Bài 2: Bao giờ điệp khúc quy hoạch rồi điều chỉnh mới chấm dứt?

Để có thể cảm nhận những quy hoạch xây dựng ấy đi vào cuộc sống như thế nào, chỉ cần đi dọc tuyến đường Lê Văn Lương – Tố Hữu. Nơi được coi là một trong những tuyến đường huyết mạch về giao thông, cũng là nơi tập trung đông đảo nhất các công trình xây dựng, phong cách kiến trúc qua nhiều thời kỳ ở Hà Nội.

Đã có hẳn một bản kết luận của Thanh tra Bộ Xây dựng liên quan đến thực trạng trong quy hoạch, quản lý xây dựng theo quy hoạch của các công trình xây dựng hai bên tuyến đường này. Qua thanh tra cho thấy, thành phố và các cơ quan chức năng đã nhiều lần điều chỉnh đồ án hoặc điều chỉnh cục bộ hoặc chấp thuận tổng mặt bằng phương án kiến trúc rồi "điệp khúc" điều chỉnh lại tiếp tục lặp lại theo xu hướng: chuyển đổi công năng thành nhà ở, "nhồi" thêm tầng cao, tăng thêm diện tích sàn cho từng dự án.

“Việc điều chỉnh sai quy định dẫn đến tình trạng tăng dân số, chỉ tiêu quy hoạch không đảm bảo đối với từng dự án, từng ô quy hoạch, từng khu quy hoạch và đô thị, thiếu đất giáo dục, trường học, thiếu diện tích cây xanh, các công trình phục vụ không đảm bảo bán kính phục vụ…” Thanh tra Bộ Xây dựng nêu rõ.

Ngoài ra, một số cơ quan chức năng của thành phố cũng đã chấp thuận tổng mặt bằng, phương án kiến trúc sai quy định pháp luật tại 19 dự án, công trình không xác định chỉ giới xây dựng, cốt xây dựng, phạm vi xây dựng tầng hầm; 21 dự án, công trình có tầng hầm vượt quá chỉ giới xây dựng nhưng không được UBND thành phố cho phép; 32 công trình có nội dung vi phạm quy chuẩn xây dựng Việt Nam…

Tuyến đường Lê Văn Lương - Tố Hữu. Ảnh minh hoạ

Đối với quy hoạch chi tiết hai bên đường Lê Văn Lương, trong số 13 dự án nhà chung cư được thanh tra có 12 dự án không bố trí cây xanh, một dự án chỉ đạt 10%. Đáng chú ý là quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 hai bên đường Lê Văn Lương, Tố Hữu phê duyệt năm 2016 lần lượt có 8 và 5 dự án có chỉ tiêu quy hoạch không phù hợp quy hoạch phân khu phê duyệt năm 2015.

Những động thái điều chỉnh quy hoạch xây dựng nêu trên có thể nói đều xuất hiện trên các khu vực khác của thành phố ở các mức độ nhất định. Điều này đồng nghĩa với việc những ý tưởng kiến trúc, ý tưởng xây dựng trong các bản quy hoạch ban đầu đã không còn mang nhiều ý nghĩa, thậm chí là xa lạ với cuộc sống.

Hay nói một cách thẳng thắn, tính tuân thủ pháp luật của các ý tưởng quy hoạch xây dựng được phê duyệt đã bị bỏ qua, bị vi phạm và đã “mất thiêng” khi đi vào cuộc sống.

Có những quy định liên quan đến quy hoạch xây dựng là cấp nào phê duyệt thì cấp đó điều chỉnh. Nhưng các quy định đó lại cho thấy một kẽ hở khi không nói rõ quy trình điều chỉnh phải tuân thủ như quy trình xây dựng quy hoạch. Vì thế, chỉ cần một ông lãnh đạo nào đó “bút phê” vào góc đơn, góc công văn hay ra một quyết định đơn lẻ là mọi ý tưởng quy hoạch xây dựng thay đổi hết, thậm chí là xoay 180 độ so với ý tưởng đã được phê duyệt.

Thâm chí có một số chuyên gia xây dựng phải thốt lên rằng, lập quy hoạch xây dựng khó bao nhiêu thì việc điều chỉnh lại dễ bấy nhiêu. Việc dễ dàng điều chỉnh quy hoạch đã đẩy nhiều khu đô thị rơi vào tình trạng quá tải, tắc nghẽn. Ngoài ra, tình trạng buông lỏng quản lý của các cấp chính quyền và cơ quan chức năng trong việc giám sát, quản lý yếu kém nên tình trạng vi phạm trật tự xây dựng tràn lan đã đẩy không ít các khu đô thị, kể cả được đóng mác “cao cấp” vào cảnh “dở khóc, dở cười” như hiện nay.

Nhìn ra các nước trên thế giới, không khó để nhận thấy hạ tầng công trình đô thị và hạ tầng xây dựng của họ được xây dựng cách đây hàng trăm năm nhưng vẫn bảo đảm được các yêu cầu về tự nhiên, kỹ thuật… cho đến thời điểm hiện tại, vẫn phục vụ tốt cho cuộc sống của người dân. Nếu có mâu thuẫn, bất cập nào đó thì cũng chỉ là một vài vấn đề hoàn toàn có thể khắc phục. Điểm khác biệt ở đây chính là tầm nhìn xa rộng, tính khả thi, sự đầu tư và vì lợi ích cộng đồng trong công tác quy hoạch.

Công bằng mà nói, Hà Nội đã nhiều lần tỏ thái độ kiên quyết với những bất cập, sai phạm trong quản lý quy hoạch xây dựng bằng những nghị quyết, văn bản, thậm chí bằng thái độ quyết liệt thẳng tay xử lý các sai phạm. Nhiều đợt ra quân xử lý đã được triển khai. Nhưng lại có một nghịch lý là cứ sau các đợt xử lý ấy, vi phạm lại càng diễn ra phức tạp hơn, tiếp tục tái diễn, "trơ gan cùng tuế nguyệt" như một sự thách thức chính quyền.

Xét cho đến cùng, bản chất câu chuyện như đã được nhắc trong bài trước, vẫn chỉ là yếu tố con người.

Để giải quyết tình trạng trên, điều không có gì mới với các cơ quan chức năng vẫn là phải siết chặt việc quản lý quy hoạch; quản lý, giám sát nghiêm việc xây dựng hạ tầng nói chung, hạ tầng xã hội nói riêng tại các khu đô thị mới; ngăn chặn lợi ích nhóm trong lĩnh vực bất động sản “núp bóng” dưới hình thức điều chỉnh quy hoạch; tăng cường công tác quản lý quy mô dân số, mật độ dân số để không phát sinh những “siêu phường”, “siêu quận”.

Hà Nội đang chuẩn bị đón một loạt các quận mới được tổ chức lại trên cơ sở một số huyện mà trước mắt sẽ là hai quận: quận Đông Anh và quận Gia Lâm. Đó là điều rất đáng mừng, đáng tự hào trong tiến trình phát triển của thủ đô. Nhưng đi cùng với niềm vui vẫn còn nỗi lo canh cánh: liệu những câu chuyện bất cập đến đáng buồn, những hình tượng “vỡ trận” trong quy hoạch xây dựng đã từng xảy ra liệu có lặp lại hay không? Và đi cùng đó là những quỹ đất dồi dào để phát triển liệu có thực sự phục vụ lợi ích cộng đồng hay không?