Cải tiến mẫu mã sản phẩm thủ công mỹ nghệ: Hiện đại hay truyền thống?

Đổi mới hoàn toàn hay giữ lại phần nào nét truyền thống để tạo sự khác biệt là vấn đề cần cân nhắc trong cải tiến mẫu mã sản phẩm thủ công mỹ nghệ.
Đánh thức tiềm lực sản phẩm thủ công mỹ nghệ ViệtQuảng bá hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam tại Italia

Với 700 năm tuổi, 152 doanh nghiệp, 1.200 hộ sản xuất và kinh doanh dịch vụ, Bát Tràng không chỉ nổi danh là làng nghề truyền thống lâu năm mà còn là làng nghề nghìn tỷ của Thủ đô.

Ông Đặng Đình Túc - Trưởng ban Đại diện làng nghề gốm sứ Giang Cao, xã Bát Tràng, thông tin, những năm gần đây các hộ sản xuất trong làng nghề lắp thêm lò ga, thay hoàn toàn lò hộp nung than, cải tạo, nâng tầng, mở rộng nhà xưởng sản suất, đầu tư máy móc, dây chuyền sản xuất tiên tiến, kết hợp và phát huy kinh nghiệm sản xuất thủ công truyền thống. Bát Tràng đang xây dựng quy hoạch sản xuất gốm sứ truyền thống gắn với phát triển dịch vụ du lịch.

Sản xuất tại làng gốm Bát Tràng. Ảnh: Quang Minh
Sản xuất tại làng gốm Bát Tràng. Ảnh: Quang Minh

Làng nghề hiện có 2 nghệ nhân nhân dân, 6 nghệ nhân Ưu tú, 45 nghệ nhân Hà Nội, hơn 300 nghệ nhân làng nghề Việt Nam, hiện đã trình 6 hồ sơ đề nghị phong tặng danh hiệu nghệ nhân Ưu tú”, ông Đặng Đình Túc nhấn mạnh.

Dù rất tự hào với những gì làng gốm Bát Tràng đã đạt được, tuy nhiên, ông Đặng Đình Túc vẫn băn khoăn, sức cạnh tranh của sản phẩm làng nghề còn yếu so với sản phẩm cùng loại trên thị trường xuất khẩu. Nguyên do, sản phẩm chậm đổi mới mẫu mã, sản phẩm thiếu tính sáng tạo, thiếu tính thương mại, khó sản xuất hàng loạt.

Việc sáng tác mẫu mã sản phẩm theo tính tự phát, chưa có cơ sở tập trung để cho nghệ nhân, thợ giỏi sáng tác, thiết kế mẫu mã. Tại địa phương có cuộc thi bàn tay vàng của đoàn thanh niên nhưng chỉ tập trung mời thi hai năm một lần. Thiếu liên kết giữa làng nghề với các viện nghiên cứu, trường đại học, các nhà chuyên môn ngành thủ công mỹ nghệ”, ông Đặng Đình Túc nhấn mạnh.

Nhìn nhận ở phạm vi rộng hơn, TS. Nguyễn Thị Thu Hường - Trường Đại học Mở Hà Nội, cho hay, sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Việt Nam dù đẹp, độc đáo nhưng vẫn tồn tại những hạn chế. Trong đó, mẫu mã thủ công mỹ nghệ được nhận định còn đơn điệu; sản phẩm mang tính khác biệt hóa chưa cao nên khó cạnh tranh với nhiều sản phẩm thủ công của các nước khác.

Mặt khác, doanh nghiệp còn chậm đổi mới mẫu mã hoặc sản phẩm thiếu tính sáng tạo, đôi khi, sản phẩm sản xuất chưa thật sự đúng với nhu cầu khách hàng. Hoặc các thiết kế chỉ làm theo đơn hàng từ khách hoặc sao chép mẫu mã có sẵn trên thị trường. Một số sản phẩm thiết kế mới thiếu tính sáng tạo, ý tưởng thiết kế chưa xuất pháp từ nhu cầu của từng thị trường.

