hoạt động trao đổi, mua bán hàng hóa giữa doanh nghiệp hai bên được mở rộng và ngày càng sôi động hơn.

“Đây là một kết quả đáng khích lệ, thể hiện sự nỗ lực của các cơ quan chức năng hai nước, cũng như sự chủ động, năng động của cộng đồng doanh nghiệp. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng đã phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành liên quan để cải thiện quy trình thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian kiểm tra hàng hóa, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu qua biên giới”, ông Thông Súc Sổm Pha Văn đánh giá.

Đi đôi với những kết quả và thuận lợi đã đạt được trong hợp tác thương mại hai nước, Bộ trưởng Bộ Công Thương Lào Malaythong Kommasith nhấn mạnh, chúng ta cũng nhìn nhận rõ còn nhiều khó khăn, hạn chế cần được tháo gỡ. Trong đó, một số loại hàng hóa bị từ chối do vướng mắc về thủ tục hoặc quy cách kỹ thuật; cơ sở hạ tầng phía Lào còn nhiều bất cập, gây trở ngại cho hoạt động lưu thông; công tác tuyên truyền, giáo dục người dân về sản xuất hàng hóa đạt chuẩn, có thể xuất khẩu, còn hạn chế.

Bên cạnh đó, lực lượng hải quan tại các cặp cửa khẩu còn mỏng, chưa đủ đáp ứng yêu cầu công việc; cùng với đó là những vấn đề về cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển thương mại biên giới chưa thật đồng bộ. “Trước những khó khăn, vướng mắc đó, các đơn vị liên quan cùng phối hợp rà soát, hoàn thiện cơ chế, chính sách, hành lang pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động thương mại biên giới, phát huy tốt tiềm năng, lợi thế của hai bên” - Bộ trưởng Bộ Công Thương Lào đề xuất.

Nêu thêm kiến nghị, Bộ trưởng Công Thương Lào nhấn mạnh, hai bên cần phối hợp tích cực trong việc giải quyết các thủ tục pháp lý, xuất nhập cảnh, rút ngắn thời gian thông quan, xử lý triệt để các biểu hiện tiêu cực ở khu vực biên giới. “Tôi cũng sẽ cùng các đồng chí phối hợp chặt chẽ hơn nữa, đặc biệt trong hai lĩnh vực mũi nhọn là năng lượng và khoáng sản, đây là những lĩnh vực có tiềm năng lớn, cần được khai thác hiệu quả để tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác song phương. Chúng tôi sẽ cùng phía Việt Nam củng cố các chính sách, cơ chế để nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp hai nước”- ông Malaythong Kommasith cho hay.

Đưa kim ngạch thương mại 2 chiều đạt ngưỡng 5-7 tỷ USD

Kết luận Hội nghị hợp tác thương mại biên giới Việt - Lào lần thứ XIII, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên chỉ rõ: Những kết quả đạt được về hợp tác giữa Việt Nam và Lào trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại những năm qua, nhất là sau 10 năm thực hiện Hiệp định Thương mại biên giới Việt Nam - Lào (từ tháng 6 năm 2015 đến nay) là cơ bản và rất đáng ghi nhận.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, những kết quả này vẫn chưa tương xứng với nhu cầu tiềm năng, thế mạnh của mỗi bên và mối quan hệ hợp tác hữu nghị truyền thống tốt đẹp giữa hai nước; dư địa hợp tác, phát triển trong các lĩnh vực công thương còn rất lớn, cần được tiếp tục phát huy mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa hai nước lên tầm cao mới.

“Đặc biệt với Việt Nam và Lào, tuyến biên giới không chỉ là nơi giao thương mà còn là không gian chiến lược về an ninh - chính trị - kinh tế - trật tự an toàn xã hội, đòi hỏi hai Bên phải phối hợp chặt chẽ hơn, triển khai thực chất hơn và đẩy nhanh tiến độ các nội dung hợp tác mà Lãnh đạo cấp cao hai nước đã đặt ra” - Bộ trưởng nhấn mạnh.

Để khẩn trương triển khai thực hiện có hiệu quả các nội dung của Hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị các đơn vị chức năng của hai Bộ, các Bộ, ngành, địa phương liên quan của hai nước cần tập trung thực hiện một số công việc trọng tâm, cụ thể:

Một là, tiếp tục thực hiện có hiệu quả các thoả thuận cấp cao giữa Bộ Chính trị hai nước; đồng thời, quyết liệt thực hiện giải pháp đề ra tại Hội nghị.

Thứ hai, tập trung rà soát, sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện các cơ chế, chính sách về thu hút đầu tư, quản lý và phát triển thương mại nói chung, thương mại biên giới nói riêng, bảo đảm phù hợp với tình hình thực tế, tương thích trong luật pháp mỗi nước và thông lệ quốc tế.

Thứ ba, tiếp tục nghiên cứu, quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả những nội dung hợp tác tại các văn kiện đã được Chính phủ hai nước ký kết (như: Hiệp định Thương mại Biên giới; Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam - Lào; Bản Ghi nhớ về phát triển và kết nối hạ tầng thương mại biên giới giữa hai Chính phủ) và hợp tác trong lĩnh vực năng lượng giữa hai nước.

Đồng thời, ưu tiên đầu tư nâng cấp hệ thống cửa khẩu và hạ tầng giao thông kết nối, bãi kiểm hóa, kho bãi, hệ thống kiểm tra - giám sát, hạ tầng số và các công trình dịch vụ hỗ trợ khu vực cửa khẩu nhằm thu hút đầu tư, bảo đảm lưu thông hàng hóa an toàn và hiệu quả, thúc đẩy phát triển thương mại biên giới giữa 2 nước.

Thứ tư, nghiên cứu áp dụng cửa khẩu thông minh, ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý, tiếp tục thực hiện có hiệu quả các biện pháp tạo thuận lợi, thúc đẩy hoạt động thương mại, đầu tư khu vực biên giới, đa dạng hóa các loại hình thương mại và hàng hóa xuất nhập khẩu; nâng cao hiệu quả xúc tiến đầu tư, hợp tác đầu tư thương mại, kết nối cung cầu hàng hóa của hai bên, góp phần đưa kim ngạch thương mại hai chiều đạt ngưỡng 5 - 7 tỷ USD trong những năm tới, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững của hai nước.

Thứ năm, tăng cường công tác phối hợp hiệu quả ở tất cả các cấp (từ cấp Chính phủ, Bộ, ngành, địa phương cho đến doanh nghiệp) trên tất cả các lĩnh vực; chú trọng tổ chức các diễn đàn, hội thảo kinh tế, tạo điều kiện cho cộng đồng doanh nghiệp hai nước tiếp xúc, tìm hiểu cơ hội hợp tác đầu tư, kinh doanh tại mỗi nước, góp phần xây dựng tuyến biên giới Việt Nam - Lào trở thành vùng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển.

Hội nghị hợp tác thương mại biên giới Việt - Lào lần thứ XIII đã thống nhất đề ra 6 định hướng hợp tác, phát triển thương mại biên giới Việt Nam - Lào trong thời gian tới, góp phần tăng cường mạnh mẽ quan hệ hữu nghị đặc biệt, đoàn kết và hợp tác toàn diện giữa hai nước, cũng như hai ngành Công Thương.