Dự thảo Luật Quản lý thuế: Các sàn thương mại điện tử kêu 'khó' thu thuế thay

Mục tiêu của việc sửa đổi này là nhằm mở rộng cơ sở thu, chống thất thu thuế, góp phần đảm bảo công bằng trong cạnh tranh và tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, một số quy định mới, như việc yêu cầu các sàn thương mại điện tử phải kê khai và nộp thuế thay cho người bán trên sàn, đang gây ra nhiều ý kiến trái chiều và đặt ra những câu hỏi về tính khả thi và hợp lý.

Thương mại điện tử bùng nổ: Thách thức mới cho quản lý thuế

Với sự bùng nổ của thương mại điện tử, hoạt động kinh doanh trực tuyến ngày càng trở nên đa dạng và phức tạp. Nhiều hình thức kinh doanh mới xuất hiện, như livestream bán hàng trên các nền tảng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, đã tạo ra những thách thức mới cho công tác quản lý thuế.

Số liệu 6 tháng đầu năm 2024 của Metric (nền tảng phân tích dữ liệu thương mại điện tử) cho biết, 5 sàn thương mại điện tử lớn nhất tại Việt Nam (Shopee, TikTok Shop, Lazada, Tiki, Sendo) bán ra hơn 1,5 triệu sản phẩm, phần lớn thông qua livestream.

Luật Quản lý thuế đang là tâm điểm của các cuộc thảo luận, đặc biệt trong bối cảnh thương mại điện tử và kinh doanh dựa trên nền tảng số ngày càng phát triển mạnh mẽ. Ảnh: Vneconomy

Theo Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), trung bình mỗi tháng có 2,5 triệu phiên livestream, với sự tham gia của hơn 50.000 nhà bán hàng. Hiện nay, nhiều người nổi tiếng tham gia livestream bán hàng để đại diện cho nhãn hàng giới thiệu sản phẩm, dùng sức ảnh hưởng, uy tín thu hút đông đảo người xem và thúc đẩy doanh số.

Sự bùng nổ của thương mại điện tử và kinh tế chia sẻ đã mang đến những thay đổi sâu sắc trong hoạt động kinh doanh, đồng thời đặt ra những thách thức mới cho công tác quản lý thuế. Tính chất phi tập trung, đa dạng của các giao dịch trực tuyến khiến việc theo dõi, quản lý và thu thuế trở nên phức tạp hơn bao giờ hết.

Nguyên nhân các giao dịch trực tuyến diễn ra trên nhiều nền tảng khác nhau, không có một địa điểm cố định, khiến việc xác định doanh thu và đối tượng chịu thuế trở nên khó khăn.

Với các doanh nghiệp hoạt động trực tuyến, việc xác định nơi lập hóa đơn để tính thuế giá trị gia tăng không còn đơn giản như trước đây, khi mà hàng hóa có thể được giao đi từ nhiều địa điểm khác nhau. Kinh tế chia sẻ, với các nền tảng như Uber, Grab đã tạo ra những hình thức kinh doanh mới, đòi hỏi những quy định thuế cụ thể.

Ngoài ra, tính ẩn danh của nhiều giao dịch trực tuyến tạo điều kiện cho các hành vi trốn thuế, gian lận thuế diễn ra phổ biến hơn.

Sàn thương mại điện tử có nên chịu trách nhiệm nộp thuế thay?

Theo Tổng cục Thuế, trong 6 tháng đầu năm 2024, doanh thu quản lý thuế từ các tổ chức, cá nhân có hoạt động kinh doanh thương mại điện tử là 1,98 triệu tỷ đồng; số thuế đã nộp gần 55.000 tỷ đồng, tăng 23% so với số thuế bình quân 6 tháng năm 2023; có thêm 26 nhà cung cấp nước ngoài mới đăng ký kê khai, nộp thuế tại Việt Nam.

Cũng trong 6 tháng đầu năm, có gần 43.000 người bán hàng online thuộc diện rà soát đã khai, nộp thuế 9.980 tỷ đồng, tăng 3.480 tỷ đồng và gấp hơn 2,8 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Cơ quan thuế cũng xử lý 4.560 trường hợp vi phạm, truy thu và phạt gần 300 tỷ đồng.

Tại Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 7 luật, nội dung sửa đổi, bổ sung khoản 4 Điều 42 Luật Quản lý thuế. Theo đó, các sàn sẽ phải có trách nhiệm khai thuế thay, nộp thuế thay cho các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trên sàn. Quy định này nhằm tăng cường quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh trên các sàn thương mại điện tử, đảm bảo công bằng và minh bạch trong thuế.

Ông Phạm Đình Thưởng, Thành viên Hội đồng tư vấn cấp cao VECOM, đã bày tỏ quan ngại về tính khả thi và hợp lý của quy định này. Ông chỉ ra rằng, việc giao cho các sàn thương mại điện tử chịu trách nhiệm quá lớn trong việc quản lý thuế của hàng ngàn người bán hàng trên sàn sẽ gây áp lực rất lớn về chi phí và nhân lực. Bên cạnh đó, sự đa dạng của hàng hóa và các mức thuế suất khác nhau cũng làm tăng nguy cơ sai sót trong quá trình kê khai, đẩy trách nhiệm pháp lý từ người bán sang sàn thương mại điện tử.

“Quy định nêu trên tại Dự thảo không bảo đảm tính khả thi và hợp lý khi dồn hết trách nhiệm cho các sàn thương mại điện tử” ông Thương nêu ý kiến.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, Luật sư Nguyễn Hoài Sơn, Giám đốc Công ty TNHH Luật châu Á (Asialaw) nhấn mạnh, quy định này là chưa có tiền lệ trên thế giới. Ví dụ, các quốc gia như Thái Lan, Indonesia, Singapore, Malaysia, Philippines…đều không có quy định yêu cầu các sàn thương mại điện tử phải kê khai thay, nộp thuế thay cho người bán. Người bán tự chịu trách nhiệm đối với nghĩa vụ thuế của chính mình.

Ông Sơn cũng chỉ ra, khoản 1 Điều 45 Luật Quản lý thuế quy định: “Người nộp thuế nộp hồ sơ khai thuế tại cơ quan quản lý thuế trực tiếp”. Do vậy, hộ gia đình và cá nhân kinh doanh sẽ phải kê khai và nộp thuế tại cơ quan thuế nơi họ đặt địa điểm kinh doanh. Trong khi đó, các sàn thương mại điện tử có thể có địa điểm kinh doanh ở tỉnh khác (thường là Hà Nội và TP.HCM). Quy định này sẽ dẫn đến mâu thuẫn với quy định hiện hành trong trường hợp cá nhân kinh doanh có trụ sở tại tỉnh khác. Điều này cũng gây nhiều khó khăn, vướng mắc cho các sàn thương mại điện tử và cá nhân kinh doanh trong việc chứng minh với cơ quan thuế tại địa phương về số thuế đã khấu trừ, nộp thay".

Quy định mới về thuế đối với sàn thương mại điện tử là một vấn đề cần được xem xét kỹ lưỡng, cân nhắc giữa lợi ích của việc quản lý thuế và việc tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của nền kinh tế số. Việc tìm ra một giải pháp cân bằng giữa hai lợi ích này là rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững của thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam.