Gia tăng xuất khẩu sang châu Phi: Trở ngại nào với nông sản Việt
Nông sản là nhóm hàng chính Việt Nam đang xuất khẩu (XK) sang thị trường châu Phi, trong đó gạo là mặt hàng chủ lực. Số liệu từ Vụ Thị trường châu Á- châu Phi (Bộ Công Thương), năm 2020 mặt hàng gạo chiếm tới 19% trong tỷ trọng XK của Việt Nam sang châu Phi và cà phê chiếm 4%. Ngoài ra, hạt tiêu Việt Nam cũng là mặt hàng được ưa chuộng tại khối thị trường này.
Theo thương vụ Việt Nam tại các nước khu vực châu Phi, còn nhiều dư địa XK cho mặt hàng nông sản của Việt Nam. Đơn cử thị trường Algeria, mỗi năm quốc gia này nhập khẩu khoảng 40 tỷ USD giá trị hàng hoá, chủ yếu là nông sản. Trong khi đó, bình quân mỗi năm Việt Nam XK khoảng 2 triệu USD hạt tiêu, 10 triệu USD thuỷ sản, 100 triệu USD cà phê chưa qua chế biến sang thị trường này. Như vậy, nông sản Việt Nam vẫn còn có khả năng mở rộng thị phần tại Algeria.
Tuy vậy, đã có nhiều khuyến cáo, doanh nghiệp (DN) cần thận trọng khi XK nông sản sang châu Phi bởi có rất nhiều rào cản.
Từ thực tế thị trường Algeria, ông Hoàng Đức Nhuận- Thương vụ Việt Nam tại Algeria cho hay: Algeria chưa phải là thành viên của WTO nên thuế nhập khẩu cao, trung bình trên 50%. Chính phủ Algeria ban hành 1 số chính sách nhằm hạn chế nhập khẩu, bảo hộ sản xuất trong nước như: Cấm nhập khẩu một số loại trái cây cam, quýt, đào, lê, táo trong thời gian họ thu hoạch; áp dụng thuế phòng vệ bổ sung gần 1.000 mặt hàng với tỷ suất từ 30 – 200% bên cạnh thuế nhập khẩu. Trên thị trường Algeria, hàng hoá Việt Nam phải cạnh tranh với hàng hoá của các nước châu Á khác như Thái Lan, Indonesia.
Nhiều trở lực gia tăng xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang châu Phi |
Tương tự, tại thị trường Maroc. Năm 2020, Chính phủ Maroc đã ban hành nhiều chính sách nhằm hạn chế nhập khẩu, điều này sẽ gây khó khăn cho nông sản Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường này. Do vấn đề cạnh tranh, DN Việt Nam hầu như phải ký hợp đồng qua trung gian, rủi ro rất cao. Cùng đó, uy tín của DN Maroc chưa cao, họ sẵn sàng bỏ hàng khi giá cả lên xuống. “Thương vụ Việt Nam tại Maroc đã nhận được nhiều phản ánh của DN trong nước về tình trạng bỏ hàng tại cảng của đối tác. Rất khó giải quyết các vụ việc này, ngay cả cơ quan quản lý DN Maroc khó có thể áp dụng chế tài xử lý nếu đối tác là DN tư nhân”, ông Đỗ Việt Phương- Thương vụ Việt Nam tại Maroc chia sẻ.
Một trở lực nữa là ngôn ngữ. Dù tiếng pháp là ngôn ngữ thứ 2 tại Maroc nhưng trong giao dịch thương mại hay vấn đề pháp lý vẫn chủ yếu sử dụng tiếng Ả Rập- ngôn ngữ này chưa phổ biến, do vậy, cũng gây nhiều khó khăn cho DN.
Đặc biệt, tình trạng lừa đảo trong giao dịch thương mại là vấn đề được hầu hết các đại diện thương vụ Việt Nam tại châu Phi khuyến cáo. Theo đó, tình trạng lừa đảo khá phổ biến và dưới 4 hình thức cơ bản. Đầu tiên, lừa đảo thông qua hình thức đấu thầu. Đối tượng ở châu Phi làm website giả mạo, tung tin đấu thầu và muốn nhập khẩu 1 số lô hàng có giá trị lớn tại thị trường Việt Nam, đề nghị phía DN Việt Nam trả trước 1 số khoản phí, dao động từ 1.000-2000 USD để làm các thủ tục liên quan, sau khi nhận được tiền sẽ đóng website. Thứ hai, với hàng hoá nhập khẩu từ Việt Nam, đối tượng không mặc cả giá chào, đề nghị DN Việt Nam trả 1 số khoản phí để lo thủ tục, sau nhi nhận tiền sẽ bỏ trốn. Thứ ba, với hàng XK sang Việt Nam, đối tượng chào giá thấp và đề nghị phía Việt Nam đặt cọc, sau khi nhận được tiền sẽ cắt đứt liên lạc. Hình thức thứ tư - tinh vi hơn- đối tượng ký nhiều hợp đồng có giá trị từ thấp đến cao với DN Việt Nam. Một, hai hợp đồng ban đầu, giá trị dao động khoảng vài chục nghìn USD, nghiêm túc thực hiện nhưng từ hợp đồng thứ 3, đối tượng yêu cầu ký hợp đồng rất lớn đến vài triệu USD, yêu cầu DN Việt Nam chuyển tiền thực hiện, sau khi nhận được tiền sẽ cắt đứt liên hệ.
Trước tình trạng trên, đại diện Vụ Thị trường châu Á- châu Phi cho rằng: Trước khi giao dịch DN Việt Nam nên liên hệ với cơ quan đại diện thương mại tại châu Phi nhờ hỗ trợ xác minh đối tác, đủ uy tín mới tiến hành giao dịch.
Với khó khăn trong việc xin visa do một số quốc gia châu Phi chưa có cơ quan đại diện tại Việt Nam, đại diện Vụ Thị trường châu Á- châu Phi thông tin: DN có thể liên hệ đến đại sứ quán các nước châu Phi tại các nước lân cận Việt Nam như Thái Lan, Trung Quốc để xin visa. Tuy nhiên, để dễ dàng hơn, DN có thể trực tiếp trao đổi với đối tác ở nước sở tại, viết giấy bảo lãnh, đồng thời xin visa ngay tại sân bay phía bạn. Lưu ý, DN đóng phí làm visa ngay tại sân bay và không chuyển bất cứ khoản phí nào cho đối tác trước đó.
Ngoài ra, để hàng nông sản Việt Nam có chỗ đứng tại châu Phi, đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng, trong đó có Hala là điều kiện tiên quyết. DN cũng cần tìm hiểu thói quen tiêu dùng, ngôn ngữ sử dụng, các quy định về đóng gói, nhãn mác… của nước sở tại.