Phát triển ngành công nghiệp bán dẫn: Nhân lực phải đóng vai trò nền tảng

Đủ điều kiện nhưng thiếu nhân lực

Công nghiệp bán dẫn hiện được xem là ngành công nghiệp “tỷ USD” khiến nhiều “ông lớn” quan tâm như: Mỹ, Hàn Quốc, Trung Quốc...Các quốc gia Đông Nam Á cũng chạy đua thu hút đầu tư. Ở Việt Nam, ngành công nghiệp bán dẫn (vi mạch) đã được Chính phủ xác định là một trong 9 sản phẩm quốc gia. Phát triển sản phẩm của ngành công nghiệp vi mạch là phương thức quan trọng để chuyển hóa các thành tựu khoa học và công nghệ thành hàng hóa thương mại có giá trị gia tăng cao. Hiện Việt Nam được đánh giá là thị trường tiềm năng của ngành sản xuất chip và linh kiện bán dẫn. Theo công ty nghiên cứu Technavio, thị trường chất bán dẫn tại Việt Nam dự kiến tăng 1,65 tỷ USD trong giai đoạn 2021-2025, với tốc độ tăng trưởng khoảng 6,5% mỗi năm.

Trong hai chuyến thăm gần đây của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, có nhiều doanh nghiệp chip bán dẫn của Mỹ rất quan tâm đến thị trường Việt Nam và bày tỏ ý định sẽ đầu tư tại Việt Nam. Không những thế, họ còn hợp tác với doanh nghiệp Việt để có các hoạt động ở bên Hoa Kỳ. Điều này đã khẳng định, ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam đang đứng trước rất nhiều cơ hội để…cất cánh.

Việt Nam đang thu hút các dự án FDI về công nghiệp bán dẫn với giá trị hàng tỷ USD.

Mới đây, phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh kinh doanh Việt Nam năm 2023, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng đã nhấn mạnh Việt Nam đang có nhiều tiềm năng, cơ hội để phát triển hệ sinh thái ngành công nghiệp bán dẫn. Một trong những tiềm năng được Bộ Kế hoạch và Đầu tư đưa ra đó là việc Việt Nam có lực lượng lao động trong lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ phù hợp với ngành bán dẫn; các doanh nghiệp lớn có nguồn lực và sẵn sàng hợp tác phát triển ngành bán dẫn như: Viettel, VNPT, FPT, CMC.

Bên cạnh những tiềm năng, thuận lợi, Việt Nam cũng gặp phải nhiều thách thức. Cụ thể, Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) từng thừa nhận, vấn đề không chỉ nằm ở dung lượng thị trường, công nghiệp hỗ trợ, logistics, mà còn là các chính sách phát triển đào tạo nguồn nhân lực.

Số liệu từ Cổng thông tin Khoa học và Công nghệ quốc gia cho thấy, Việt Nam hiện có 5.575 kỹ sư thiết kế chip. Báo cáo của Công ty Technavio cũng chỉ ra rằng, thị trường bán dẫn Việt Nam dự kiến tăng 1,65 tỷ USD trong giai đoạn 2021 - 2025, với tốc độ tăng trưởng khoảng 6,5%/năm. Sự gia tăng nhu cầu tiêu dùng là nguyên nhân trực tiếp giúp các nhà máy bán dẫn ở Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ, thu hút nguồn vốn FDI trong thời gian qua. Tuy nhiên, ngành này đang thiếu nhân lực chất lượng cao trầm trọng.

Trong khi đó, vào ngày 6/9, tại buổi làm việc của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà với Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Quốc gia TP.HCM, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cũng cho biết nhu cầu nhân lực công nghệ thông tin, công nghiệp số của Việt Nam khoảng 150.000 kỹ sư/năm, nhưng hiện mới đáp ứng được 40 - 50%. Trong đó, riêng nhu cầu nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn là 5.000 - 10.000 kỹ sư/năm, song khả năng đáp ứng chưa đến 20%.

Đề xuất 3 trụ cột trong đào tạo nguồn nhân lực

Để giải quyết bài toán về nguồn nhân lực, tại buổi họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 9 diễn ra vào ngày 30/9, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho rằng: Chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Joe Biden đến Việt Nam cũng như chuyển công tác của Thủ tướng Chính phủ đến Mỹ trong thời gian vừa qua đã mở ra rất nhiều cơ hội, trong đó có cơ hội phát triển khoa học công nghệ và ngành công nghiệp mới, cụ thể hơn là ngành công nghiệp bán dẫn. Đây là một trong những ngành công nghiệp đang chiếm ưu thế và chúng ta đang đón đầu để cố gắng vươn lên, đi đầu, dẫn trước.