TS. Nguyễn Thị Thu Hường cũng nhận định, sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam đã xuất khẩu sang những thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc... nhưng việc mở rộng thị trường vẫn khó khăn do sản phẩm các năm sau ít có sự đổi mới, đa dạng so với các sản phẩm của đợt hàng trước; một số sản phẩm chưa thực sự có tính ứng dụng thiết thực, hiệu quả (sản phẩm vừa cần có tính trang trí nhưng cũng cần có giá trị sử dụng cao).

Các sản phẩm của làng nghề đa phần chưa có thương hiệu hàng hóa, mẫu mã, kiểu dáng thay đổi chậm nên sức cạnh tranh kém. Các mẫu thiết kế của nước ta còn thiếu tính thương mại nên rất khó để xuất khẩu ra thị trường quốc tế.

Đổi mới mẫu mã sản phẩu thủ công mỹ nghệ là vấn đề được bàn thảo lâu nay, tuy nhiên đổi mới hoàn toàn theo xu hướng hiện đại, hay cải tiến sản phẩm truyền thống. Ngay cả việc cải tiến như thế nào để giữ được nét tinh hoa truyền thống lại đưa được vẻ hiện đại vào sản phẩm, đáp ứng được công năng sử dụng là vấn đề khó.

Giải pháp cho vấn đề này, TS. Nguyễn Thị Thu Hường nhấn mạnh vai trò chủ động của doanh nghiệp, làng nghề. Trong đó, cơ sở làng nghề phải đầu tư nghiên cứu thị trường từng đối tượng khách để sản xuất ra những sản phẩm có mẫu mã, màu sắc phù hợp. Việc khảo sát có thể thực hiện online để tiết kiệm chi phí và thu được thông tin nhanh chóng.

Với vai trò kiến tạo chính sách, các cơ quan quản lý Nhà nước tổ chức đào tạo nguồn nhân lực, trong đó quan tâm đến các nghệ nhân để kết hợp hài hòa yếu tố truyền thống và phù hợp nhu cầu của xu thế hội nhập. Việc giảng dạy tạo mẫu sản phẩm, khuyến khích các cơ quan thông tin đại chúng quảng bá rộng rãi trên trang thương mại điện tử những thành tựu mới, sáng tạo mới về mẫu mã.

TS. Nguyễn Như Chinh-Phó Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, đồng tình, muốn sản phẩm thủ công mỹ nghệ phát triển mạnh mẽ hơn nữa phải “bật” được khỏi tư duy truyền thống mới tiếp tận được sâu với thị trường. Tuy nhiên, tinh hoa văn hóa Việt là một yếu tố quan trọng trong khai thác chất liệu để tạo nên những mẫu mã, kiểu dáng thiết kế mới cho sản phẩm thủ công mỹ nghệ phù hợp với nhu cầu của thị trường.

Do đó, tính truyền thống cần được phát huy những điểm thế mạnh thay vì bảo thủ, cố hữu giữ lại những mẫu mã truyền thống không còn phù hợp với thị trường”, TS. Nguyễn Như Chinh bày tỏ. Ông cũng đồng thời nhấn mạnh, để phát triển mẫu mã sản phẩm làng nghề, sản phẩm thủ công mỹ nghệ phù hợp cần có sự "bắt tay" của nhà thiết kế và nhà sản xuất.

