Chiều 16/5, tiếp tục chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 9, Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn đã trình bày Báo cáo kiểm toán Báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước năm 2023. Báo cáo đã chỉ rõ nhiều bộ, ngành, địa phương thực hiện chưa đúng quy định về nguồn cải cách tiền lương.

Trích lập chưa đảm bảo tỷ lệ, chưa đúng quy định

Qua tổng hợp nguồn kinh phí cải cách tiền cho thấy, số dư lũy kế nguồn này tăng nhanh qua các năm (năm 2021 là 262.974 tỷ đồng, năm 2022 là 432.350 tỷ đồng, năm 2023 là 536.394 tỷ đồng).

Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn. Ảnh: VPQH

Theo quy định hiện hành, việc tạo lập nguồn cải cách tiền lương từ 70% tăng thu ngân sách địa phương so với dự toán; 50% tăng thu ngân sách địa phương dự toán năm hiện hành so với dự toán năm trước liền kề; 40% thu sự nghiệp, 35% thu viện phí; 10% tiết kiệm tăng thêm chi thường xuyên…

Theo ông Ngô Văn Tuấn, việc phải sử dụng 70% từ nguồn tăng thu ngân sách địa phương so với dự toán để tạo nguồn cải cách tiền lương song dự toán thu lại có xu hướng lập không sát khả năng thực tế, dẫn tới số tăng thu cao, nhưng chủ yếu lại sử dụng cho cải cách tiền lương, trong khi nhiều nhiệm vụ chi cần thiết, cấp bách khác, như: Chi đầu tư phát triển, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo..., lại thiếu nguồn để chi.

Ngoài ra, những năm gần đây Bộ Tài chính lại tổng hợp cả số thu kết dư ngân sách năm trước vào số tăng thu so với dự toán là không phù hợp với quy định tại điểm đ khoản 7 Điều 9, khoản 2 Điều 59 Luật NSNN, làm nguồn cải cách tiền lương tăng cao.

Về sử dụng theo các Nghị quyết của Quốc hội về dự toán ngân sách nhà nước năm 2024 và 2025 cho thấy, tổng kinh phí cải cách tiền lương đã sử dụng là 185.659 tỷ đồng.

Như vậy, đến năm 2025 nguồn cải cách tiền lương năm 2023 chuyển sang 2024 vẫn còn dư 350.735 tỷ đồng, trong khi số dư nguồn tích lũy cải cách tiền lương nêu trên chưa bao gồm khoản phải trích tạo nguồn cải cách tiền lương các năm 2024 và 2025.

Theo ông Ngô Văn Tuấn, kết quả kiểm toán tại các địa phương cho thấy, một số địa phương chưa trích lập đủ hoặc xác định nguồn cải cách tiền lương chưa đúng quy định 3.528,72 tỷ đồng.

Việc theo dõi, quản lý nguồn cải cách tiền lương chưa phù hợp 3.715,52 tỷ đồng; 18 địa phương sử dụng nguồn cải cách tiền lương chi đầu tư, chi thường xuyên hoặc các nhiệm vụ khác không đúng quy định 1.389,69 tỷ đồng.

"Đặc biệt, một số địa phương chưa rà soát hết nguồn lực khi xác định nhu cầu, dẫn đến trong năm ngân sách trung ương bổ sung song cuối năm vẫn còn dư nguồn cải cách tiền lương; có 06 địa phương kiểm toán nhà nước xác định lại nguồn cải cách tiền lương đến ngày 31/12/2023 cao hơn số Bộ Tài chính thông báo thẩm định"- ông Ngô Văn Tuấn thông tin.

Thu dầu thô vượt 47,6% dự toán giao, giảm chi ngân sách

Theo ông Ngô Văn Tuấn, tổng số nợ công đến 31/12/2023 là 3.722.699,95 tỷ đồng, tăng 4,65% so với năm 2022, bằng 36,07% GDP.

Kiểm toán nhà nước khẳng định, các chỉ tiêu nợ công năm 2023 trong giới hạn cho phép của Quốc hội. Nợ công bình quân là 37,11 triệu đồng/người, tăng so với năm 2021 và 2022 (cụ thể năm 2022 là 35,77 triệu đồng/người, năm 2021 là 36,71 triệu đồng/người).

Đối với thu ngân sách nhà nước, quyết toán 1.770.776 tỷ đồng, bằng 109,3% (tương ứng vượt 150.032 tỷ đồng) dự toán giao, bằng 97,3% thực hiện năm 2022 (1.820.310 tỷ đồng); trong đó, thu nội địa vượt 11,2% dự toán giao; thu từ hoạt động xuất nhập khẩu đạt 86,7% dự toán giao; thu dầu thô vượt 47,6% dự toán giao.

Ngoài ra, khoản thu Thuế bảo vệ môi trường chỉ đạt 58,3% dự toán giao, đây là năm thứ 3 liên tiếp không đạt dự toán giao.

Liên quan đến công tác quản lý thu của cơ quan thuế, theo báo cáo kiểm toán công tác này vẫn còn một số hạn chế như: Quản lý thu đối với hộ kinh doanh chưa đầy đủ, chính xác, chưa phối hợp với cơ quan có liên quan để thu hồi giấy phép đăng ký kinh doanh đối với các hộ nghỉ kinh doanh quá 6 tháng theo quy định; chưa thực hiện thanh, kiểm tra sau hoàn thuế theo nguyên tắc rủi ro và trong thời hạn 05 năm theo quy định; chậm giải quyết hoàn thuế giá trị gia tăng (GTGT) cho người nộp thuế theo quy định.

Việc quản lý tiền thuê đất, tiền sử dụng đất vẫn còn tình trạng đơn vị sử dụng đất nhưng chưa có quyết định thuê đất hoặc hợp đồng thuê đất, chưa thu hồi được đất cho thuê đối với trường hợp đã có quyết định thu hồi đất nhiều năm; chưa điều chỉnh hoặc chậm điều chỉnh đơn giá thuê đất khi hết thời kỳ ổn định đơn giá thuê đất; xác định tiền thuê đất trả liền một lần chưa phù hợp quy định; miễn tiền thuê đất không đúng đối tượng.

Toàn cảnh phiên họp chiều 16/5. Ảnh: VPQH

Cùng với đó, công tác quản lý về tài nguyên khoáng sản còn sai sót trong kê khai sản lượng để tính thuế tài nguyên vượt công suất tại giấy phép khai thác được cấp; kê khai phí bảo vệ bảo vệ môi trường và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản chưa đầy đủ.... Ngoài ra, tại cơ quan hải quan còn trường hợp kê khai giảm thuế GTGT (2%) đối với một số mặt hàng không đúng quy định và các trường hợp áp mã hàng hóa chưa thống nhất.

Chi ngân sách năm 2023 quyết toán 1.936.912 tỷ đồng, bằng 93,3% dự toán, giảm 139.332 tỷ đồng.

Trong đó, chi cho đầu tư phát triển, quyết toán là 723.839 tỷ đồng, bằng 99,3% dự toán giao; chi thường xuyên đạt 1.117.207 tỷ đồng, bằng 95,3% dự toán giao.

Đồng thời, Kiểm toán nhà nước cũng thống nhất với số liệu quyết toán ngân sách nhà nước năm 2023 do Chính phủ trình Quốc hội, cụ thể: Tổng thu cân đối ngân sách nhà nước là 3.023.547 tỷ đồng; tổng chi cân đối ngân sách nhà nước là 3.176.154 tỷ đồng và bội chi ngân sách nhà nước 291.564 tỷ đồng, bằng 2,83% GDP thực hiện.