Đề xuất 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật

Lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm

Phát biểu bế mạc Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất với chủ đề “Hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới", Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, hoạt động lập pháp của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV đã có sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy, quy trình xây dựng, chủ động, sáng tạo, tích cực, chuẩn bị từ sớm, phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”, phản ứng kịp thời với những tình huống mới, đáp ứng yêu cầu thực tiễn cuộc sống.

Các chính sách được ban hành lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, tích cực tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, góp phần giải phóng sức sản xuất, huy động, sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho sự nghiệp phát triển đất nước.

Trong những kỳ họp gần đây, các dự án luật được Quốc hội thông qua bảo đảm ngắn gọn, rõ ràng, chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, giao quyền chủ động, linh hoạt, tạo điều kiện thuận lợi cho Chính phủ trong quá trình tổ chức thực hiện; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính.

Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, hệ thống pháp luật trong thời gian qua đã ngày càng được hoàn thiện, đạt được một số kết quả nổi bật. Cụ thể, công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tổ chức bộ máy các cơ quan nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, triển khai tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp theo chủ trương của Đảng được triển khai đồng bộ, có hệ thống, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc hình thành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, gắn với phân cấp, phân quyền triệt để, đồng bộ, tạo sự chủ động cho các cơ quan, tổ chức trong tổ chức thực hiện.

Công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã có nhiều đột phá quan trọng; các luật, nghị quyết được ban hành đã kịp thời tháo gỡ những “rào cản”, “điểm nghẽn”, tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, khơi thông nguồn lực về tài chính, ngân sách, hỗ trợ mạnh mẽ cho hệ sinh thái khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Khung khổ pháp lý về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được hoàn thiện theo hướng tạo thuận lợi cho đầu tư kinh doanh, khơi thông nguồn lực xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế, nhất là kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn... để phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Công tác hoàn thiện pháp luật về văn hóa, xã hội đã góp phần hoàn thiện thể chế, xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; tạo hành lang pháp lý vững chắc để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy hội nhập quốc tế về giáo dục; nâng cao năng lực hệ thống y tế, phát triển công nghiệp dược, y học cơ sở và y học dự phòng, đồng thời bảo đảm an sinh xã hội và quyền lợi của người dân trong tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng.

Hệ thống pháp luật về quốc phòng, an ninh và đối ngoại đã không ngừng được hoàn thiện, góp phần giữ vững sự ổn định về chính trị, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, công tác hội nhập quốc tế không ngừng phát triển cả về chiều rộng và chiều sâu.

Đề xuất 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp

Bên cạnh đó, theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, các tham luận, các ý kiến phát biểu cho rằng, trong công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật vẫn còn tình trạng quyền lực chưa được kiểm soát đầy đủ, trách nhiệm chưa được quy định rõ ràng, minh bạch, chưa thực chất.

Trong nhiều năm, phân cấp, phân quyền luôn được coi là trọng tâm cải cách hành chính, nhưng kết quả vẫn chưa đạt được như mong muốn. Các quy định mới về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia thiếu một số hướng dẫn chi tiết dẫn đến lúng túng trong quá trình triển khai thi hành.

Hệ thống pháp luật về đầu tư, kinh doanh còn có những quy định chồng chéo, mâu thuẫn, chưa rõ, làm gia tăng rủi ro pháp lý đối với doanh nghiệp, đặc biệt là trong các lĩnh vực đầu tư dài hạn. Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật hiện hành còn thiếu tính ổn định và khả năng dự báo.

Việc ban hành, sửa đổi văn bản pháp luật diễn ra với tần suất cao, nhiều khi chưa có đánh giá tác động đầy đủ, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc xây dựng kế hoạch sản xuất, kinh doanh, hoạch định chiến lược dài hạn. Thể chế, chính sách trong lĩnh vực văn hóa còn chậm đổi mới; một số chính sách thuộc lĩnh vực xã hội chưa theo kịp sự phát triển kinh tế.

Chính sách đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chưa có bước đổi mới đột phá để đáp ứng nhu cầu của xã hội và thị trường lao động, vẫn còn tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ” trong phát triển nguồn nhân lực. Một số chính sách trong lĩnh vực quản lý dược phẩm, trang thiết bị y tế, bảo hiểm y tế và xã hội hóa y tế còn thiếu thống nhất.

