Đề cương về văn hóa Việt Nam: Đặt nền móng cho sự phát triển của văn hóa mới

Kể từ khi bản Đề cương về văn hóa Việt Nam do Tổng Bí thư Trường Chinh soạn thảo và thông qua tại Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương họp ở Võng La (Đông Anh, Phúc Yên) vào tháng 2/1943, đến nay những giá trị của bản Đề cương vẫn còn nguyên tính thời sự.

Theo Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông, với Đề cương về văn hóa Việt Nam, lần đầu tiên Đảng ta đã trình bày rõ ràng những quan điểm cơ bản của mình về văn hóa; về vị trí của văn hóa trong tiến trình cách mạng giải phóng dân tộc; về sự tất yếu phải thực hiện cách mạng tư tưởng văn hóa sau khi cách mạng chính trị thành công và định hướng xây dựng một nền văn hóa mới Việt Nam.

Cụ thể là văn hóa "bao gồm cả tư tưởng, học thuật và nghệ thuật", thuộc kiến trúc thượng tầng của xã hội; nền tảng kinh tế của một xã hội quyết định toàn bộ văn hóa của xã hội ấy. Đảng đã xác định văn hóa là một mặt trận đấu tranh cách mạng quan trọng, không thể thiếu trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, và khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng đối với văn hóa và cách mạng văn hóa.

Thức tỉnh và thu hút, tập hợp giới trí thức, văn nghệ sỹ Việt Nam vào sự nghiệp cứu quốc dưới ngọn cờ lãnh đạo của Đảng. Huy động sức mạnh văn hóa trong công cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do cho dân tộc. Định hướng xây dựng một nền văn hóa Việt Nam mới dựa trên 3 nguyên tắc: Dân tộc, khoa học, đại chúng. Xác định tính chất của nền văn hóa mới Việt Nam: Dân tộc về hình thức và tân dân chủ về nội dung.

PGS.TS Đào Duy Quát, nguyên Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương khẳng định thêm, tính thuyết phục và chiến đấu cao của các quan điểm, tư tưởng chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức hành động của Đề cương văn hóa đã thức tỉnh những trí thức văn nghệ sĩ đang bi quan, dao động, mất phương hướng nay thấy được: Muốn giải phóng mình thì phải tự nguyện dấn thân vào con đường giải phóng dân tộc, trí thức văn nghệ sĩ phải là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng - văn hóa trong cách mạng giải phóng dân tộc.

Theo PGS.TS Đào Duy Quát văn kiện lịch sử này thực sự đã trở thành ngọn cờ tập hợp, tổ chức và cổ vũ hành động đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ cả nước vào cuộc chiến đấu phá vỡ xiềng xích của văn hóa phát xít, thực dân, phát huy mạnh mẽ sức mạnh văn hóa tinh thần của toàn dân tộc cho thắng lợi của cuộc cách mạng tháng 8/1945.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông cũng nhấn mạnh, Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 đã đi vào lịch sử như một bản cương lĩnh đầu tiên của Đảng về văn hóa. Đặc biệt, trải qua thực tiễn đấu tranh cách mạng và xây dựng nền văn hóa mới ở Việt Nam 80 năm qua đã cho thấy ý nghĩa và giá trị mang tầm thời đại của văn kiện này.

Đặc biệt, nhận thức sâu sắc vai trò, ý nghĩa quan trọng của Đề cương về văn hóa, trong 80 năm qua, Đảng ta đã có nhiều giải pháp nhằm kế thừa và phát huy giá trị những quan điểm lý luận của Đề cương về Văn hóa Việt Nam trong bảo vệ giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, từ đó tìm ra động lực phát triển văn hóa theo hướng bền vững.

“Những tư tưởng, quan điểm mang tính định hướng được đề cập trong Đề cương về văn hóa Việt Nam đã được Đảng ta không ngừng đổi mới và hoàn thiện nhằm bám sát vào tình hình thực tiễn phát triển của đất nước. Đây là những căn cứ lý luận quan trọng cho việc xây dựng, phát triển nền văn hóa dân tộc; cũng như khơi dậy và phát huy mạnh mẽ giá trị văn hóa truyền thống và sức mạnh con người Việt Nam”- Thứ trưởng Tạ Quang Đông nhấn mạnh.

Nhằm tiếp tục phát huy giá trị lịch sử, giá trị thực tiễn to lớn của Đề cương về văn hóa Việt Nam, triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng và ý kiến kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021, vào ngày 27/3/2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội đồng Lý luận Trung ương, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, chủ trì, phối hợp với Văn phòng Trung ương Đảng và các cơ quan có liên quan tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề "80 năm Đề cương về văn hóa Việt Nam (1943-2023) - Khởi nguồn và động lực phát triển".

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông cho biết, hiện Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang phối hợp với các bên liên quan, chỉ đạo các đơn vị trong ban tổ chức chuẩn bị nội dung của hội thảo bám sát những vấn đề vừa có tính lý luận vừa có tính thực tiễn đúc rút từ những bài học kinh nghiệm vận dụng Đề cương về văn hóa Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử khác nhau.

Ngoài ra, Hội thảo sẽ bố trí thời gian để tập trung thảo luận những vấn đề cấp thiết, những vấn đề mới trong quan điểm, đường lối văn hóa của Đảng và Nhà nước hiện nay. Bên cạnh hoạt động chính của Hội thảo, Ban tổ chức cũng chuẩn bị tổ chức Triển lãm ảnh "Kỷ niệm 80 năm Đề cương về văn hóa Việt Nam (1943-2023)" và một số sự kiện văn hóa nghệ thuật khác, để khách mời và nhân dân tham quan, tìm hiểu về ý nghĩa và giá trị của văn kiện "Đề cương văn hóa Việt Nam" từ khi ra đời cho đến nay.

"Ban tổ chức cũng đã đảm bảo điều kiện thuận lợi nhất để các cơ quan thông tấn, báo chí đến đưa tin, truyền thông về sự kiện hội thảo; các đại biểu của các bộ ngành, địa phương, tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp, các tác giả đến tham dự sự kiện này"- Thứ trưởng Tạ Quang Đông cho hay.