Ngành công nghiệp chip bán dẫn là ngành hết sức mới ở Việt Nam. Vì mới nên chúng ta phải có sự chuẩn bị hết sức kỹ lưỡng để đón nhận và phát triển nó một cách hiệu quả. Để ngành công nghiệp bán dẫn thật sự trở thành “mỏ vàng tỷ đô” trong tương lai, Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho rằng, trước hết phải chú trọng đào tạo nguồn nhân lực là khía cạnh mang tính chất nền tảng để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn.

Trong thời gian tới, đào tạo nguồn nhân lực có nội dung hết sức mới, vì vậy, Thủ tướng Chính phủ vừa mới giao cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư một nhiệm vụ là khẩn trương xây dựng Đề án phát triển nguồn nhân lực trong ngành bán dẫn đến năm 2030.

Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương: Ba trụ cột quan trọng để chuẩn bị nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn là: đào tạo đại học, đào tạo kỹ thuật viên và huy động nhân tài - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Qua sơ bộ nghiên cứu, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất 3 trụ cột chính đào tạo nhân lực phục vụ cho công nghiệp bán dẫn.

Trụ cột đầu tiên mang tính lâu dài, dài hơi để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao chính là đào tạo đại học. Để đào tạo được các kỹ sư, tiến sĩ, thạc sĩ giỏi về bán dẫn thì bắt buộc phải đào tạo đại học, và đòi hỏi sự hợp tác của ba đối tác hết sức quan trọng. Đầu tiên là Nhà nước. Nhà nước cần có cơ chế tạo điều kiện cho các trường đại học, các viện đào tạo số lượng sinh viên đủ để phục vụ trong ngành công nghiệp bán dẫn. Hiện nay chúng ta vẫn còn thiếu hụt lực lượng này.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đối tác thứ hai cần tập trung đó là các viện và các trường đại học. Rõ ràng đối với các viện và các trường đại học, phải có một kế hoạch mang tính chất dài hơi là mở thêm các khoa, phòng đào tạo. Hoặc thuê mướn hoặc hợp tác với các trường trên thế giới để có nguồn giáo viên dạy được cho học sinh, sinh viên Việt Nam về công nghiệp bán dẫn. Trên cơ sở đó chúng ta mới có sự hấp dẫn đối với sinh viên đăng ký học các khoa này.

Và nhóm đối tác thứ ba hết sức quan trọng, nếu không chúng ta đào tạo sẽ lãng phí, không sử dụng được, đó chính là doanh nghiệp trong công nghiệp bán dẫn.

Lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư còn cho biết: Trong hai chuyến thăm vừa rồi của Tổng thống Hoa Kỳ và Thủ tướng Chính phủ, rất mừng là có nhiều doanh nghiệp chip bán dẫn của Mỹ rất quan tâm đến thị trường Việt Nam, và bày tỏ ý định sẽ đầu tư tại Việt Nam. Không những thế họ còn hợp tác với các doanh nghiệp Việt Nam để có các hoạt động ở bên Hoa Kỳ. Hy vọng rằng với nhu cầu của các doanh nghiệp đầu tư chip bán dẫn tại Việt Nam có thể khắc phục được số lượng dự kiến chúng ta đào tạo sinh viên cho ngành chip bán dẫn.

Trụ cột thứ hai hết sức quan trọng, hiện Việt Nam còn thiếu, theo nhận định của Bộ Kế hoạch và Đầu tư đó là đào tạo kỹ sư, người lao động, gọi tắt là kỹ thuật viên, những người cụ thể làm việc trong lĩnh vực này.

Trụ cột cuối cùng là huy động nhân tài trong lĩnh vực bán dẫn của Việt Nam. Một nhân tài có thể dẫn dắt được hàng chục, hàng trăm người đi theo. Và việc thu hút nhân tài trong công nghiệp bán dẫn, đặc biệt ở Việt Nam, là việc hết sức quan trọng.

"Với ba trụ cột kể trên, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành địa phương, các doanh nghiệp, các nhà khoa học cố gắng hoàn thành đề án này theo đúng tiến độ đề ra"- Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết.

Trong khi đó, Bộ Thông tin và Truyền thông cũng cho biết, để thúc đẩy việc đào tạo nhân lực, đại diện Bộ sẽ đưa ra báo cáo hàng năm về nhu cầu nhân lực ngành Công nghệ thông tin và Công nghệ số để hỗ trợ hai đại học quốc gia và các trường khác. Đồng thời, Bộ cũng sẽ tạo ra nhu cầu về nhân lực số thông qua thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển công nghiệp bán dẫn.

Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ trình Chính phủ chiến lược quốc gia về phát triển công nghiệp bán dẫn trong năm nay, đồng thời đề xuất một số chính sách thí điểm phát triển công nghệ số tại đại học quốc gia như phòng thí nghiệm quốc gia hiện đại do nhà nước đầu tư, sau đó giao đại học quốc gia vận hành.