Ồ ạt trồng sầu riêng, hậu quả khó lường

Thông tin Trung Quốc sắp thu hoạch lứa sầu riêng đầu tiên sau 4 năm trồng, cùng với việc cuối tháng 2 vừa qua, nước này công bố đạt sản lượng 1,6 triệu tấn thanh long một năm - cao hơn Việt Nam 200.000 tấn được cho là sẽ tạo áp lực cạnh tranh gay gắt với nước ta.

Trong khi đó, đã 2 lần, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cảnh báo tình trạng tại một số tỉnh phía Nam xuất hiện tình trạng ồ ạt phá bỏ cây cà phê, hồ tiêu để chuyển sang trồng sầu riêng.

Theo Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), việc tăng diện tích sầu riêng thiếu kiểm soát, không theo định hướng của các cơ quan chuyên môn sẽ dẫn đến hậu quả khó lường. Trường hợp cung vượt quá cầu, và trồng tại những khu vực không phù hợp, người trồng sầu riêng rất dễ bị thiệt hại nghiêm trọng như những cơn sốt tiêu, cam sành đã xảy ra.

Sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc, giá tăng khiến người dân ồ ạt chuyển sang trồng loại quả này.

Cục Trồng trọt nêu thực trạng, hiện nay tại các địa phương thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam bộ và Tây Nguyên, cây sầu riêng có hiện tượng phát triển nóng. Đặc biệt, từ sau khi sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch, giá bán tăng cao, người dân đổ xô mở rộng diện tích ở các vùng có điều kiện đất đai, sinh thái không phù hợp. Thậm chí, một số địa phương, người dân còn phá cây cà phê, cây hồ tiêu trong vườn trồng xen sầu riêng; chuyển đổi đất lúa để trồng cây sầu riêng…

“Việc tăng diện tích một cách ồ ạt, thiếu kiểm soát và không theo định hướng của các cơ quan chuyên môn sẽ dẫn đến hậu quả khó lường. Trường hợp cung vượt quá cầu, và nghiêm trọng hơn là tại các vùng đất nhiễm mặn, nhiễm phèn, cây sầu riêng dễ ảnh hưởng về năng suất và chất lượng, người trồng dễ bị thiệt hại nghiêm trọng”, Cục Trồng trọt nhận định. Cục Trồng trọt đã có văn bản đề nghị các Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh, thành phố tiếp tục chỉ đạo các ban, ngành, các huyện, thành phố, thị xã, các doanh nghiệp, hợp tác xã, các hộ trồng sầu riêng nghiêm túc thực hiện Chỉ thị số 8084 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về phát triển bền vững sản xuất cây sầu riêng, chanh leo.

Chiều 31/3, tại cuộc họp báo thường kỳ do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức, ông Lê Văn Đức, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết, sầu riêng Việt Nam đang bị cạnh tranh quyết liệt với sầu riêng Thái Lan cả về chất lượng lẫn số lượng khi xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc. Thái Lan là nước trồng sầu riêng đi trước Việt Nam nhiều thập kỷ, trình độ sản xuất lẫn thương hiệu đều tốt hơn. Ông Đức thông tin, trong thời gian vừa qua, sầu riêng là cây trồng có diện tích phát triển tương đối "nóng".

Trước đây, sầu riêng chủ yếu tập trung ở đồng bằng sông Cửu Long. Do ảnh hưởng xâm nhập mặn, diện tích trồng sầu riêng có xu hướng chuyển dịch lên Đông Nam Bộ, Tây Nguyên. “Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có Chỉ thị 8084 cho các địa phương xây dựng vùng trồng sầu riêng tập trung gắn với chế biến, liên kết với doanh nghiệp. Đây cũng là điều kiện thuận lợi để cơ quan chức năng rà soát cấp mã số vùng trồng, mã số xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc. Bộ khuyến cáo người dân không tự ý chặt phá cây trồng khác để chuyển sang trồng sầu riêng như xảy ra ở Tây Nguyên, Tây Nam Bộ”, ông Đức nói.

Theo ông Lê Văn Đức, để sầu riêng Việt Nam xuất khẩu được giá cao thì phải quan tâm đến chất lượng và bắt đầu từ cây giống, phải quản lý chặt chẽ nguồn gốc giống đưa vào canh tác. Bên cạnh đó, sầu riêng Việt Nam có lợi thế riêng, không sợ sự cạnh tranh của sầu riêng Trung Quốc. Sầu riêng Việt Nam có vụ sản xuất từ tháng 5 năm nay cho đến tháng 4 năm sau và thời gian này rơi vào mùa khô và mùa đông của Thái Lan và Trung Quốc nên sẽ có lợi thế xuất khẩu, chiếm lĩnh thị trường. Thông tin từ Cục Trồng trọt cho hay, theo Đề án phát triển bền vững cây ăn quả chủ lực đến năm 2025 và năm 2030, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn định hướng cả nước có khoảng 65.000 - 75.000ha trồng sầu riêng, với sản lượng 830.000 - 950.000 tấn. Đến cuối năm 2022, diện tích trồng sầu riêng đạt khoảng 110.000ha, tăng 35.000ha so với định hướng.

Từ khi sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc, giá bán sầu riêng cao hơn so với nhiều loại cây ăn quả khác, là nguyên nhân khiến người dân ồ ạt chuyển đổi sang trồng sầu riêng. Theo thống kê từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc, năm 2022 nước này nhập khẩu 825.000 tấn sầu riêng, với tổng giá trị 4,03 tỉ USD, trong đó, giá trị xuất khẩu của Thái Lan chiếm 3,85 tỉ USD. Theo thông tin từ báo chí Trung Quốc, sau 4 năm trồng sầu riêng, bắt đầu từ năm nay, nước này đã có sản phẩm cung ứng ra thị trường với số lượng lớn. Trung Quốc đang triển khai trồng sầu riêng công nghiệp, dự báo đến năm 2028, sản lượng sầu riêng sẽ đạt giá trị 727 triệu USD và đây sẽ là áp lực cạnh tranh đối với sầu riêng từ Thái Lan, Việt Nam.