Truy xuất nguồn gốc phải phù hợp thực tiễn vận hành?

Cần gì để bảo đảm tính khả thi?

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng hàng hóa ngày càng mở rộng, phương thức kinh doanh và phân phối ngày càng đa dạng, việc kiểm soát nguồn gốc, chất lượng sản phẩm trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Đặc biệt, với tốc độ phát triển của hệ thống bán lẻ hiện đại, việc xây dựng khung pháp lý thống nhất cho truy xuất nguồn gốc không chỉ là yêu cầu quản lý nhà nước, mà còn là nền tảng để thị trường vận hành minh bạch và bền vững.

Phát biểu tại Hội thảo lấy ý kiến góp ý về dự thảo Thông tư của Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định về truy xuất nguồn gốc thực phẩm diễn ra ngày 28/10, đại diện Công ty Cổ phần Dịch vụ Thương mại Tổng hợp WinCommerce cho rằng, trong bối cảnh hàng hóa lưu chuyển nhanh và quy mô hệ thống bán lẻ ngày càng mở rộng, việc thiết lập khung pháp lý chặt chẽ, khả thi cho truy xuất nguồn gốc là yêu cầu cấp thiết.

“Với hơn 4.300 cửa hàng và siêu thị tại 34 tỉnh, thành, chúng tôi đang quản lý danh mục hàng chục nghìn sản phẩm. Do đó, Thông tư mới cần vừa bảo đảm yêu cầu quản lý, vừa phù hợp với thực tế vận hành, tránh gây áp lực cho doanh nghiệp”, đại diện WinCommerce chia sẻ.

Doanh nghiệp khẳng định hoàn toàn ủng hộ chủ trương của Chính phủ và Bộ Công Thương về minh bạch hóa chuỗi cung ứng, song WinCommerce đề nghị cần thống nhất khái niệm “truy xuất nguồn gốc thực phẩm” giữa các văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là với Thông tư 02/2024 của Bộ Khoa học và Công nghệ, nhằm tránh mâu thuẫn khi triển khai.

Đáng chú ý, một trong những nội dung được doanh nghiệp nhấn mạnh là thời hạn xử lý và thu hồi sản phẩm vi phạm. Dự thảo hiện quy định 24 giờ, trong khi Nghị định 55/2024/NĐ-CP cho phép tối đa 3 ngày. Với mạng lưới bán lẻ rộng khắp, thời hạn 24 giờ gần như bất khả thi, vì vậy WinCommerce đề xuất điều chỉnh linh hoạt theo mức độ rủi ro của sản phẩm. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn liên quan trực tiếp đến tính khả thi trong thực thi chính sách.

Bình luận về kiến nghị này, nhiều chuyên gia cho rằng việc quy định cứng một khung thời gian duy nhất có thể làm khó doanh nghiệp và gây gián đoạn chuỗi cung ứng, trong khi mục tiêu cao nhất vẫn là đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng. Việc linh hoạt hóa theo mức độ rủi ro là hướng tiếp cận phù hợp, vừa đảm bảo quản lý, vừa giảm chi phí tuân thủ.

Bên cạnh đó, WinCommerce cũng đề xuất áp dụng nguyên tắc “dữ liệu một lần”, nghĩa là các hồ sơ, kết quả thử nghiệm hoặc công bố sản phẩm đã nộp cho cơ quan nhà nước không cần nhập lại trên hệ thống truy xuất. Cách làm này vừa tiết kiệm thời gian, giảm chi phí hành chính, vừa phù hợp định hướng Chính phủ điện tử, chuyển đổi số trong quản lý nhà nước.

Đại diện doanh nghiệp cũng nhấn mạnh, cần làm rõ chủ thể chịu trách nhiệm chính trong đăng ký và cập nhật thông tin truy xuất là cơ sở sản xuất hoặc nhập khẩu, không phải nhà phân phối bán lẻ, bởi các bên bán lẻ không có đầy đủ dữ liệu kỹ thuật để kê khai chi tiết. Đây là đề xuất mang tính thực tiễn cao, giúp phân định rõ trách nhiệm giữa các khâu trong chuỗi cung ứng, tránh chồng chéo và mâu thuẫn dữ liệu.

