Xoá sổ trang web chuyên cung cấp dữ liệu vi phạm bản quyền: Vui và buồn

Lâu nay vấn nạn phim lậu và các dữ liệu mang tính vi phạm bản quyền đã trở thành nỗi nhức nhối cùng độ thiệt hại khó đong đếm của các nhà sản xuất chân chính. Bởi vậy một thông báo mới đây từ Liên minh Sáng tạo và Giải trí (ACE, trực thuộc Hiệp hội Điện ảnh Hoa Kỳ) có thể là một tin vui. Theo đó ACE cho biết đã đánh sập trang 2embed.to - một nền tảng chuyên cung cấp phim, tin tức thời sự, chương trình giải trí-thể thao... cho hàng trăm web lậu khác. Trang 2embed, một trang web lưu trữ nội dung video cung cấp nội dung cho hàng trăm trang web vi phạm bản quyền trên khắp thế giới.

“Hơn 300 trang web phát trực tuyến vi phạm bản quyền có nguồn nội dung lấy từ 2embed đã ngừng hoạt động sau hành động của ACE. Các trang web này đã có tổng cộng 2,8 tỷ lượt truy cập toàn cầu trong hai năm qua”, thông báo của ACE cho biết.

Thông tin này nói vui là bởi các nhà sản xuất chân chính có thể yên tâm rằng vẫn có những đơn vị, tổ chức chung tay đồng hành để bảo vệ mồ hôi, công sức, trí tuệ từ sự lao động chân chính của họ, và thậm chí không ngại “tuyên chiến” với các cá nhân, tổ chức hành động một cách trắng trợn đến vô lương việc ăn cắp thành quả lao động để ung dung hưởng lợi.

Buồn một lẽ là bởi nền tảng trên lại có xuất xứ từ Việt Nam. Buồn một lẽ khác là sau gần 20 năm gia nhập Công ước Bern về bản quyền, Việt Nam vẫn là một địa chỉ mang tính “cộm cán” về vấn đề vi phạm tác quyền.

Lại còn buồn hơn khi một việc xoá sổ một nền tảng “đạo” tư liệu, dữ liệu có xuất xứ từ Việt Nam như trường hợp “2embed” lại phải nhờ đến tay một tổ chức phi lợi nhuận của nước ngoài. Mà phương pháp của họ cũng không hề “đao to búa lớn” gì. Phương pháp mà tổ chức ACE tiến hành có thể tạm gọi là “gõ cửa và nói chuyện” (knock and talk). Đây được hiểu là một cách thỏa hiệp giữa chủ thể bản quyền và người vận hành web vi phạm. Nếu người vi phạm bản quyền vẫn cố tình không ra mặt thì hậu quả cũng không phải nhẹ nhàng gì và trên thực tế con số này chỉ chiếm 5% các vụ việc được “gõ cửa và nói chuyện”, theo thống kê của ACE.

Sự tồn tại ngang nhiên của các nền tảng lậu nói chung và các website lậu nói riêng đã và đang như một sự thách thức ngang nhiên, công khai các cơ quan quản lý. Không tốn nhiều chi phí đầu tư mua bản quyền cùng chi phí duy trì lại vẫn thu lợi từ quảng cáo rất lớn, từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng mỗi tháng, đó là thực sự là những món hời không thể béo bở hơn. Một món hời khác đến từ hàng tỷ, hàng chục triệu lượt truy cập và đó là những con số mơ ước với bất kỳ dịch vụ quảng cáo nào.

Nhiều website lậu phổ biến phim vẫn ngang nhiên tồn tại. Ảnh minh hoạ

Khác với những loại hình nghệ thuật khác, phim ảnh có tác động trực tiếp bằng hình ảnh và cảm xúc đến người xem thế nên tác động của nó sẽ rất mạnh mẽ và nguy hiểm hơn các loại hình nghệ thuật khác. Thậm chí chỉ một trailer vài phút cũng đã có thể tạo nên những hiệu ứng bất ngờ với người xem và ngay cả với các nhà chuyên môn, quản lý.