Hải Linh
Bình luận

Đọc nhiều

Sơn La: Những kết quả ấn tượng sau 10 năm thực hiện Chỉ thị 35

Sơn La: Những kết quả ấn tượng sau 10 năm thực hiện Chỉ thị 35

Kết quả 10 năm thực hiện Chỉ thị 35 ở Sơn La cho thấy quyết tâm của hệ thống chính trị: Hàng nghìn vụ việc khiếu nại, tố cáo được giải quyết, giữ vững ổn định từ cơ sở.
Infographic | Thương mại  Việt Nam - Trung Quốc đạt gần 160 tỷ USD

Infographic | Thương mại Việt Nam - Trung Quốc đạt gần 160 tỷ USD

Theo thống kê mới nhất của Cục Hải quan, hết tháng 8, thương mại Việt Nam - Trung Quốc đạt 159,94 tỷ USD và nhập siêu của Việt Nam lên tới 75,92 tỷ USD.
Hợp tác kinh tế biên giới Việt Nam - Trung Quốc: Mô hình nào hợp lý?

Hợp tác kinh tế biên giới Việt Nam - Trung Quốc: Mô hình nào hợp lý?

Việt Nam và Trung Quốc đang phối hợp xây dựng khu hợp tác kinh tế qua biên giới, đây là mô hình chưa có tiền lệ nên nhận được nhiều ý kiến tham vấn.
Thị trường xăng dầu biến động trái chiều giữa xuất và nhập khẩu

Thị trường xăng dầu biến động trái chiều giữa xuất và nhập khẩu

Số liệu Hải quan cho thấy, xuất khẩu xăng dầu giảm sâu, còn nhập khẩu vẫn ở mức cao, phản ánh sự lệ thuộc ngày càng lớn vào nguồn cung bên ngoài.
Nhập khẩu ô tô tăng hơn 38%, đạt mốc kỷ lục 3 tỷ USD trong 8 tháng

Nhập khẩu ô tô tăng hơn 38%, đạt mốc kỷ lục 3 tỷ USD trong 8 tháng

8 tháng năm 2025, Việt Nam nhập khẩu 137.821 ô tô nguyên chiếc các loại với trị giá 3,02 tỷ USD, tăng 38,3% so cùng kỳ năm trước và đạt mức cao nhất từ trước đến nay.
Các thị trường ô tô nhập khẩu của Việt Nam nửa đầu tháng 9/2025

Các thị trường ô tô nhập khẩu của Việt Nam nửa đầu tháng 9/2025

Đến hết tháng 8/2025, Indonesia, Thái Lan và Trung Quốc là ba thị trường chủ lực, chiếm tới 94% tổng lượng ô tô nhập khẩu vào Việt Nam.
Di sản Tràng An: Nâng tầm ngành công nghiệp văn hóa

Di sản Tràng An: Nâng tầm ngành công nghiệp văn hóa

Giá trị của Di sản Tràng An được lan tỏa mạnh mẽ mỗi ngày, từ đó trở thành động lực phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, góp phần thúc đẩy du lịch xanh bền vững.
Dự báo lợi nhuận các ngân hàng tăng trưởng 21,5% nhờ tín dụng khả quan

Dự báo lợi nhuận các ngân hàng tăng trưởng 21,5% nhờ tín dụng khả quan

Công ty chứng khoán dự báo lợi nhuận sau thuế các ngân hàng sẽ tăng khoảng 21,5% so với cùng kỳ trong quý 3/2025, khả quan hơn so với mức 18,7% trong quý 2/2025.
Đẩy mạnh xúc tiến thương mại tìm đầu ra cho sản phẩm nghề truyền thống

Đẩy mạnh xúc tiến thương mại tìm đầu ra cho sản phẩm nghề truyền thống

Cần đẩy mạnh hơn hoạt động xúc tiến thương mại sản phẩm nghề truyền thống, với sự tham gia ngày một chủ động hơn của các làng nghề, cơ sở ngành nghề nông thôn.
Infographic | Những mặt hàng xuất khẩu sang Nga 8 tháng năm 2025

Infographic | Những mặt hàng xuất khẩu sang Nga 8 tháng năm 2025

Top 10 nhóm hàng chủ lực góp phần vào kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Nga bao gồm dệt may, cà phê, máy móc thiết bị, cùng nhiều mặt hàng nông sản và công nghiệp.