Ngân hàng đồng lòng chống gian lận: Phối hợp trở thành lá chắn bảo vệ niềm tin

Theo các nhà quản lý, chuyên gia tài chính - ngân hàng, đại diện các tổ chức tín dụng,… việc Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho ra mắt Sổ tay hướng dẫn phối hợp hỗ trợ xử lý rủi ro đối với tài khoản, thẻ và đơn vị chấp nhận thanh toán liên quan đến giao dịch chuyển tiền, thanh toán nghi ngờ gian lận giả mạo, lừa đảo (Sổ tay) đã đánh dấu bước tiến mới trong nỗ lực bảo vệ người dùng tài chính. Đây là lần đầu tiên ngành Ngân hàng có một bộ quy trình chung để phối hợp giữa các tổ chức tín dụng và các cơ quan chức năng, một sự chuyển biến từ nhận thức sang hành động đồng bộ, thực chất nhằm chống lận giả mạo, lừa đảo tài chính.

Từ nỗ lực riêng lẻ đến hành động đồng thuận

Chia sẻ tại cuộc họp triển khai Sổ tay hướng dẫn phối hợp hỗ trợ xử lý rủi ro đối với tài khoản, thẻ và đơn vị chấp nhận thanh toán liên quan đến giao dịch chuyển tiền, thanh toán nghi ngờ gian lận giả mạo, lừa đảo, do Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam tổ chức ngày 21/10, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, khẳng định, hệ thống thanh toán số của Việt Nam hiện đạt trình độ hàng đầu khu vực, thậm chí thuộc nhóm quốc gia có hệ thống chuyển tiền nhanh nhất thế giới. Tuy nhiên, đi kèm sự phát triển mạnh mẽ là thách thức ngày càng lớn từ tội phạm công nghệ cao. Các đối tượng gian lận lợi dụng chính sự thuận tiện của kênh thanh toán để thực hiện hành vi lừa đảo có tổ chức, quy mô ngày càng tinh vi.

“Công tác hỗ trợ, ngăn chặn các dòng tiền liên quan đến gian lận, lừa đảo đang trở nên ngày càng phức tạp. Để khắc phục, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đã làm được một việc rất đáng ghi nhận, đó là ban hành Sổ tay hướng dẫn quy trình phối hợp xử lý rủi ro”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Theo ông, nếu việc “tuân thủ pháp luật” đã khó thì “tuân thủ sự đồng thuận” giữa các ngân hàng để cùng bảo vệ khách hàng còn khó hơn, bởi đó là phép thử của tinh thần trách nhiệm và sự sẻ chia trong toàn hệ thống.

“Uy tín của mỗi ngân hàng, cũng như của cả hệ thống, phụ thuộc vào cách chúng ta hành động với nhau trong những trường hợp như thế này”, ông Tuấn nhấn mạnh thêm và coi sự đồng thuận chính là chìa khóa bảo vệ niềm tin người dùng.

Đại diện Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 - Bộ Công an), ông Hoàng Ngọc Bách, đánh giá, đây là sự kiện có ý nghĩa lớn trong công tác phòng chống tội phạm lừa đảo công nghệ cao. “Lần đầu tiên chúng ta có một bộ Sổ tay hướng dẫn phối hợp giữa các ngân hàng và tổ chức tín dụng với nhau, điều mà trước đây đã nói rất nhiều nhưng chưa thực sự triển khai”, ông Bách nói.

Thực tế cho thấy, các vụ việc lừa đảo hiện nay không còn dừng ở phạm vi trong nước mà đã mang yếu tố xuyên biên giới, với thủ đoạn giả mạo email đối tác để yêu cầu chuyển tiền quốc tế. Nhờ sự phối hợp giữa lực lượng công an và các ngân hàng, nhiều vụ việc đã được ngăn chặn, giúp hoàn trả tiền cho đối tác nước ngoài, thể hiện nỗ lực thực chất của Việt Nam trong xử lý tội phạm tài chính xuyên quốc gia.

Chia sẻ tại cuộc họp, đại diện VietinBank cũng đồng tình, dù Sổ tay không mang tính pháp lý bắt buộc nhưng lại là công cụ có giá trị thực tiễn, tạo cơ sở để các ngân hàng liên kết và phối hợp hiệu quả hơn. Ngay sau khi văn bản được ban hành, ngân hàng đã tiến hành rà soát toàn bộ quy trình nội bộ, đánh giá mức độ tương thích để kịp thời điều chỉnh.

“Chúng tôi mong muốn sự phối hợp này không chỉ là nỗ lực riêng lẻ, mà là nỗ lực đồng bộ của toàn hệ thống, bởi chỉ khi tất cả cùng hành động nhất quán, chúng ta mới có thể ngăn chặn hiệu quả tội phạm công nghệ cao trong lĩnh vực ngân hàng”, đại diện VietinBank chia sẻ.