Đồng thời, doanh nghiệp cũng kiến nghị phân quyền truy cập dữ liệu hợp lý: người tiêu dùng được quyền tiếp cận thông tin cơ bản như tên sản phẩm, cơ sở sản xuất, hạn sử dụng; còn dữ liệu kỹ thuật chuyên sâu nên giới hạn cho cơ quan quản lý. Việc này vừa bảo vệ quyền giám sát của người tiêu dùng, vừa đảm bảo bí mật kinh doanh, yếu tố sống còn của doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh toàn cầu.

Từ các góc nhìn trên, có thể thấy doanh nghiệp bán lẻ đang không né tránh nghĩa vụ tuân thủ, mà muốn cùng cơ quan quản lý tìm cách tiếp cận hài hòa giữa quy định pháp luật và thực tiễn vận hành, để chính sách khi ban hành thực sự đi vào cuộc sống.

Hài hòa giữa quản lý và thực tiễn?

Trước những góp ý thẳng thắn từ phía doanh nghiệp, câu chuyện về truy xuất nguồn gốc cho thấy rõ khoảng cách giữa yêu cầu quản lý nhà nước và khả năng thực thi trong thực tế. Việc dung hòa hai yếu tố này trở thành vấn đề được đặc biệt quan tâm tại hội thảo, nhất là khi nhiều ý kiến đề nghị chính sách cần đi cùng hỗ trợ, không tạo thêm gánh nặng cho doanh nghiệp.

Kết thúc phần thảo luận, ông Trần Việt Hoà, Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương ghi nhận tinh thần trách nhiệm và cầu thị của cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là khối bán lẻ hiện đại cũng là lực lượng đang giữ vai trò quan trọng trong việc bảo đảm minh bạch thị trường và truy xuất hàng hóa.

Theo Cục trưởng Cục Công nghiệp, truy xuất nguồn gốc là xu thế tất yếu của quá trình hội nhập, không chỉ phục vụ quản lý nhà nước mà còn nâng cao uy tín, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt. Tuy nhiên, chính sách cần được thiết kế sao cho vừa đáp ứng yêu cầu quản lý, vừa phù hợp khả năng triển khai thực tế.

“Bộ Công Thương sẽ rà soát kỹ lưỡng để bảo đảm Thông tư khi ban hành vừa đúng quy định pháp luật, vừa có tính khả thi trong triển khai. Chúng tôi nhất quán quan điểm: chính sách quản lý phải đi cùng hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là khối doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, để chính sách thực sự đi vào cuộc sống”, ông Trần Việt Hoà, Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Phát biểu của Cục trưởng Cục Công nghiệp cho thấy rõ định hướng điều hành chính sách của Bộ Công Thương trong giai đoạn hiện nay: chuyển từ tư duy “quản lý” sang “đồng hành” cùng doanh nghiệp. Đây là cách tiếp cận cần thiết trong bối cảnh nhiều quy định mới liên quan đến chuyển đổi số, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc đang đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước và khu vực tư nhân.

Từ góc nhìn quản lý, điều này thể hiện rõ chuyển hướng tư duy chính sách từ “kiểm soát” sang “hỗ trợ”, giúp khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ truy xuất, đồng thời củng cố niềm tin của người tiêu dùng đối với hàng hóa Việt Nam.

Việc Bộ Công Thương đang hoàn thiện Thông tư quy định về truy xuất nguồn gốc thực phẩm được xem là bước đi quan trọng hướng tới xây dựng hệ thống truy xuất đồng bộ, hiện đại và bền vững. Thông tư sẽ thiết lập nền tảng điện tử tập trung, bảo đảm tính kết nối và chia sẻ dữ liệu giữa các bộ, ngành; đồng thời cho phép doanh nghiệp chủ động lựa chọn hệ thống truy xuất phù hợp, miễn đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, nhằm giảm chi phí và nâng cao hiệu quả quản lý. Khi đi vào vận hành, hệ thống này sẽ góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, củng cố uy tín hàng hóa Việt và đáp ứng tốt hơn các yêu cầu hội nhập, minh bạch của thị trường trong và ngoài nước.