Phục dựng nghi thức, nghi lễ cúng bến nước của đồng bào J’rai 

Các nghi thức phục dựng cúng bến nước.

Cộng đồng các dân tộc thiểu số bản địa ở Gia Lai đang lưu giữ rất nhiều lễ tế đậm màu sắc tín ngưỡng và ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Lễ cúng bến nước là một trong những điển hình lưu giữ giá trị văn hóa lâu đời đặc sắc, gắn bó mật thiết với cuộc sống hàng ngày của bà con. Lễ cúng bến nước của người J’rai hay còn gọi là Doh Bing Ia, thường được tổ chức vào tháng 10, tháng 11 dương lịch và cứ 3 năm tổ chức 1 lần.

“Lễ cúng bến nước rất quan trọng trong đời sống của dân làng, bởi ngày xưa trong buôn không có giếng nước nên dân làng phải qua sông để lấy, do đó nghi lễ này được tổ chức để cầu mong thần nước phù hộ cho dân làng được thượng lộ bình an" - già làng Rơ Ô Bhung chia sẻ.

Trước khi nghi lễ chính thức diễn ra, già làng tổ chức họp dân huy động đóng góp, thường là đóng góp gạo (khoảng 1 kg/hộ) hoặc đóng góp tiền (20.000 đồng/hộ) để nấu rượu cúng. Sau đó cả làng quét dọn, phát quang đường làng ngõ xóm và nơi bến sông để rước hồn nước; phát dọn cây gạo đầu làng để dựng cây nêu.

Ngày diễn ra nghi lễ, Phó làng và thanh niên trong làng cột các ché rượu giữa nhà sàn, cùng lúc đội chiêng lễ tấu chiêng thông báo cho dân làng chuẩn bị đi rước hồn nước. Sau đó đoàn rước hồn nước xuống bến sông Ba để rước hồn nước. Khi về đến nhà, lợn, gà được dân làng làm thịt để cúng tế. Riêng đoàn rước hồn nước theo chủ lễ vào bên trong nhà, đi 3 vòng tròn quanh các ché rượu. Chủ lễ để bầu đựng hồn nước vào nơi cúng lễ, nước từ nồi đồng nhỏ đổ vào các ché rượu, nước từ nồi đồng lớn để bên cạnh ché rượu, nước từ các ống nứa đem về để nấu cơm, hoặc châm rượu đãi khách.

Các nghi thức tại lễ phục dựng cúng bến nước.

Theo ông Nguyễn Ngọc Long, Phó Giám đốc Nhà hát ca múa nhạc Đam San: Xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở là một trong những chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước cũng như của địa phương. Thời gian qua, văn hóa đang trong giai đoạn hội nhập, tuy có nhiều yếu tố tích cực nhưng có nhiều nguy cơ dẫn đến mai một các nét đẹp văn hóa của đồng bào các dân tộc ở Gia Lai. Được sự quan tâm, chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, trong năm, Nhà hát ca múa nhạc Đam San đã triển khai nhiều hoạt động bảo tồn, trong đó có Lễ phục dựng cúng bến nước.

"Thời gian tới, bên cạnh việc phối hợp với các địa phương trong tỉnh phục dựng các lễ hội, Nhà hát ca múa nhạc Đam San sẽ tổ chức các cuộc liên hoan, hội diễn, hội thi liên quan đến vấn đề dân tộc để tạo ra một sân chơi bổ ích, lành mạnh, khơi gợi những nét văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc. Thông qua các hoạt động này để bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc theo tinh thần Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước" - ông Long cho biết thêm.