Từ góc độ quản trị rủi ro, TPBank cũng cho rằng, sự thay đổi lớn nhất mà Sổ tay mang lại chính là “nguyên tắc chia sẻ”. Trước đây, khi xảy ra sự cố, mỗi ngân hàng có xu hướng xử lý nội bộ, ít chia sẻ thông tin. Nhưng với cơ chế mới, việc chia sẻ, phối hợp là yêu cầu bắt buộc để xử lý nhanh và thống nhất. Đại diện TPBank cho biết, sau khi rà soát quy trình, ngân hàng đã chỉ đạo thiết lập đầu mối phối hợp qua nhóm thư điện tử chung, bố trí nhân sự trực xử lý 24/7, kể cả ngày nghỉ lễ, bởi gian lận có thể xảy ra bất cứ lúc nào và không thể trì hoãn.

Kích hoạt “thời điểm vàng” ngăn chặn gian lận

Theo ông Hoàng Ngọc Bách, yếu tố quan trọng trong xử lý các vụ việc lừa đảo là xác định “thời điểm vàng”, giai đoạn ngay sau khi người bị hại trình báo. “Khi người bị hại theo hướng dẫn của ngân hàng đến cơ quan công an trình báo, lực lượng công an tiếp nhận thông tin ngay thì khả năng phong tỏa, thu hồi tiền là cao nhất”, ông Bách khẳng định.

Từ kinh nghiệm phối hợp thực tiễn, A05 kiến nghị cần làm rõ vai trò của lực lượng công an trong quy trình xử lý, để việc phối hợp được triển khai thực chất, không hình thức. Sự liên thông dữ liệu giữa Bộ Công an và hệ thống ngân hàng, theo ông Bách, là điều kiện cần thiết để tạo “lá chắn kép”, vừa ngăn chặn, vừa cảnh báo sớm các giao dịch đáng ngờ.

Góc nhìn này được vị đại diện VietinBank chia sẻ: “Với hệ thống dữ liệu của Bộ Công an, đặc biệt là nền tảng VneID, nơi đã tích hợp phần khai báo tài khoản gian lận, nếu được liên thông trực tiếp với các ngân hàng, khả năng phát hiện và ngăn chặn tội phạm tài chính sẽ tăng mạnh”. Đại diện ngân hàng cũng đề xuất mở rộng phạm vi giám sát sang các ví điện tử, kênh đang được tội phạm tận dụng để trung chuyển hoặc rút tiền nhanh.

Bổ sung góc nhìn pháp lý, BIDV cho biết, ngay khi có chủ trương xây dựng Sổ tay, ngân hàng đã rà soát toàn bộ hợp đồng tài khoản, hợp đồng thẻ, hợp đồng với đơn vị chấp nhận thẻ nhằm đảm bảo đủ điều kiện pháp lý khi xử lý sự cố. Đại diện BIDV nhìn nhận, phòng chống gian lận là một trong những vấn đề “nhức nhối” nhất của ngành, bởi người làm công tác rủi ro chịu áp lực lớn, vừa phải hành động nhanh, vừa phải thận trọng để tránh ảnh hưởng tới khách hàng vô tội.

Đại diện BIDV kiến nghị thống nhất nguyên tắc “đã giữ tiền nghi ngờ lừa đảo thì không hoàn trả, kể cả khi khách hàng yêu cầu đóng tài khoản” để tránh sự không nhất quán giữa các ngân hàng, đồng thời đề xuất Hiệp hội Ngân hàng tiếp tục đóng vai trò điều phối trung tâm, thành lập nhóm chuyên môn thường trực nhằm xử lý kịp thời các tình huống phát sinh.

Ở góc độ kỹ thuật, bà Lê Thị Hồng Nhung, Phó Trưởng phòng Trung tâm giám sát và vận hành dịch vụ của NAPAS, đơn vị soạn thảo Sổ tay, cho biết, quy trình được thiết kế để tự động truy vết các giao dịch liên quan ngay khi nhận được yêu cầu tra soát, giúp rút ngắn thời gian phản hồi và tăng khả năng phong tỏa tài khoản. Bà cũng lưu ý, để tránh bị lợi dụng, tổ chức yêu cầu phải đảm bảo khách hàng khiếu nại cam kết tính chính xác của thông tin và chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu có tranh chấp phát sinh.

Sự ra đời của Sổ tay, với quy trình cụ thể, cơ chế phối hợp rõ ràng, cùng quyết tâm chung của Ngân hàng Nhà nước, Hiệp hội Ngân hàng, lực lượng công an và các tổ chức tín dụng, không chỉ thể hiện sự chủ động của hệ thống tài chính trước những rủi ro an ninh mạng, mà còn là lời cam kết bảo vệ người dùng đến cùng. Bằng sự đồng thuận và hành động thực chất, ngành Ngân hàng đang từng bước tạo dựng “lá chắn” vững vàng hơn trước các nguy cơ gian lận, nơi mỗi phút được xử lý kịp thời chính là “thời điểm vàng” giữ vững niềm tin và an toàn của người dân.