Hiện tượng bạo lực, khiêu dâm trên các phim lậu đã không còn là hiếm nữa. Hơn thế nữa phim lậu còn “kích thích” người xem bởi tâm lý tin rằng, họ có thể tận hưởng được “trọn vẹn” cảm xúc của một bộ phim nào đó hay là những trường đoạn, cú lia máy có thể bị lưỡi kéo của người kiểm duyệt cắt bỏ.

Nhưng nguy hại hơn là từ các web chuyên phổ biến phim lậu đã mở cánh cửa cho những yếu tố, thông tin, hình ảnh nguy hại đến an ninh quốc gia, chủ quyền lãnh thổ mà cụ thể nhất là liên tục xuất hiện hình ảnh đường lưỡi bò xâm phạm hết sức nghiêm trọng chủ quyền Việt Nam.

Mặc dù đã có những động thái mạnh tay từ cơ quan quản lý nhưng vấn nạn phim lậu tại Việt Nam vẫn chưa được kiểm soát. Theo thống kê của Cục Điện ảnh (Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch), hiện có khoảng 400 website phim tiếng Việt đang công khai phổ biến hàng chục nghìn bộ phim trên internet trong khi các bộ phim này không hề được và chắc hẳn là không bao giờ được chủ các website lậu mua bản quyền.

Điều lạ lùng là hàng chục năm nay phim lậu vẫn ngang nhiên tồn tại mà mà các cơ quan quản lý mà trực tiếp là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch chưa có được một chế tài xử phạt hay quản lý như thế nào cho đúng. Và các website phim lậu vẫn tồn tại thì không biết chuyện gì sẽ còn xảy ra trong tương lai.

Nói đi thì như vậy, nói lại ở đây còn một yếu tố nữa là tâm lý mà thậm chí gọi đúng tên là “tâm lý miễn phí” đã và đang ngự trị trong bộ phận không nhỏ của khán giả Việt Nam. Người ta chuyền tay nhau hay rỉ tai một địa chỉ internet có chiếu một bộ phim đang hot hay vừa được công chiếu. Cái thứ “văn hóa” miễn phí đã trở nên phổ biến ở Việt Nam, thói quen xem phim hay nghe nhạc “vô tư”của không ít người là mảnh đất màu mỡ cho các website phim lậu phát triển.

Ở nhiều nước, việc xem lậu như thế khán giả đã có thể bị phạt, thậm chí là phạt rất nặng song ở Việt Nam vẫn chưa có được chế tài xử lý như thế.

Bởi thế có nhiều người tin rằng để ngăn chặn mảnh đất cho web lậu, phim lậu, vấn đề là phải nâng dần ý thức người xem, người truy cập, đồng thời các kênh truyền dẫn chính thống và hợp pháp cũng cần có những hình thức phù hợp về giới thiệu nội dung, lệ phí truy cập để hướng dần khán giả đến những kênh hợp pháp.

Nhưng thế vẫn mới là cần nhưng vẫn chưa đủ. Vấn đề là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước đến đâu, liệu có bị buông lỏng hay không? Có đủ sức quản nổi, có đưa ra được chế tài đủ mạnh xử lý tận gốc việc phổ biến phim lậu trên các website lậu hay không để làm chuyển biến, thay đổi tình hình thay vì chỉ xử lý mang tính phần ngọn với các IP trong khi đa phần chúng đều có "hộ khẩu" ở nước ngoài.

Được biết mới đây Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã phải thành lập tổ công tác về quản lý những hoạt động phổ biến phim trên không gian mạng. Theo đó, những bộ phim vi phạm sẽ bị dừng phát, thậm chí phải gỡ bỏ. Đây là nỗ lực đáng được ghi nhận song như thế cũng vẫn là chưa đủ bởi thực tế đã cho thấy nếu chỉ mình Bộ này đứng ra làm thì sẽ là không đủ sức.

Người ta đã nói đến sự cần thiết của một chiến lược truyền thông để người dân nói không với phim lậu, sách lậu, lúc đó các website phim lậu, sách lậu sẽ hết đường sống. Chúng ta còn chờ đợi gì để không bắt tay vào xây dựng chiến lược đó?