Từ gánh hàng rong đến khát vọng OCOP xuất khẩu

Hương vị trăm năm - Niềm tự hào OCOP Hà Nội

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, các củaChương trình Mỗi xã một sản phẩm (sản phẩm OCOP) của Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để vươn tầm và khẳng định giá trị. Thế nhưng, bên cạnh những thành công đáng tự hào, con đường xuất khẩu vẫn còn không ít thử thách. Câu chuyện của Bách Hương Xuân - thương hiệu ô mai truyền thống hơn trăm năm tuổi tại làng nghề Cao Viên, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, Hà Nội là một minh chứng sống động cho khát vọng và cả những trăn trở ấy.

Ẩn mình trong lòng thủ đô, Bách Hương Xuân giữ trọn hương vị truyền thống được hun đúc qua nhiều thế hệ. Ô mai nơi đây không chỉ là thức quà dân dã mà còn là mảnh ghép dịu dàng trong ký ức tuổi thơ, gói trọn nét tinh tế của đất Tràng An - nơi vị chua, cay, mặn, ngọt hòa quyện như chính cái tình thanh lịch của người Hà Nội.

Câu chuyện bắt đầu từ gần một thế kỷ trước khi ông nội của chị Nguyễn Thị Lệ - Giám đốc Công ty CPTM An Gia Food gánh hàng rong bán ô mai khắp phố phường Hà Nội. Trải qua bốn thế hệ, chị Lệ trở thành người kế nghiệp, dù ban đầu theo đuổi nghề Đông y. Những biến cố trong cuộc sống đưa chị trở lại với nghề gia truyền, để rồi chị nhận ra ô mai không chỉ là món ăn mà còn là một phần tâm hồn, ký ức của Hà Nội. Cái tên “Bách Hương Xuân” mang ý nghĩa “trăm năm lưu giữ hương vị mùa xuân”, được chị đặt với mong muốn bảo tồn và lan tỏa giá trị truyền thống ấy.

Điểm khác biệt lớn nhất của Bách Hương Xuân là toàn bộ sản phẩm được làm thủ công, giữ nguyên “vị cổ xưa” với đủ tầng vị chua, cay, mặn, ngọt, bùi. Nguyên liệu được chế biến từ đường phèn, gừng tươi, phơi nắng tự nhiên hoặc sấy nhẹ, tuyệt đối không dùng chất bảo quản hay phẩm màu công nghiệp.

Để đảm bảo độ tươi ngon và dẻo, doanh nghiệp áp dụng phương thức “khách gọi thì xào mới”, không để sẵn hàng trong kho. Cách làm này giữ cho ô mai luôn đạt độ dẻo lý tưởng, đúng như cách các bà, các mẹ gốc Hà Nội từng làm. Dù điều này có thể gây khó khăn trong những dịp cao điểm như Tết, với khối lượng đơn hàng vài tấn mỗi ngày, nhưng Bách Hương Xuân vẫn kiên định. Vào mùa sấu, cơ sở sản xuất từ một đến hai tạ mỗi ngày, sử dụng máy lọc quả chuyên dụng để vừa đảm bảo tiến độ vừa giữ chất lượng.

Nguồn nguyên liệu cũng được chọn lọc kỹ lưỡng. Doanh nghiệp bao tiêu toàn bộ sấu, khế, hồng bì từ người dân địa phương, đồng thời hợp tác với các hợp tác xã uy tín tại Bắc Kạn để lấy mơ và tại Sơn La để lấy mận Mộc Châu. Việc bao tiêu không chỉ giúp kiểm soát nguồn gốc và chất lượng mà còn tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân, kể cả người già ở vùng trồng.

Năm 2020, chị Lệ tận dụng cơ hội từ chương trình OCOP do Hà Nội triển khai để chuẩn hóa sản phẩm, hoàn thiện bao bì, nhãn mác, hồ sơ kỹ thuật và thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc. Nhờ đó, đến năm 2022, 10 dòng sản phẩm ô mai của Bách Hương Xuân đã được công nhận OCOP 4 sao, gồm mứt hồng bì, mận xào gừng, mơ gừng cùng nhiều hương vị đặc trưng khác. Năm 2024, thương hiệu này trở thành sản phẩm ô mai duy nhất của Thủ đô đạt OCOP 4 sao. Các sản phẩm nhanh chóng được đưa vào những kênh phân phối uy tín như quầy hàng Lucky Gift Shop ở sân bay quốc tế Nội Bài, các điểm dừng nghỉ và cửa hàng trái cây nhập khẩu.

