Thách thức nào đang cản bước thị trường các-bon Việt Nam?

Ngày 25/11, tại Hà Nội, Hội thảo quốc tế “Định hướng thị trường các-bon toàn cầu và Việt Nam: Những nhận định sau COP30 và hướng đi tiếp theo” do CARE, CIFOR và Đại học British Columbia (UBC) triển khai, phối hợp cùng Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội (VNU-UEB) và Đại học Flinders tổ chức trong khuôn khổ hoạt động hợp tác quốc tế nghiên cứu về thị trường các-bon, với sự hỗ trợ của Chính phủ Canada.

Cơ hội phát triển kinh tế vĩ mô 

Trong bối cảnh thị trường các-bon toàn cầu có nhiều thay đổi sau COP30 và Việt Nam đang đẩy nhanh hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để chuẩn bị vận hành thị trường trong nước, nhu cầu đối thoại chính sách, chia sẻ kinh nghiệm quốc tế và kết nối giữa giới học thuật, cơ quan hoạch định chính sách và doanh nghiệp trở nên vô cùng cấp thiết.

Phát biểu khai mạc tại Hội thảo, ông Lê Trung Thành, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội nhấn mạnh: “Phát triển thị trường các-bon không chỉ là một yêu cầu môi trường cấp bách mà còn là một cơ hội phát triển kinh tế vĩ mô. Thông qua Hội thảo này, chúng tôi mong muốn tăng cường cầu nối giữa giới học thuật, các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp, trang bị cho các bên liên quan những hiểu biết và công cụ cần thiết để tham gia đầy đủ vào thị trường đang nổi này khi chính phủ cho phép”.

Theo ông Thành, hội thảo tập trung vào ba chủ đề chính: Thứ nhất, nhìn lại xu thế thị trường các-bon toàn cầu và Việt Nam sau COP30, đặc biệt về khung pháp lý, cơ chế vận hành và các yêu cầu minh bạch.

Thứ hai, thảo luận mô hình và bài học kinh nghiệm quốc tế về cơ chế huy động tài chính, bao gồm thuế các-bon biên giới, tài chính tư nhân cho dự án xanh, giải pháp công nghệ và chuyển đổi xanh của doanh nghiệp.

Thứ ba, gắn kết tầm nhìn toàn cầu với thực tiễn Việt Nam, trong đó có thị trường các-bon rừng, thương mại gỗ, tài chính các-bon, vai trò doanh nghiệp và cơ hội hợp tác Việt Nam - Canada.

Đại sứ Canada tại Việt Nam- Jim Nickel, chia sẻ tại sự kiện: "Canada cam kết hỗ trợ Việt Nam trong ứng phó với biến đổi khí hậu. Thị trường các-bon là một công cụ kinh tế then chốt để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng không. Đối thoại này đã tạo không gian để chia sẻ kinh nghiệm của Canada và quốc tế, đồng thời xác định các giải pháp thực tiễn được điều chỉnh phù hợp với Việt Nam, đảm bảo rằng tiến bộ kinh tế song hành cùng việc quản lý môi trường và sinh kế bền vững".

Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, báo cáo “Thực trạng và Xu hướng Định giá Cacbon năm 2025” của Ngân hàng Thế giới cho biết: các công cụ định giá cacbon hiện kiểm soát khoảng 28% tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu, tạo ra hơn 100 tỷ USD trong năm qua, trở thành nguồn lực tài chính quan trọng cho quá trình chuyển đổi xanh.

Chính vì vậy, ông Quang khẳng định các công cụ định giá các-bon như thị trường các-bon và thuế các-bon đang trở thành những công cụ chính sách phổ biến, hiệu quả và mạnh mẽ nhằm giúp các quốc gia giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy chuyển đổi xanh.

Để thực hiện các cam kết giảm phát thải và phát triển thị trường các-bon, Việt Nam đã khẩn trương xây dựng và ban hành các khuôn khổ pháp lý quan trọng. Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã quy định rõ về tổ chức và phát triển thị trường cacbon tại Điều 139. Từ kết quả COP30 và quan điểm xuyên suốt của Việt Nam, ông Quang khẳng định: “Phát triển thị trường cacbon không nhằm chạy theo số lượng tín chỉ giá rẻ, mà là công cụ để thúc đẩy mô hình tăng trưởng phát thải thấp. Do đó, Việt Nam sẽ ưu tiên chất lượng nhằm bảo đảm lợi ích quốc gia, nâng cao uy tín trên trường quốc tế.”

