Trí tuệ nhân tạo biến đổi thương mại điện tử xuyên biên giới thế nào?

Thương mại điện tử toàn cầu đang chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc. Năm 2024, quy mô thương mại điện tử xuyên biên giới đã đạt 791,5 tỷ USD và dự báo sẽ tiếp tục duy trì mức tăng trưởng trên 30% trong giai đoạn tới. Tại Việt Nam, thị trường thương mại điện tử đạt mốc trên 25 tỷ USD trong cùng năm, tăng 20% so với năm trước, đồng thời giữ vững vị trí trong nhóm ba thị trường lớn nhất Đông Nam Á. Đây không chỉ là một xu hướng kinh doanh tất yếu mà còn trở thành động lực chiến lược cho xuất khẩu quốc gia, được đưa vào Kế hoạch GoGlobal do Chính phủ chỉ đạo thực hiện.

Trong bối cảnh ấy, trí tuệ nhân tạo (AI) nổi lên như một yếu tố thay đổi cuộc chơi, định hình lại toàn bộ trải nghiệm mua sắm cũng như chuỗi cung ứng. Nhiều chuyên gia nhận định AI đã trở thành “DNA mới” của thương mại toàn cầu, mở ra một kỷ nguyên hoàn toàn mới, đó là A-commerce, tức thương mại tự động hóa.

"DNA mới" của thương mại xuyên biên giới

Trong kỷ nguyên A-commerce, AI không còn đơn thuần là công cụ bổ trợ mà đã trở thành nhân tố cốt lõi, giúp mỗi khách hàng có được trải nghiệm mua sắm cá nhân hóa ở mức cao nhất. Công nghệ thử đồ ảo cho phép người dùng “thử” quần áo, kính mắt hay mỹ phẩm ngay trên thiết bị cá nhân, vừa mang lại sự hứng thú tương tác, vừa giảm đáng kể tỷ lệ hoàn trả, một thách thức cố hữu trong thương mại xuyên biên giới. Song song với đó, tính năng tìm kiếm bằng hình ảnh giúp khách hàng chỉ cần tải lên một bức ảnh để AI phân tích và hiển thị những sản phẩm tương tự, khắc phục rào cản ngôn ngữ vốn thường gây khó khăn trong giao dịch quốc tế.

AI cũng hiện diện trong các chatbot hoạt động liên tục 24/7, cung cấp tư vấn, giải đáp thắc mắc, thậm chí gợi ý mua sắm dựa trên hành vi của người tiêu dùng. Những công cụ này không chỉ nâng cao mức độ hài lòng mà còn giúp doanh nghiệp vượt qua khác biệt múi giờ trong thương mại toàn cầu. Quan trọng hơn, AI mang đến khả năng gợi ý siêu cá nhân hóa. Bằng việc phân tích lịch sử mua sắm, thói quen và sở thích cá nhân, AI đưa ra những đề xuất sản phẩm, quảng cáo và nội dung riêng biệt cho từng người, khiến khách hàng cảm thấy được quan tâm và thấu hiểu.  Ông Nguyễn Đức Thắng, Trưởng bộ phận Kỹ thuật Sản phẩm AI tại Torus AI (Pháp), kiêm Giám đốc Trí tuệ Nhân tạo Taureau AI Việt Nam cho rằng, trải nghiệm nhập vai do AI tạo ra đã trở thành kỳ vọng bắt buộc đối với thương mại điện tử, và chỉ những doanh nghiệp dám đầu tư vào khía cạnh này mới có thể biến AI thành lợi thế cạnh tranh thực sự.

Không chỉ dừng ở trải nghiệm khách hàng, AI còn làm thay đổi căn bản hoạt động chuỗi cung ứng và lợi nhuận doanh nghiệp. Với khả năng dự báo nhu cầu dựa trên dữ liệu lịch sử, xu hướng thị trường, thậm chí tín hiệu từ mạng xã hội, AI giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong quản lý tồn kho, tránh tình trạng dư thừa hoặc thiếu hụt hàng hóa. Bằng cách phân tích các đơn hàng và lộ trình vận chuyển, AI còn hỗ trợ gom đơn, giảm chi phí logistics và tăng tốc độ giao hàng. Trong khi đó, vấn đề hoàn trả quốc tế vốn tiêu tốn nhiều chi phí cũng được hạn chế đáng kể nhờ AI gợi ý kích cỡ phù hợp, cải thiện độ chính xác thông tin sản phẩm và dự đoán khả năng trả hàng. Một ứng dụng khác là định giá động, cho phép doanh nghiệp tự động điều chỉnh giá theo cầu thị trường, đối thủ cạnh tranh hay mức tồn kho, từ đó tối ưu doanh thu.

Một thách thức lớn trong thương mại xuyên biên giới là rào cản ngôn ngữ và khác biệt văn hóa. AI tạo sinh đang mở ra lối đi mới khi có thể tạo ra nội dung marketing được bản địa hóa cho từng thị trường. Doanh nghiệp vì thế dễ dàng thích ứng với ngôn ngữ, sắc thái văn hóa và thị hiếu khách hàng ở nhiều quốc gia, mà không cần dựa quá nhiều vào quy trình dịch thuật thủ công tốn kém. Nhờ vậy, họ có thể xây dựng sự gần gũi, tin cậy và mở rộng thị trường toàn cầu một cách hiệu quả hơn.

Ông Nguyễn Đức Thắng chỉ ra rằng tại Mỹ, hơn 30% doanh nghiệp thương mại điện tử B2B đã tích hợp AI toàn diện; trong khi châu Âu, dù đi sau, cũng đang tăng tốc nhanh chóng. Với tốc độ phát triển này, ông nhấn mạnh các doanh nghiệp cần bắt đầu từ việc tối ưu hóa vận hành, xây dựng chiến lược AI phù hợp theo từng khu vực địa lý, đồng thời đầu tư mạnh vào trải nghiệm khách hàng nhập vai nếu muốn AI thực sự trở thành đòn bẩy cạnh tranh.

Triển vọng cho doanh nghiệp Việt

Đối với Việt Nam, đây được coi là “thời khắc vàng để bứt phá” trong thương mại điện tử xuyên biên giới. Quốc gia này sở hữu nhiều lợi thế như vị trí địa lý chiến lược để trở thành trung tâm logistics khu vực, nguồn nguyên liệu phong phú, lực lượng lao động trẻ và khả năng chuyển đổi số nhanh. Trong kỷ nguyên A-commerce, tích hợp AI vào chiến lược xuất khẩu số chính là chìa khóa để biến tiềm năng thành hiện thực.

Bộ Công Thương và Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã xác định thương mại điện tử xuyên biên giới là một trong những trụ cột chiến lược của kế hoạch phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026 - 2030. Mục tiêu là xây dựng một hệ sinh thái xuất khẩu số bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế của doanh nghiệp Việt. Để đạt được điều này, các giải pháp đồng bộ sẽ được triển khai: hoàn thiện khung thể chế, hỗ trợ doanh nghiệp đào tạo và nâng cao năng lực, tăng cường kết nối với các nền tảng thương mại điện tử lớn toàn cầu và phối hợp với Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để quảng bá, xúc tiến xuất khẩu.

Hạ tầng logistics của Việt Nam đang được củng cố mạnh mẽ. Theo ông Đinh Thanh Sơn, Phó Tổng Giám đốc ViettelPost, logistics là xương sống của thương mại điện tử. ViettelPost cùng các tập đoàn lớn như DHL, FedEx, UPS đã và đang đầu tư mạnh để rút ngắn thời gian giao hàng, tối ưu chi phí. Hệ thống cảng biển nước sâu như Cái Mép - Thị Vải cho phép hàng hóa đi thẳng tới Mỹ chỉ trong 16 ngày, tới châu Âu trong 21 ngày. Ngoài ra, các tuyến bay thẳng và đường bộ kết nối với Trung Quốc và khu vực Mekong góp phần hoàn thiện chuỗi vận tải. Khi kết hợp với AI, các tuyến đường có thể được tối ưu hóa, kho bãi quản lý thông minh và các vấn đề tiềm ẩn được dự báo sớm, từ đó nâng cao hiệu quả toàn bộ chuỗi cung ứng.

Không chỉ dừng ở hạ tầng, các nền tảng toàn cầu như Amazon Global Selling và Shopee cũng tích cực hỗ trợ doanh nghiệp Việt. Amazon Global Selling cung cấp giải pháp tư vấn 1-1, đào tạo nhân sự và công cụ dữ liệu dựa trên AI để tối ưu hóa kinh doanh. Shopee thông qua sáng kiến “Shopee Enables SMEs” cũng đang đồng hành cùng doanh nghiệp vừa và nhỏ trong vận hành, marketing và xuất khẩu số. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt như Yugeeks cũng tự xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ, kết hợp kho vận, chuỗi cung ứng và mạng lưới bán hàng đa kênh, nhằm đưa hàng Việt vươn tới các thị trường quốc tế qua Shopee, TikTok Shop hay Amazon.

Một mảnh ghép quan trọng khác là Khu Thương mại Tự do (FTZ). Theo ông Trần Thoang, Giám đốc CT-Strategies Việt Nam, FTZ sẽ trở thành “lõi thương mại điện tử” với hạ tầng e-fulfillment, kho ngoại quan, trung tâm xử lý hàng trả và hệ thống dữ liệu hiện đại. Khi kết nối với các trung tâm quốc tế như KLIA DFTZ (Malaysia), Dubai CommerCity (UAE) hay Liege eHub (EU), FTZ tại Việt Nam sẽ giúp rút ngắn thời gian, giảm chi phí logistics và nâng cao năng lực cạnh tranh hàng hóa.

Ở tầm doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Hoài An, Phó Chủ tịch Liên minh Thương mại điện tử xuyên biên giới toàn cầu, Chủ tịch ACBC Việt Nam, nhấn mạnh rằng doanh nghiệp Việt cần chuẩn bị kỹ lưỡng. Chất lượng sản phẩm phải đạt tiêu chuẩn quốc tế, đi kèm câu chuyện thương hiệu rõ ràng và vận hành chuyên nghiệp. Doanh nghiệp nên dịch chuyển từ mô hình gia công sang trực tiếp xây dựng thương hiệu và hướng tới mô hình bán hàng trực tiếp tới người tiêu dùng (D2C) để rút ngắn khoảng cách với khách hàng. Minh bạch và truy xuất nguồn gốc, thông qua công nghệ hiện đại và chứng nhận uy tín quốc tế, là điều kiện tiên quyết để tạo dựng niềm tin toàn cầu. Và trên hết, đầu tư vào AI và chuyển đổi số không còn là lựa chọn, mà đã trở thành kỳ vọng bắt buộc.

Kỷ nguyên A-commerce, với AI là “DNA mới” của thương mại, đang mở ra cơ hội chưa từng có cho Việt Nam. Sự kết hợp giữa công nghệ hiện đại, hạ tầng logistics vững chắc, chiến lược thương hiệu và mạng lưới FTZ sẽ là chìa khóa để đất nước trở thành trung tâm sản xuất, xuất khẩu và thương mại điện tử hàng đầu khu vực. Nắm bắt và khai thác sức mạnh của AI, hàng hóa và thương hiệu Việt sẽ có thể vươn xa, khẳng định vị thế vững chắc trên bản đồ thương mại toàn cầu.