Phạt đến 4 tỷ đồng nếu doanh nghiệp không thông báo tập trung kinh tế

Chuyển từ phạt tỷ lệ doanh thu sang phạt cố định

Trong bối cảnh hoạt động tập trung kinh tế gồm mua bán, sáp nhập, mua lại doanh nghiệp thông qua các hình thức đầu tư vốn, mua cổ phần, hợp nhất hoặc sáp nhập diễn ra ngày càng sôi động, việc giám sát tập trung kinh tế đang trở thành công cụ quan trọng để duy trì môi trường cạnh tranh lành mạnh.

Tuy nhiên, theo rà soát của Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (Bộ Công Thương), tình trạng doanh nghiệp không thực hiện nghĩa vụ thông báo giao dịch tập trung kinh tế đang ngày càng phổ biến, tiềm ẩn nguy cơ làm méo mó thị trường và giảm hiệu lực điều tiết của pháp luật cạnh tranh. Trước thực tiễn đó, dự thảo sửa đổi Nghị định 75/2019/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cạnh tranh đang được Bộ Công Thương xây dựng với nhiều điểm nhấn đáng chú ý; trong đó có việc xử phạt đến 4 tỷ đồng đối với doanh nghiệp vi phạm nghĩa vụ thông báo tập trung kinh tế.

Theo đó, điểm mới quan trọng trong dự thảo nghị định là thay đổi phương thức xử phạt đối với hành vi “không thông báo tập trung kinh tế” từ phạt theo tỷ lệ phần trăm doanh thu sang mức tiền cố định. Cụ thể, dự thảo quy định, với các doanh nghiệp có tổng tài sản hoặc doanh thu tại thị trường Việt Nam từ 3.000 tỷ đồng trở lên, mức phạt sẽ từ 2 đến 4 tỷ đồng; với các doanh nghiệp dưới ngưỡng này, mức phạt từ 1 đến 2 tỷ đồng.

Bộ Công Thương cho biết, việc chuyển đổi này không chỉ giúp đơn giản hóa thủ tục xử phạt mà còn khắc phục những vướng mắc trong việc xác định thị trường liên quan vốn là căn cứ để tính mức doanh thu và tỷ lệ vi phạm. Trong nhiều giao dịch, các bên tham gia không cùng hoạt động trong chuỗi giá trị, không có mối quan hệ đầu vào, đầu ra rõ ràng, khiến việc định vị thị trường liên quan trở nên khó khả thi. Dự thảo mới, theo đó, cho phép cơ quan chức năng xác lập hành vi vi phạm chỉ dựa vào ngưỡng tài sản/doanh thu và thực tế giao dịch đã phát sinh giúp giảm thiểu tranh cãi pháp lý và kỹ thuật.

Đáng chú ý, cách tiếp cận này tiệm cận với thông lệ quốc tế khi nhiều quốc gia đã áp dụng mức phạt hành chính cố định cho các hành vi vi phạm thủ tục, tách biệt rõ với các vi phạm có tác động hạn chế cạnh tranh trực tiếp.

Răn đe hành vi coi nhẹ thủ tục và che giấu thông tin

Theo quy định tại Luật Cạnh tranh, hành vi không thông báo tập trung kinh tế thuộc loại vi phạm thủ tục hành chính, chưa trực tiếp gây hậu quả hạn chế cạnh tranh. Tuy nhiên, chính sự coi nhẹ thủ tục này lại là “cửa ngõ” dẫn đến nguy cơ thao túng, thâu tóm thị trường trong bóng tối. Việc áp dụng mức phạt lên đến 4 tỷ đồng được đánh giá là cần thiết, đặc biệt với các doanh nghiệp lớn, đối tượng chủ yếu phải thực hiện nghĩa vụ thông báo.

Dự thảo cũng chỉ rõ, mức phạt không vượt quá 5% tổng doanh thu trên thị trường liên quan, nhằm bảo đảm nguyên tắc cân đối, hợp lý. Quan trọng hơn, cơ chế này tạo ra sức ép tuân thủ mạnh mẽ, ngay cả trong các trường hợp vi phạm không cố ý hay do sơ suất kỹ thuật.

Bên cạnh đó, dự thảo còn đề xuất xử phạt riêng đối với hành vi cung cấp thông tin không trung thực trong hồ sơ thông báo tập trung kinh tế là một vi phạm có tính chất lừa dối, nhằm che giấu tác động thực sự của giao dịch. Việc này không chỉ làm sai lệch kết quả thẩm định mà còn gây tổn hại đến niềm tin vào hệ thống kiểm soát cạnh tranh. Các biện pháp khắc phục hậu quả đi kèm như: bãi bỏ hồ sơ, yêu cầu cung cấp lại thông tin trung thực, thậm chí huỷ bỏ quyết định cho phép giao dịch, sẽ được bổ sung trong dự thảo mới.

Có thể thấy, sự siết chặt chế tài với hành vi không thông báo tập trung kinh tế thể hiện quan điểm cứng rắn của cơ quan quản lý trong việc bảo vệ môi trường cạnh tranh công bằng và minh bạch. Trong bối cảnh kinh tế thị trường ngày càng hội nhập sâu rộng, việc để lọt các giao dịch sáp nhập, mua bán mà không qua cơ chế kiểm soát là nguy cơ hiện hữu làm suy yếu trật tự thị trường.

Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 75/2019/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cạnh tranh một khi được ban hành, sẽ là “tấm lưới” pháp lý quan trọng, giúp ngăn chặn kịp thời những “giao dịch trong bóng tối” và tạo dựng sân chơi minh bạch, bình đẳng cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.