Hướng tới hài hòa cán cân thương mại

Xin ông đánh giá về các thay đổi trong cơ cấu hàng hóa xuất nhập khẩu (XNK) giữa Việt Nam – Hoa Kỳ sau 20 năm bình thường hóa quan hệ?

Hoa Kỳ là thị trường quan trọng trong các thị trường xuất khẩu (XK) hàng hóa của Việt Nam. Năm 2019, kim ngạch XK Việt Nam sang Hoa Kỳ đạt hơn 66,6 tỷ USD, tăng hơn 35% so với năm 2018, chiếm khoảng 25% tổng XK của Việt Nam. Mặc dù tăng trưởng, song nhìn về cơ cấu các nhóm hàng XK, cần nhìn nhận ở 2 góc độ.

Thứ nhất, về số lượng. Kể từ khi Hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ được ký kết năm 2000, có khoảng 10 nhóm hàng XK lớn của Việt Nam, như: Dệt may, giày dép, sản phẩm cơ khí, điện tử; đồ gỗ, hàng nông-thủy sản, đồ chơi. Tuy nhiên, 20 năm qua, đã có sự thay đổi trong 10 nhóm hàng. Trước đây, dệt may, giày dép là hai nhóm XK đầu tiên, sau đó là sản phẩm công nghiệp nhẹ, nhưng đến năm 2019, dệt may đứng đầu với kim ngạch XK hơn 14 tỷ USD, nhóm thứ 2 là điện thoại, linh kiện điện tử; nhóm thứ 3 là cơ khí, sản phẩm phụ trợ.

Hai là, về phát triển thị trường. Hàng XK Việt Nam đã đa dạng hơn về chủng loại, mặt hàng. Nếu 20 năm trước, Việt Nam chỉ XK khoảng 60 nhóm hàng sang Hoa Kỳ, nhưng đến năm 2019 đã XK với 90 nhóm hàng. Tuy nhiên, trong 10 nhóm hàng XK lớn nhất vào Hoa Kỳ, chỉ có 1 nhóm hàng thuần túy của Việt Nam. Đó là nông sản, nông nghiệp, 9 mặt hàng còn lại là công nghiệp nhẹ, đa số do doanh nghiệp (DN) có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) XK, giá trị gia tăng Việt Nam được hưởng không đáng kể. Nếu tính theo con số sơ bộ, trong tổng gần 67 tỷ USD Việt Nam XK sang Hoa Kỳ, Việt Nam chỉ hưởng thực tế về nhân công lao động, giá trị gia tăng khoảng 23%; còn lại là của DN FDI.

Vậy, Bộ Công Thương có vai trò gì để góp phần cân bằng cán cân thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ?

Về dài hạn, theo chiến lược quan hệ giữa hai nước, do thay đổi chính sách và dòng chảy thương mại của thế giới và Hoa Kỳ với các đối tác quan hệ song phương, nhất là khi Việt Nam nằm trong nhóm xuất siêu sang Hoa Kỳ, Hoa Kỳ sẽ có động thái “để mắt” đến Việt Nam, nhằm điều chỉnh cán cân hài hòa, bền vững. Trong đó, “bền vững” là đáp ứng quan hệ, nhu cầu hai nước về mặt chính sách, lợi thế cạnh tranh, tiềm năng; còn “hài hòa” là không đứt gãy, tốt đẹp. Vấn đề khó ở đây là để giảm nhập siêu vào Hoa Kỳ, một là giảm XK, hai là tăng nhập khẩu (NK). Tuy nhiên, trong quan hệ kinh tế thị trường, thương mại quốc tế, Chính phủ không can thiệp kinh doanh của DN, mà do DN hoàn toàn quyết định. Muốn giảm nhập siêu từ Hoa Kỳ chỉ có con đường tăng XK của Hoa Kỳ vào Việt Nam, và tăng NK thì mới thu hẹp được.

Về vấn đề thương mại, Bộ Công Thương hiện chỉ là đầu mối, do đó, để xử lý các vấn đề thương mại giữa hai bên là kế hoạch hành động của nhiều bộ, ngành, của Chính phủ Việt Nam.

Kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Hoa Kỳ tăng mạnh những năm gần đây

Bộ Công Thương, với vai trò Chủ tịch phân ban Việt Nam trong Hội đồng Thương mại và Đầu tư Việt Nam – Hoa Kỳ (TIFA) thực hiện chương trình làm việc, thúc đẩy quan hệ thương mại giữa hai nước; tháo gỡ các vướng mắc của DN Hoa Kỳ trong hoạt động kinh doanh với Việt Nam, thúc đẩy các dự án đầu tư vào Việt Nam, NK nguyên vật liệu, qua đó cân bằng cán cân thương mại. Cụ thể, tập trung tháo gỡ khó khăn về dịch vụ công nghệ, quảng bá, quảng cáo, thương mại dịch vụ; giới thiệu, mở rộng các cơ hội để DN Việt Nam tiếp cận hàng hóa Hoa Kỳ. Đặc biệt, khuyến khích xem xét nếu cùng một dòng sản phẩm mà giá trị thương mại như nhau nếu nguồn hàng Hoa Kỳ chất lượng thì DN nên xem xét NK từ Hoa Kỳ; tạo kết nối cho DN tiếp cận với cơ hội kinh doanh mà Hoa Kỳ có thế mạnh.

Nông sản là nhóm hàng thế mạnh của Việt Nam, theo ông cần có chiến lược như thế nào để nhóm hàng này thâm nhập tốt hơn nữa thị trường Hoa Kỳ?

Hiện, đã có 6 loại mặt hàng hoa quả tươi XK trực tiếp sang Hoa Kỳ, tuy nhiên, số lượng XK vẫn rất khiêm tốn, vì chi phí vận chuyển lớn, công nghệ bảo quản đòi hỏi cao, làm giảm tính cạnh trạnh về giá.

Mặc dù, tiềm năng XK nông sản Việt sang Hoa Kỳ rất lớn, nhưng để thành hiện thực, DN phải tính đến cách thức tiếp cận. Bởi làm ăn với Hoa Kỳ phải xác định rõ năng lực sản xuất, cũng như sự hỗ trợ của cơ quan nhà nước. Chúng ta phải xây dựng kho trung chuyển, lưu trữ để đáp ứng đơn hàng kéo dài, không phải sản xuất theo thời vụ. Ngoài ra, cần tính đến năng lực giám sát quy trình sản xuất để có thể đáp ứng yêu cầu nghiêm ngặt của đối tác.

Xin cảm ơn ông!