Tháng 7/2024, Bách Hương Xuân chính thức chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang mô hình Công ty CPTM An Gia Food, một bước đi chiến lược để đáp ứng yêu cầu xuất hóa đơn cho các đơn vị lớn như siêu thị, sân bay, đồng thời mở ra cơ hội mở rộng thị trường. Doanh nghiệp đã mạnh dạn đầu tư hệ thống máy móc sơ chế, đóng gói hiện đại, từng bước xây dựng thương hiệu chuyên nghiệp theo hướng chuẩn hóa OCOP.

Khát vọng xuất khẩu và những rào cản cần tháo gỡ

Dù đã gặt hái được nhiều thành công tại thị trường trong nước, khát vọng lớn nhất của Bách Hương Xuân vẫn là đưa sản phẩm vươn ra thế giới và đạt mục tiêu OCOP 5 sao. Đây không chỉ là danh hiệu mà còn là cơ hội để phục vụ cộng đồng người Việt ở nước ngoài và giới thiệu hương vị Hà Nội tới bạn bè quốc tế. Nhiều khách hàng trong nước đã mua ô mai Bách Hương Xuân rồi gửi sang nước ngoài cho người thân, nhưng doanh nghiệp mong muốn có thể trực tiếp xuất khẩu để mở rộng quy mô và giảm chi phí cho khách hàng.

Tuy nhiên, hành trình này vẫn gặp nhiều khó khăn. Chị Lệ thừa nhận, điều trăn trở nhất hiện tại là chưa biết phải đi theo hướng nào để xuất khẩu và chưa nhận được sự hướng dẫn cụ thể. Đầu tháng 8/2025, chị đã tham gia Hội nghị “Ứng dụng chuyển đổi số trong phát triển sản phẩm OCOP xuất khẩu” nhằm tìm giải pháp đưa ô mai truyền thống lên các nền tảng thương mại toàn cầu. Chị cũng ấp ủ mong muốn có một sàn thương mại điện tử chuyên biệt dành cho nông sản Việt, nơi quy trình xuất khẩu được đơn giản hóa và thân thiện hơn với những cơ sở sản xuất nhỏ.

Ngoài khó khăn về định hướng xuất khẩu, doanh nghiệp còn phải đối mặt với những thách thức về nguyên liệu, cạnh tranh và bao bì. “Việc đảm bảo nguồn nguyên liệu đạt chuẩn luôn là áp lực lớn, đặc biệt trong những năm mất mùa hoặc khi sản lượng giảm sút, khiến hàng hóa khan hiếm và giá thành đội lên. Thị trường cũng tồn tại sự cạnh tranh không lành mạnh từ hàng giả, hàng kém chất lượng, nhất là hàng nhập khẩu từ Trung Quốc với giá rẻ, mẫu mã bắt mắt nhưng sử dụng nhiều phụ gia, phẩm màu độc hại, gây ảnh hưởng tới uy tín của sản phẩm thật”, chị Lệ chia sẻ.

Bao bì sản phẩm cũng là một bài toán nan giải. Theo chị Lệ, dù mẫu mã hiện tại được yêu thích vì nét cổ xưa, song khi đưa vào các kênh hiện đại như sân bay, yêu cầu thiết kế phải đơn giản và dễ nhận diện hơn. Việc sử dụng hộp thủy tinh mang lại cảm giác sang trọng và thân thiện môi trường nhưng lại làm tăng chi phí, trọng lượng và gây khó khăn cho khâu vận chuyển. Là một doanh nghiệp trẻ ở mô hình công ty, Bách Hương Xuân mong muốn đổi mới bao bì theo hướng tái sử dụng, thân thiện môi trường, song nguồn lực đầu tư vẫn còn hạn chế.

Những trăn trở này không chỉ của riêng Bách Hương Xuân mà còn là câu chuyện chung của nhiều sản phẩm OCOP khác đang nỗ lực tìm chỗ đứng trên thị trường quốc tế. Để hiện thực hóa khát vọng xuất khẩu, cần có sự đồng hành và định hướng rõ ràng từ các cơ quan chức năng, cùng với sự chủ động từ phía doanh nghiệp trong nâng cao chất lượng, cải tiến sản phẩm và ứng dụng công nghệ. Nếu tìm được hướng đi đúng, những thương hiệu như Bách Hương Xuân hoàn toàn có thể trở thành “đại sứ ẩm thực” của Việt Nam, góp phần nâng tầm giá trị sản phẩm OCOP xuất khẩu, đưa hương vị Việt lan tỏa trên bản đồ ẩm thực thế giới.