Theo đó, các cơ quan, tổ chức, các đại biểu và chuyên gia đã đề xuất 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật trong thời gian tới.

Thứ nhất, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy, thúc đẩy đột phá chiến lược, kiến tạo hệ sinh thái phát triển mới, tập trung hoàn thiện toàn diện, đồng bộ thể chế để phát triển nhanh, bền vững đất nước.

Thứ hai, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cần tập trung chỉ đạo xây dựng Đề án Định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI, bảo đảm đồng bộ, thống nhất với Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” do Bộ Tư pháp chuẩn bị.

Thứ ba, tăng cường kiểm soát quyền lực trong hoạt động xây dựng pháp luật, ngăn chặn tình trạng lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ trong xây dựng chính sách, bảo đảm mọi quyết định đều đặt lợi ích quốc gia, dân tộc và lợi ích của nhân dân lên trên hết; thường xuyên theo dõi, rà soát, đánh giá hiệu quả pháp luật sau ban hành, ứng dụng công nghệ trong tiếp nhận, phản hồi và xử lý các phản ánh, kiến nghị của người dân, doanh nghiệp liên quan đến việc thực thi pháp luật. Chính sách ban hành phải đo được bằng tác động, kiểm soát được rủi ro, đặc biệt là phải tạo ra thuận lợi, không tạo thêm thủ tục. 

Thứ tư, thực hiện đồng bộ các giải pháp mang tính đột phá, toàn diện và quyết liệt để tạo ra sự chuyển biến căn bản về chất lượng đội ngũ nhân lực trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Thứ năm, trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế số, dữ liệu số đang được ứng dụng ngày càng sâu, rộng vào mọi lĩnh vực quản trị quốc gia, công tác hoàn thiện thể chế, pháp luật không thể đứng ngoài dòng chảy đó.

Hiện nay, thực tiễn hệ thống pháp luật của chúng ta vẫn đang được quản lý và vận hành theo cách tiếp cận truyền thống, trong khi tốc độ ban hành văn bản nhanh, mối quan hệ đan xen phức tạp giữa các lĩnh vực, cùng khối lượng pháp luật ngày càng lớn, đang tạo ra một sức ép rất lớn lên Quốc hội, Chính phủ và các Bộ, ngành, địa phương.

Các vấn đề “chồng chéo - mâu thuẫn - thiếu thống nhất” luôn nằm trong nhóm nguyên nhân hàng đầu gây khó khăn cho thi hành pháp luật, cản trở môi trường đầu tư, kinh doanh, làm gia tăng chi phí tuân thủ và giảm năng lực dự báo của nền kinh tế.

Những điểm nghẽn này không thể được giải quyết chỉ bằng việc sửa đổi từng luật hay hoàn thiện kỹ thuật lập pháp theo kiểu truyền thống mà cần thiết phải thay đổi tư duy quản trị nhà nước từ “soạn thảo văn bản luật” sang “thiết kế và quản lý hệ thống pháp luật”.

Do đó, cần tiếp tục nghiên cứu việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong xây dựng pháp luật nhằm giúp cho hệ thống pháp luật của Việt Nam vận hành minh bạch, thông suốt và hiệu quả hơn.

Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định, những nội dung trao đổi tại diễn đàn không chỉ là tổng kết thực tiễn trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật trong nhiệm kỳ vừa qua, rút ra bài học kinh nghiệm mà còn đề xuất nhiều kiến nghị, giải pháp quan trọng, khả thi phục vụ công tác xây dựng pháp luật và hoạch định chính sách, góp phần không nhỏ vào công tác tổng kết nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV cũng như cho việc chuẩn bị xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI.

Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định ngay sau diễn đàn này, Ban tổ chức sẽ xây dựng Báo cáo tổng thuật với đầy đủ kết quả của Diễn đàn gửi tới Quốc hội, Chính phủ, các Ban, Bộ, ngành trung ương và địa phương để kịp thời phục vụ việc tổng kết nhiệm kỳ, nghiên cứu, xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI và Chương trình lập pháp những năm tiếp theo; nghiên cứu, tham khảo trong quá trình nghiên cứu sửa đổi các quy định của pháp luật nói chung cũng như trong quá trình hoạch định các chủ trương, chính sách, định hướng về phát triển kinh tế - xã hội. Trước hết là các Luật, Nghị quyết và các cơ chế chính sách ngay trong Kỳ họp thứ 10 này của Quốc hội.