Hoàn thiện cụm liên kết ngành, tạo đà bứt tốc cho công nghiệp

	Phát triển công nghiệp văn hóa: Còn nhiều rào cản
	Tạo môi trường chính sách thuận lợi nhất cho phát triển cụm công nghiệp

Đã hình thành cụm liên kết ngành... tự phát

Theo ông Nguyễn Văn Tùng – Phó trưởng Ban Nghiên cứu kinh tế ngành và lĩnh vực - Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) - Bộ Kế hoạch và Đầu tư: Thực tế thời gian qua, tại Việt Nam đã hình thành các khu công nghiệp, khu chế xuất và hình thành một số cụm liên kết ngành như: Liên hợp cơ khí ô tô Chu Lai - Trường Hải tại Khu kinh tế mở Chu Lai (tỉnh Quảng Nam).

Khu liên hiệp này gồm các nhà máy sản xuất lắp ráp ô tô, các nhà máy sản xuất linh kiện phụ tùng, tổ hợp cơ khí, hệ thống cảng biển và các đơn vị giao nhận - vận chuyển, các công ty đầu tư xây dựng, nông nghiệp và các đơn vị hỗ trợ.

Các cụm liên kết ngành công nghiệp hiện nay mới chỉ được hình thành và phát triển một cách tự nhiên, không có sự can thiệp trực tiếp có chủ ý ban đầu của Chính phủ và các chính quyền địa phương

Tại miền Bắc, cũng đã hình thành cụm công nghiệp điện tử bao gồm các địa phương như Hà Nội, Bắc Ninh, Hải Phòng, Vĩnh Phúc,… với sự tập trung của nhiều tập đoàn đa quốc gia như Canon, Samsung, Nokia, Panasonic… Tại miền Nam hình thành các cụm ngành công nghệ cao, đặc biệt là vi mạch điện tử công nghệ và thông tin ở TP. Hồ Chí Minh và một số địa phương lân cận…

Tuy nhiên, các cụm liên kết ngành công nghiệp hiện nay mới chỉ được hình thành và phát triển một cách tự nhiên, không có sự can thiệp trực tiếp có chủ ý ban đầu của Chính phủ và các chính quyền địa phương bằng các quyết định thành lập, nhưng có sự thúc đẩy gián tiếp bằng các quy hoạch khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế, cụm công nghiệp và có mong muốn của chính quyền địa phương về phát triển khu công nghiệp, cụm công nghiệp và thu hút đầu tư trong nước và đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Một số cụm liên kết ngành công nghiệp trong một số khu công nghiệp có doanh nghiệp đầu tư nước ngoài dẫn dắt và các thành viên tham gia cũng là các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài. Việc hình thành các cụm này được chủ động dẫn dắt bởi các nhà đầu tư nước ngoài mà không phải do kết quả của chính sách thúc đẩy cụm liên kết ngành công nghiệp.

TS Đặng Đức Anh – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) bình luận: Tại Việt Nam hiện nay chưa có cụm liên kết ngành theo đúng cách hiểu của các nước phát triển, cùng với đó mối liên kết giữa các tác nhân trong cụm chưa đủ mạnh, sự kết nối giữa các tác nhân còn yếu, các kết nối mang tính tự phát trong phân chia tham gia các khâu trong chuỗi giá trị.

Để xây được cụm liên kết ngành, trước mắt, cần lựa chọn phát triển thí điểm một số mô hình cụm liên kết ngành trong quá trình cơ cấu lại nền kinh tế

Trong khi đó, một trong những nội dung quan trọng của quá trình cơ cấu lại nền kinh tế là: Cơ cấu lại ngành và vùng kinh tế theo hướng tăng cường liên kết, hình thành các cụm liên kết ngành, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, tăng cường sức chống chịu gắn với đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Đã đến lúc cần nghiêm túc xây dựng cụm liên kết trong ngành công nghiệp

Thiếu sự liên kết ngành vững chắc khiến ngành công nghiệp của Việt Nam thời gian khó bứt tốc và dễ bị tổn thương bởi các yếu tố bên ngoài. Năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp, đặc biệt là công nghiệp chế biến chế tạo còn thấp, cơ hội để Việt Nam tham gia chuỗi giá trị toàn cầu rất lớn nhưng chưa tận dụng được.

Cụ thể, theo nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, giá trị gia tăng của công nghiệp chế biến chế tạo bình quân đầu người (MVApc) của Việt Nam đạt rất thấp so với một số nước trong khu vực ASEAN, năm 2018, MVApc theo giá hiện hành của Việt Nam bằng 22,8% của Thái Lan; 50,9% của Indonesia; 8,3% của Brunei; 15,9% của Malaysia; chỉ cao hơn các nước Lào (gấp hơn 2 lần) và Campuchia (gấp 1,7 lần). Thứ hạng MVApc của Việt Nam ở vị trí khá thấp trong xếp hạng MVApc của thế giới, xếp hạng 100 trong tổng số 152 quốc gia.

Để khắc phục những tồn tại trên, đồng thời tạo đà tăng trưởng bền vững cho ngành công nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung, các chuyên gia kinh tế cho rằng, đã đến lúc Việt Nam cần nghiêm túc hơn trong việc xây dựng các cụm liên kết trong ngành công nghiệp. Đồng thời có những giải pháp cụ thể để hình thành các cụm liên kết này, từ đó thu hút những nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia xây dựng. Đây cũng là giải pháp để Việt Nam hoàn thành mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá, cơ bản trở thành một nước công nghiệp hiện đại theo mục tiêu đề ra.

Theo các chuyên gia kinh tế, cụm liên kết ngành bao gồm các công ty tạo ra sản phẩm dịch vụ cuối cùng, các nhà cung ứng đầu vào, kênh phân phối, tổ chức, doanh nghiệp trong các lĩnh vực liên quan đến đào tạo; khoa học công nghệ; thông tin truyền thông… tất cả có liên quan với nhau trong cùng một ngành, một lĩnh vực đặc thù, trực tiếp hoặc gián tiếp tạo điều kiện thuận lợi hỗ trợ nhau cho việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm hàng hóa.

Tuy nhiên, để xây được cụm liên kết ngành, trước mắt, cần lựa chọn phát triển thí điểm một số mô hình cụm liên kết ngành trong quá trình cơ cấu lại nền kinh tế. Song song đó là các giải pháp về thị trường cho phát triển cụm liên kết ngành kinh tế; Giải pháp về vốn và thu hút đầu tư cho phát triển cụm liên kết ngành; Giải pháp đẩy mạnh liên kết, phát triển cụm liên kết ngành kinh tế…