Sửa Luật Sở hữu trí tuệ: Tháo gỡ vướng mắc để phát triển tài sản trí tuệ tạo ra từ nghiên cứu khoa học

Làm rõ cơ chế phân chia lợi ích giữa các bên

Về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, đa số ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành quy định giao quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước cho tổ chức chủ trì.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ đã tiếp thu, chỉnh sửa nhiều nội dung quan trọng góp phần thúc đẩy hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo (Ảnh: Quỳnh Nga)

Đồng thời, đề nghị mở rộng giao quyền đăng ký đối với giống cây trồng và một số đối tượng của quyền tác giả (chương trình máy tính, phần mềm máy tính); cần có cơ chế phân chia hợp lý lợi ích giữa Nhà nước, tổ chức chủ trì và tác giả theo Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 01/11/2012 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội cho tiếp thu ý kiến đa số đại biểu Quốc hội và thể hiện trong dự thảo Luật như sau: Đối với nội dung liên quan đến sở hữu công nghiệp, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng quy định việc giao quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước một cách tự động và không bồi hoàn cho tổ chức chủ trì (Điều 86a); đồng thời quy định cơ chế phân chia hợp lý lợi ích giữa Nhà nước, tác giả và tổ chức chủ trì (các điều 133a, 135 và 136a). Trong Báo cáo đầy đủ đã thể hiện rõ nội dung này.

Đối với nội dung liên quan đến giống cây trồng, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung Điều 164 của Luật Sở hữu trí tuệ trên cơ sở luật hóa một số quy định hiện hành và ghi nhận nội dung: Đối với giống cây trồng được chọn tạo hoặc phát hiện và phát triển là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước, quyền đăng ký giống cây trồng được giao cho tổ chức chủ trì nhiệm vụ đó một cách tự động và không bồi hoàn.

“Các điều 191, 191a, 191b và 194 của dự thảo Luật cũng được sửa đổi, bổ sung để làm rõ cơ chế phân chia lợi ích giữa Nhà nước, tác giả và tổ chức chủ trì nhiệm vụ nhằm đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết số 20-NQ/TW, bảo đảm tính đồng bộ với các quy định có liên quan về sở hữu công nghiệp” - ôngHoàng Thanh Tùng nhấn mạnh.

Đối với đề nghị mở rộng giao quyền đăng ký cho tổ chức chủ trì liên quan đến một số đối tượng của quyền tác giả, quyền liên quan, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội cho giữ như dự thảo Luật để bảo đảm phù hợp với thực tiễn và đặc thù của đối tượng quyền tác giả.

Cụ thể là, các quyền tác giả, quyền liên quan được phát sinh tự động ngay từ khi tác phẩm được sáng tạo và thể hiện dưới một hình thức nhất định, đối tượng của quyền liên quan được định hình hoặc thực hiện mà không gây phương hại đến quyền tác giả; đăng ký chỉ là thủ tục ghi nhận quyền tác giả, quyền liên quan và không phải là thủ tục bắt buộc để được hưởng quyền tác giả, quyền liên quan.

Từ thực tiễn khai thác, sử dụng tác phẩm, băng đĩa, chương trình phát sóng, nhất là trên môi trường số cho thấy nguy cơ tác phẩm, chương trình bị sửa đổi, lồng ghép, biến tấu, thay đổi nội dung có thể ảnh hưởng đến định hướng của Nhà nước. "Vì vậy, việc quy định Nhà nước giữ quyền sở hữu và trong một số trường hợp cụ thể thì Nhà nước có thể chuyển giao quyền sử dụng các đối tượng quyền tác giả, quyền liên quan như pháp luật hiện hành là phù hợp" - Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho hay.

Theo ông Hoàng Thanh Tùng, quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ của các nước về vấn đề này cũng khác nhau và rất đa dạng, nhưng có điểm chung là không mở rộng giao quyền đăng ký cho tổ chức chủ trì liên quan đến các đối tượng của quyền tác giả, quyền liên quan mà chủ yếu áp dụng cho sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí.

Đối với các chương trình, phần mềm máy tính gắn liền với các thiết bị, máy móc được bảo hộ dưới dạng sáng chế, thiết kế bố trí để vận hành các thiết bị, máy móc đó thì có thể áp dụng cơ chế chuyển giao quyền sở hữu đối với sáng chế, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước.

Giải quyết phần lớn khó khăn, vướng mắc phát sinh về sở hữu trí tuệ

Tuy nhiên, để bảo đảm kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng các kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định tại khoản 6 Điều 139, khoản 4 Điều 194 theo hướng: Quyền đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, giống cây trồng là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước chỉ được chuyển nhượng cho tổ chức được thành lập theo pháp luật Việt Nam, cá nhân là công dân Việt Nam và thường trú tại Việt Nam.

Điều này nhằm bảo đảm các sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí và giống cây trồng được tạo ra từ ngân sách nhà nước trước tiên phải được khai thác để phục vụ lợi ích của đất nước, thực hiện các mục tiêu, chính sách của quốc gia, đồng thời bảo đảm quyền tiếp cận, sử dụng, hưởng lợi của người dân từ kết quả nghiên cứu này.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan - đoàn Hà Nội đánh giá cao sự nỗ lực, cố gắng của cơ quan soạn thảo cũng như cơ quan thẩm tra luật đã chuẩn bị rất công phu, nghiêm túc lắng nghe, cầu thị, tiếp thu nhiều ý kiến góp ý của các đại biểu Quốc hội cũng như của cử tri và nhân dân.

Dự thảo Luật được sửa đổi, bổ sung lần này đã phần lớn giải quyết được những khó khăn, vướng mắc phát sinh về vấn đề sở hữu trí tuệ, thúc đẩy hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Đại biểu đoàn Hà Nội nhấn mạnh, dự thảo Luật sau khi được tiếp thu, chỉnh sửa đã đáp ứng được cơ bản mục tiêu đề ra trong việc sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ, đảm bảo chất lượng, thể chế hóa chủ trương của Đảng, phù hợp với các cam kết quốc tế theo Hiệp định CPTPP, Hiệp định EVFTA và các điều ước quốc tế khác có liên quan mà Việt Nam là thành viên.

Ngoài ra, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung cũng đã được điều chỉnh đảm bảo tính đồng bộ với một số điều của Luật Giá; Luật Hải quan; Luật Khoa học, công nghệ; Luật quản lý, sử dụng tài sản công để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Đặc biệt, dự thảo luật đã tiếp thu, chỉnh sửa nhiều nội dung quan trọng như giao quyền cho tổ chức, cá nhân đăng ký sở hữu trí tuệ đối với tài sản trí tuệ, giống cây trồng được tạo ra có sử dụng một phần hoặc toàn bộ từ ngân sách nhà nước một cách tự động mà không bồi hoàn. "Đây là một bước tiến lớn trong việc tháo gỡ vướng mắc để các cơ sở nghiên cứu, quản lý và phát triển tài sản trí tuệ tạo ra từ nghiên cứu khoa học" - bà Nguyễn Thị Lan nói.

Để góp phần hoàn thiện hơn dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, đại biểu đề nghị,Quốc hội rà soát, nghiên cứu để xây dựng được một hệ thống cơ chế giám sát, kiểm soát mang tính liên ngành rõ ràng, không chồng chéo nhằm phòng, chống một cách hiệu quả, triệt để hơn các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.