Nhân tố năng động trên bức tranh thị trường các-bon toàn cầu. 

Chương trình kéo dài hai ngày, nội dung thảo luận và chia sẻ được chia thành năm phiên, cung cấp một cái nhìn toàn diện về thị trường các-bon toàn cầu và các-bon rừng, cũng như gợi ra những hàm ý chính sách đối với Việt Nam.

Trong đó, ba phiên đầu tiên sẽ tập trung chia sẻ về những đánh giá về khung pháp lý của Việt Nam, những thay đổi toàn cầu sau COP30, và các thách thức và cơ hội vận hành trong thị trường các-bon, bao gồm phát triển các-bon xanh và vai trò của khu vực tư nhân.

Bên cạnh đó, một phiên thảo luận bàn tròn, chia sẻ tầm nhìn toàn cầu và gợi ý những hành động cho Việt Nam, qua đó nêu bật lợi thế cạnh tranh của Canada, cơ hội tài chính và việc áp dụng MRV cùng công nghệ kỹ thuật số để giảm thiểu rủi ro khi gia nhập thị trường.

Ngoài ra, các phiên cuối tập trung vào kinh nghiệm thực tiễn và quy hoạch dài hạn. Các chuyên gia và doanh nghiệp đã thảo luận về thị trường các-bon rừng của Việt Nam trong bối cảnh xu hướng toàn cầu, tiếp theo là các nghiên cứu điển hình quốc tế từ Canada, Châu Phi, Indonesia, Philippines và Úc.

Các chuyên gia cho rằng tương lai của thị trường các-bon Việt Nam phụ thuộc vào sự hợp tác, công nghệ, và sự tham gia chủ động của khu vực tư nhân, biến tham vọng toàn cầu thành lợi ích cấp cộng đồng. Ngoài ra, nhu cầu cấp thiết về một khung pháp lý toàn diện, tăng cường các hệ thống MRV và AI, và tăng cường đầu tư để đảm bảo tính minh bạch và đáng tin cậy, phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế cũng được các chuyên gia nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Tuấn Quang nhận định: "Hội thảo là cơ hội quý báu để chúng ta lắng nghe các góc nhìn đa chiều từ chuyên gia quốc tế, doanh nghiệp và giới học thuật về định hướng thị trường cacbon toàn cầu và Việt Nam. Những kiến nghị, đề xuất từ diễn đàn này sẽ được chúng tôi xem xét phục vụ quá trình hoàn thiện chính sách phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam".

Bà Lê Kim Dung, Trưởng Văn phòng đại diện tổ chức CARE tại Việt Nam bày tỏ quan điểm rằng tọa đàm đã phản ánh cam kết mạnh mẽ của các đối tác liên quan tại Việt Nam trong việc xây dựng một thị trường các-bon vững mạnh và công bằng. Đảm bảo rằng các nhóm yếu thế, đặc biệt là phụ nữ và người dân thuộc các cộng đồng dân tộc thiểu số được đưa vào các cơ chế vận hành thị trường các-bon là điều thiết yếu để đạt được phương pháp tiếp cận 'không để ai bị bỏ lại phía sau' trong hành động khí hậu.

Hội thảo được kỳ vọng sẽ cung cấp thông tin cho các chính sách đột phá trong tương lai, củng cố hợp tác công-tư, và định vị Việt Nam là một nhân tố năng động trên bức tranh thị trường các-bon toàn cầu. 

Thị trường các-bon được xác định vừa là một công cụ khí hậu vừa là một cơ hội kinh tế, đòi hỏi quan hệ đối tác công-tư mạnh mẽ và sự điều chỉnh phù hợp với các thông lệ quốc tế tốt nhất, được thích ứng với bối cảnh địa phương bao gồm các-bon rừng và các-bon xanh. Đồng thời đảm bảo rằng lợi ích đến được với các cộng đồng nghèo và dân tộc thiểu số.